VepKar :: Texts

Texts

Return to list | edit | delete | Create a new | history | Statistics | ? Help

Al’ona Jegorova. Tundištoitte – Kipr!

Al’ona Jegorova

Tundištoitte – Kipr!

Veps
New written Veps
Jo enamba kaht vot minä en ole elänu Venämal. Elän nügüd’ Keskmäižen meren keskesKipr-sarel. Kut minei tuli oza lähtta elämaha muga edahaks? Ku sanuda lühüdašti, ka minun mužik tuli Kiprale radmaha, a minai oli taht tulda ühtes hänenke. Minä lujas navedin matkustada i en mahta ištta ühtel sijal pit’kha, sikš hüviš meliš vaumičin čemodanad da läksin kacmaha, mi nece om Kipr. Nügüd’ tahtoižin starinoita teile ičein mel’pidos da erasiš meletusiš Kipran elon polhe, niid minai aigan mändes om jo äi.

da klimat
Zavodin ičein paginad, kut anglialaižed tegeba, säspäi.
Sikš ku nece om ezmäine küzund, mittušt ristitud minei tegeba, konz tedištaba, miše minä elän Kipral. Omik lujas räk? Om-ik sigä tal’v? Kül’ptas-ik kogonaižen voden? I minä kaiken sanun, miše om čoma. Minä mujan ičtain täga lujas hüvin, sikš ku iče lujas varaidan vilud, Venämal tal’vel kaiken läžuin.
Kipral läz 300 päiväd vodes paštab päiväine. Turistoiden aig om keväz’kuspäi kül’mkuhusai. Siloi kül’ptäs. Erased kül’besoiš tal’vel-ki, ezmäi kaiked rohktad venänikad.
Mi väzutab, ka se, miše om lujas neps il’m, sikš ku ümbri om meri. Necen nepsuden tagut kezal om lujas räk, ezmäi kaiked elokus. Sinä oled kuti kül’betiš kaiken aigan. Void pestas kümne kerdad päiväs, a muite sinun nahk om kaiken neps, tartukaz. Paremba kaiked kezal oleskelda meren randal, radol vai kodiš, kus radab kondicioner.
Tal’v om lühüd, tozi tal’vel vihmub äi. Om mugoine jumalansän aig. Mugoižid kovid jumalansäid minä nikonz ende en olend nähnu, mugošt kovad jumalanjurud nikonz en olend kulnu. Irdoil tegesoiš joged, taivhas ujuba tozi mustad pil’ved, puhub kova tullei... Kacud iknaspäi, ka meletad, miše taivaz om langenu da tuli mirun lop.
A völ’ tal’vel nepsuden tagut om lujas vilu, eskai ku irdal om +10 gradusad. Siloi minä panen päle nenid-žo sobid, miččid panen päle Venämal, konz om -5 gradusad. A ezmäi kaiked rižad necidä vilud, sikš ku pertiš-ki om vilu, nimiččed lämbitimed ei abutagoi. Muga eläd-ki: irdal om +10 da kodiš +10. I nece neps vilu tuleb ani luihe, nikut ed voi lämbitadas. No tobjimalaz niken minei ei usko, miše nece om vilu, da vaiše nagrdas mugoižesvilustal’ves. Hüvä om, miše nece aig ei jatku pit’kha, vaiše üks’-kaks’ kud. A mikš kodiš-ki om muga vilu, starinoičen nügüd’.

Pertid da eländsija
Tägä faterad maksaba mugažo, kut Petroskoiš.
Ka, maks rippub sijaspäi da surudespäi. Vaiše nügüd’ rubl’ ei ole vahv, sikš, voib olda, tägä om jo kal’hemb, en teda. Tetas, miše venänikad ostaba äi. Fater tägä om hüvä dengoiden panend. Voib eläda iče vai antta kortomha. otim fateran kortomha. Meil om sur’ fater da völ tanhas om bassein, a maksam nenedžo dengad, kut minun sebranikad Petroskoiš penembas fateras.
Mi om huba neniš pertiš ka se, miše konz niid saudas, ka kuti unohtadas, miše täga völ om tal’vki! Se om lühüd, no om! En teda, kut saudas, no üks’ tedai mez’ starinoiči meile, miše tägä ei tehkoi hüväd izol’acijad, sikš läm’ da vilu il’m lujas hüvin mäneb seinäs läbi. Kezal avaidad kondicioneradteged verest il’mad honuses, sauptadi kümnes minutas päliči om räk, kut ende-ki. A tal’vel avaidad kaks’ lämbitint, kävutad äi elektroenergijad, a vaiše sauptadka sid’-žo udes om vilu, kut ende. Sen-žo sün tagut äjiš pertiš om vilikon problem. Ezmäi kaiked ezmäižel da toižel žirul. tezim siš da valičim fateran koumandel žirul, kus om vähemb nepsut da vilikod ei tehte.

Rahvahan taban erigoičusid
Kipr om jagatud kahthe palaha.
Pohjoine pala om ottud Turcial, nece om ičenimitatud respublik Pohjoine Kipr. A suvipala om iče Kipran respublik, miččen pärahvaz kuctase ičtaze grekoikš-kipriotoikš. Kipral om jüged istorii. Konz-se nece oli Turcian, konz-se Grecian, konz-se Anglian pala. Nece painasti rahvahan tabaha.
Nügüd’ nece om ičenaine valdkund, grekad-kipriotad oma ihastusiš da ülevad sen polhe, no ei voi sanuda, miše nece om puhtaz grekalaine-kipralaine ma. Tägä üks’kaik eläb lujas äi toižiden maiden eläjid: turkid, grekid, anglialaižid, venänikoid, ukrainalaižid, gruzialaižid, armenialaižid, ruminialaižid, bolgarialaižid, pol’akoid da toižid.
Päpainastuz om anglialaižišpäi. Kaik kipriotad pagižeba hüvin anglian kelel. Ku sinä tedad anglian kel’t, sinä void eläda tägä kogonaižen elon ilma problemoita, void pagišta anglian kelel kaikjallaukoiš, restoranoiš, počtal, bankoiš, läžundkodiš, valdkundaližiš organizacijoiš. Void opetas anglialaižes školas. Universitetoiš om äi angliankeližid tedokundoid. Eskai mašinad tägä ajaba, kut Anglias-ki, ten hural polel.
No sikš ku Kipral om lujas äi toižiden maiden eläjid, kipriotad oma vähäižen rasistad. Iče minä en ole homaičenu mugomad pidändad, no nene ristitud, ked eläba tägä äi vozid, sanuba, miše se om muga: kipriotad oma lujas ülevad ičesaze. Ozutesikš, ristit toižes maspäi nikonz ei linne pämeheks vai menedžeraks miččes-se sures firmas, valdkundaližes organizacijas vai bankas. Om lujas jüged tehta karjerad, hot’ mitte melekaz sinä oled da hot’ kut hüvin tedad grekan kel’t. Ku tahtoid olda pämehen, zavodi ičeiž biznes!

Sigä-sigä
Kipral niken ei rigehti.
Heiden elon taba grekan kelel om nimitadudsigä-sigä”, mi voib käta vepsäks kuthilläšti”. Voib olda sen om räk, tüništoitai klimat, mi tegeb ristituid da živatoid hil’l’ikš da laškoikš.
Minä el’genzin jo, miše ku minai om mitte-ni tarbhaine azj, pidab tehta sidä homendesel, sikš ku päilongin keskust om kaks’-koume časud, a sen jäl’ghe äi sijoid om jo sauptud vai eskai ku om avaitud, ka radnikad oma jo laškad da ei rakoi, a vaiše joba kofed, pagižeba toine toiženke da vaiše tegeba nägubut, miše radaba.
Ku sinei tarbiž tehta mittušt-ni bürokratišt azjad, ozutesikš, sada mittušt-ni tarbhašt bumagad, ka teda, miše kaik linnebsigä-sigä”, i konz nece bumag putub sinun käzihe, niken ei teda. Nece sänd radab i konz ken-se sanub sinei: ”Probui zvondä küzumaha homen päiväl, voib olda, sinun azj linneb vaumiž”. Nügüd’ minä jo tedan, mišehomen päivälznamoičebkoumes-nel’l’as päiväs päliči”, atoižel nedalilznamoičebkus päliči”. Sikš ku ratassigä-sigäi elädassigä-sigä”.

Rahvahaližen keitimpolen erigoičused
Kipriotad navediba söda restoranoiš.
Tradicionališt restoranad kuctas tägä tavernaks. Konz vaiše tulim Kiprale, erašti kävuim restoranoihe turistižes zonas da probuimkipralašt tradicionališt sömäd”, kut sanuiba meile oficiantad. Nügüd’ kahtes vodes päliči, ku tahtoim söda midä-se ei kodiš, mänem tavernoihe, kuna kävuba tägälaižed eläjädkipriotad. Nene tavernad sijadasoiš edahan turistižes zonaspäi, söm niiš maksab äjad vähemba, mi turistoiden sijoiš, da iče söm om todesine tradicionaline i ka, äjad magukahamb, kut pidab-ki olda.
Päsöm Kipral om liha. Sidä tehtas erazvuiččil laduil: pašttas päčiš äi časuid, žardäs, keittas, no kaikid tetabamb om lämoil tehtud lihašašlik, mittušt tägä kuctassouvlaki”. Voib olda, nece om turkalaine painastuz.
Meiden pertin ümbrištos om kuz’ pen’t sömsijad, kus voib söda lämoil vaumištadud lihad: šašlik, kebab, šaverma, lihapörukaižed da toižid lihasömid. Äi tägälaižid eläjid söb šašlikid kaikuččen päivän. Mö-ki söm paksus, voib olda, kerdan nedališ. Om jüged ei mända sinnä, konz om mugoine gril’-lihan haju ümbrištos da tedad, miše liha sigä om verez, lujas magukahašti vaumitud da ei maksa äi.
Minä lujas navedin tägälašt sömäd da sömlaukoid. ostam läz kaikid fruktoid da jur’kazvmusid, miččed om kazvatadud Kipral. Kaikuččel sezonal om ičeze veresed fruktad. Konz-se ned oma mandarinad, konz-sevišn’ad da slivad, konz-searbuzad, konz-sevinograd, konzsemanzikaine, konz-sepersikad da abrikosad, a kaikenapel’sinad, lemonad da bananad. Om lujas čoma söda veresid, vaumitud päiväižel, ei amu keratud, da ilma konservantoita fruktoid, sikš ku ei pida niid vedäda edahaks mömha. Äjad fermerad eläba ani lidnan taga. Heil om surid fruktoiden da olivkoiden saduid, jur’kazvmusiden lin’maid.
Venämal minä nikonz en ole sönu mugoižid magedoid bananoid da apel’sinoid! Minä kaiken meletin, miše banan om notked sus frukt, a apel’sin om muiged. A ned oma magedad! Minä läz kaikuččel homendesel tegen verest sokad apel’sinoišpäi. Lujas navedin! Nügüd’ enamba en jo osttud laukaspäi sokad.
Mugažo kogonaižen voden voib söda veresid jur’kazvmusid. paksus tegem grekalašt salatad, mitte tägä kuctas külän salataks: pomidorad, ogurcad, salatan lehtesed, verez feta-sagud, olivkad da olivkan voi. Se om lujas magukaz da tervheline.
Mugažo kaiken voib ostta verest sadud homendesel merespäi kalad, magukahid kanan munid (mugoižid surid da pakuižid minä nikonz en olend sönu) da lihad kipralaižil fermeroilpäi.

Om-ik kalliž elä da Kipral?
Nügüd’, kut i kaikjal, om krizis. Tägälaižed sebranikad sanuba, miše radon kontraktad ei olgoi hüväd. Pauk 700-800 evrod kus, mi om vähä Evropan täht. Fateran kortom maksab läz 300 evrod kus. Elektroenegrii om lujas kalliž. Ku kävutad kondicionerad kezal kaikuččel päiväl vai lämbitint tal’vel, ka siloi maksad 200 evrod kus vaiše elektroväges. em makskoi muga äi, sikš ku meil om gaz-keitim, gazlämbitim tal’veks, a kezal kävutam kondicionerad vähän, vaiše elokus öl, konz ei voi ani magata räkäs. Gaz om äjal odvemb.
Sikš ku läz kaiken paštab päiväine, tägä läz kaikuččes pertiš katusel om päiväline batarei, mitte lämbitab vet sures bučiš. Muga ei tarbiž maksta hulas vedes. Vaiše tal’vel, konz kogonaine päiv om pilvekaz, pidab avaita elektroboilerad.
Kävutada mašinad ei ole lujas kalliž. Ka, benzin om kal’hemb, mi Venämal, no äjal odvemb mi Evropas. Kaičuzmaks mugažo ei ole kalliž. Kävutadud mašinad voib ostta odvas, sikš ku ristitud kaiken ostaba uded modelid. meletaba, ku susedal om uz’ mašin, heile-ki tariž ostta mugažo. Irdoil om lujas äi surid kal’hid mašinoid.
Sömän arv ei ole lujas kalliž. Se rippub sišpäi, mittušt sömäd ostad. Kipralaižed produktad oma odvembad. Toižiš maišpäi produktad todas laival meredme, sikš ned maksaba enamba. Sen-žo sün tagut kodikaluiden da sobiden arv om kalliž.

Venänikad Kipral
Kipral venänikoid om tozi äi.
Kut turistoid, muga eläjid-ki. Oiktemba sanudavenän kelen pagižijoid. oma tulnuded Venämalpäi, Ukrainalpäi, Belorussiaspäi, Gruziaspäi, Armenijaspäi, Latviaspäi da muga edemba. Kipral om venänkeline radio, äi venänkeližid lugendlehtesid da kulehtesid. Kaikuččes lidnas om venälaižid laukoid, kus voib ostta sömäd Venämalpäi. Erašti ostan sigä grečkad, sguščonkad, suškid da pränikoid. Kaikuččes lidnas om eskai venälaine škol da lapsidenkodi. Minä radan venän kelen da literaturan opendajan školas Pafos-lidnas. Meiden škol ei ole sur’, no üks’ kaik sigä opendase läz 50 last.

Turistine Kipr
Lopuks tahtoižin sanuda, miše Kipr om lujas čoma sija lebun täht.
Nece om lujas hüvä antidepressant. Läm’ päiväine, čoma meri, lujas puhtaz vezi, čoma londuz. Nece voib spravitada kaikuttušt. Kipral kaikutte turist voib löuta midä hänele om enamba mel’he. Ku tahtoid tünüt, löudad sidä. Ku vastkarin tahtoid vessläd ö-elod, mäne Ajia-Napaha, nece om tetab sija norišton täht, kus om äi baroid da diskotekoid. Ku tahtoid tulda lapsidenke, heile-ki om midä tehta Kipral: zooparkad, veziparkad, lunaparkad da toižed. Ku oled aktivine turist, ka tägä om midä nähta-ki: erazvuiččid endevanhoid pachid, endevanhoiden lidnoiden rungoid da endevanhan grekan taidehen muštpachid.
Om äi mahtoid tehta vezisportad. A tal’vel voib ajada mägihe da hihtä suksil. Om čudokaz, miše void päivitadas da kül’ptas meres, a sid’ ajada mašinal 80 kilometrad da putta todesižehe tal’vehe: väta sigä lumižihe da šurkta sigä mägelpäi.
En teda, kut pit’kha völ eläškanden Kipral, no minei se om mel’he. Tulgat adivoihe da kackat iče!