VepKar :: Texts

Texts

Return to list | edit | delete | Create a new | history | Statistics | ? Help

Maria Filatova. Kändajad vastsihe udes

Maria Filatova

Kändajad vastsihe udes

Veps
New written Veps
Sulakun 5.-8. päivil Joensuu-lidnan Päivnouzman universitetas oli vedetudKiännä-openduzseminar kändajiden täht. Seminar vedetas koume kerdad vodes, täl kerdal se lopi openduzvoden.
Seminarale tuliba karjalaižed da vepsläižed, kudambad tegeba kändmižid ičeze kel’he venän kelespäi da kändaba vepsän da karjalan kelihe venäkeližid tekstoid. Seminaran openikoiden keskes oliba lehtmehed, kändajad, opendajad, tedomehed da üläopenikad. Kaik tegeba kändmižid lugendlehtesiden, kulehtesiden, kirjoiden da internetan täht. Opendajin oliba Joensuun universitetan tedomehed da opendajad. Mugažo lekcijan lugi karjalaine, pajoiden kändai Tatjana Baranova.
Seminaral opetihe kändmižen teorijan temoihe da pagištihe kändmižradon jügedoiš azjoiš. Ozutesikš, pagištihe terminoiden kändmižen polhe, pagištihe sen-ki polhe, kut käta ičeze kel’he nügüd’aigaližid sanoid. Tehtas uzid sanoid, erased niišpäi tuleba rahvahan paginaha, toižed oma sel’getomad ristituile. Sur’t radod sanoiden sädandas tegeb Termišt-orfografine komissii, mitte radab Petroskoin universitetas. Siš radaba kelen opendajad, tedomehed. painaba kirjoid uden leksikanke, mittušt paksus ottas kirjutesihe.
Vepsän da karjalan keled pit’kha oliba kelin, miččil vaiše pagištihe. Ezmäine vepsän kelen kirjišt oli tehtud vodel 1930. Siloi vepsän kelel sünduiba ezmäižed openduzkirjad da vajehnikad. Siloi oli-ki tehtud äi uzid sanoid. Ozutesikš, siloi vepsän kirjkel’he tuliba mugoižed sanad, kutvajehnik”, ”känd”, ”vaihišt”, ”lugu”, ”kändluz”, ”openduzknig”, ”än’kulund”, ”sätkulundda toižed. Kaik ned paksus ottas paginaha da kirjutesihe. Nügüd’ vepsän da karjalan keled sirdihe toižele pordhale, niil pagištas erazvuiččile temoile, ozutesikš, meiden kelil voib pagišta politikan polhe, universitetas lugetas lekcijoid karjalan da vepsän kelil, muga üläopenikad saba tedoid grammatikan polhe ičeze kelil. Konz oli zavottud toine vepsän kelen udessündutamižen aigkeskust, ka siloiki pidi tehta äi uzid sanoid. Muga, äjile vanhoile sanoile oli anttud toižid znamoičendoid. Se om kuti sanan znamoičendan levitamine. Ozutesikš, vepsän keles om sanatedo”. Ezmäine sen znamoičend omзнание”. Sanoile oli anttud toine znamoičend – ”на­ука”. Mugažo oli tehtud sanadtedomez’” – ”учё­ный”, ”tedokirj” – ”науч­ная книгаi muga edemba. Sanalkätamugažo sündui toine znamoičend. Ezmäi se znamoičiпере­ворачивать”, nügüd’ otam necen sanan toižes-ki znamoičendas – ”перево­дить”.
Kaik-se vepsän keles om äi velgsanoid: ”ministerstv”, ”kul’tur”, ”praznik”, ”administracii”, ”mitingda äi toižid. Erasid sanoid kändajad kändaba sana sanaha: ”tätüteatr” – ”кукольный театр”, ”rahvazkeskeine” – ”междуна­родный”, ”kolematoi rahvazjouk” – ”бессмертный полк”, ”baltianmeren-suomalaižiden keliden kafedr” – ”кафедра прибалтийско-финских языков”.
Seminaral pagištihe sen polhe, kut paremba käta mugoižid jügedoid sanoid. Kändajal om jüged tegopidab käta muga, miše tekst oliži sel’ged lugijoile. No erašti kändajile pidab tehta uz’-ki sana. I hänen tegend om tehta kebn sana, mitte linneb sel’ktan lugijale ezmäižes kacegespäi.
Seminaral opetihe mugažo radmaha Wikipedija-internetlehtpolel. Lekcijan Wikipedijan polhe lugi Petroskoin universitetan pästnik, Joensuun üläopišton opendai Ilja Mošnikov. Hän jo äi vozid kändab tekstoid karjalan kel’he i paneb niid Wikipedija-lehtpolele. Necidä radho tartuba äjad toižed-ki kändajad. Nügüd’ karjalankeližes Wikipedijas om enamba 2500 kirjutest. Panda tekstoid necile internetlehtpolele voib kaikutte tahtnik. Ičeze lekcijas Ilja openzi seminaran ühtnikoid panda tekstoid internetaha, panda vajehtusid tekstoihe da čomitada internetkirjutesid kuvil.
Täl kerdal seminaran ühtnikad sanuiba ičeze melid sen polhe, mugažo starinoičiba ičeze kändmižrados da jügedusiš, miččed oma heiden rados. Seminaral sündui eläb pagin, miččes letihe tärktoid küzundoid da problemoid.
Seminar jatktase jo toižel openduzvodel, sügüzel. Siloi kändajad opendasoiš kändmaha čomaliteraturad. Seminar om tärged i tarbhaine kändajile siš polespäi, miše sündutab hüvid melid da pätusid. Kändajad opendasoiš kändmaha meletades lugijoiden polhe. Paginas kelen ekspertoidenke voib tehta hüvid uzid sanoid. A uz’ hüvä sana, kut om tetpas, om se sana, miččen rahvaz otab paginaha.