Texts
Return to list | edit | delete | Create a new | history | Statistics | ? Help
Aleksandr Bulkin. Kaikkie edähemmät tverin- karielat laškurandah päin
Aleksandr Bulkin
Kaikkie edähemmät tverin- karielat laškurandah päin
Karelian Proper
New written Tver
LÄDINÄ
Ajamma
ielleh meččätiedä myöt’ .Ajamma hil’l’ah – tie on paha .Tulemma Lädinä-kyläh .Lädinä on elävä kylä .Zavulkoissa šeizotah hyvät mašinat .Rannimmazen talon luona kyžymmä yheštä mužikašta :
– A kuinbua tänne mašinat piäštäh ?
– Täh že rukah kuin i tiänoma .
Ali jovešta poikki , kualandapaikan kautti .
– A missä on tämä kualandapaikka ?
– Tuašša kylän n’okašša .
– A voitgo nyt šielä ajaldua .
– En tiijä .
Vihmat oldih , vezi ušto on nouššun .Šielä važameh kädeh kivi on keški jogie .Kun že pistyy veještä , nin voit huoletta ajua , a kun ei – nin pidäy vardeiliečie .Vain elgiä kohaldi kualakkua , a otakkua oigiembazeh , vembelen rukah , kaz’likon vierošša .
Kyžymmä karieloih näh .
– Da , šanou , – buabot i diedot oldih karielat , paistih karielakši , roditel’at maltettih .
Tämä miän informanta , ičeh on ruavaš , muistau vain puarua muatinšanondua .
Lähemmä ielleh kyliä myot’ .Yheššä zavulkašša dogadimma rahvašta i pagautamma heinke .Meidä armahaldi kučutah zavulkah , äššen ei kyžytä ket myö olemma .Emändä , Tatjana Vasiljevna , pensionera , tulettelou omah kyläh kežänä .Ožuttau meilä omua kodie .
Pidäy šanuo , što kylissä nytten monet muutellah oman pertin šiämyštä : lomaijah kiuguan , sinčon luajitah kuhn’akši , oššetah nygyaigazie talontarbehie .Tatjana Vasiljevna luadiu toizeh rukah .Hiän tieten šäilyttäy pertin šiämyštä : šopešša on ylen šuuri kiugua , lattiella hurššit , pal’l’ahat šeinänhirret šiämeššä .
– Mie šäilytän roditel’oin kodie !
šanou , – lapšet avutetah .
Prostiečemma i ajamma edemmä .Ajallamma kualandapaikan luo .Tiälä jogi levenöy .Lämmin šelgie ruššappa vezi virduau madalikolla , čirone kizuau kivipohjalla .Šuurda kivie važamella ei nävy , ga vezi on nouššun .Ajua pidäy vardeičen .Tytöt (kenbua vielä !) lähetäh kuottelemah jovenpohjua , a myö , prihat , ajamma jällesti mašinalla .Kuin meilä neuvottih , otamma oigieh , ajamma vembelie myot’ kaz’likon rinnalla .Tytöt kualatah ieššä polveh šuat .Mašinan kolessut peittiäčetäh veješšä läššä kogonah .Pohja on kova , kun kivihine tie .Mašina mänöy hyviin , kuingi uiččou jogie myöt’ .Tämä on todelline atraktsiona !
TUAŠ PUHTINAN GORA
Myö olemma jo toizella jogirannalla .Kolme šadua metrua , i piäžemmä asfal’talla .Myöštiäčemmä Puhtinan Gorah : tahottau pagizeldua šielä vielä yhenke ristikanžanke .Händä kučutah Olekseiksi .Hiän on keški-igäne mužikka , tolkukaš izändä .Myö vaštuamma händä oman kojin reunašša , hiän rakkahaldi pagauttau meinke .Myö šanomma , mih varoin olemma tullun .
– Myöhäštyjä työ , varat .
Vuodella niin viizikymmennellä , kerdah vaštuau Oleksei .
Olekseilla on niinže karielan juuret .Hänen lapšuošša , 1970-vuožiloissa , počki kaikin vanhemmat kyläššä paistih karielakši .Muissuttuas’s’a endizie kylän rahvašta ičeh Oleksei nimittäy heidä karielan tabah : "Mosei-d’ad’a ", "Oudit’ot’a ".No karielakši hiän nimidä ei maha .
Oleksei on pagizija mieš , hyvä šanelija , ves’ma jumornoi .Pagizemma viikon : čuasuo puolitoista-kakši , aiga mänöy nägömättä .Hiän interesno tolkuiččou eländäh näh , äijä šanelou kyläh näh , endizeh rahvahah näh , omah talohukšeh näh .
– Ka mie kaikki duumaičiin , mistä šeže nimi on – Puhtinan Gora .
Kenollou šaneli , što oli , žemmuone bajari Puhtin .Vain ei mieldy miula tämä versija .I šidä milma kenollou neugo : što tämä on puhtahanšanašta .I ka täššä piäššä kaikki lad’juači ...
Vielä myö kyžyllämmä :
– A mimmuozet ollah karielat ?
– Up’ortoit , ajattelematta vaštuau Oleksei , – nagole šuahah šidä , midä mieleh on otettu .
Hyviin on bes’ouduija Olekseinke .Šiä räiskyy .Ka vain päiväne jo mänöy laškuh päin .Aiga myöštiäčie Tverih .
MIDÄ TIEDUO ON TÄGÄLÄZIH KARIELAN KYLIH NÄH
Nygyzen Firovan rajonan karieloih näh tiijetäh ylen vähä .Tuldih karielat tänne , kuin i toizet tverinkarielat , puaten Ruočin vallašta XVII vuožišuašša .
Miitrei Rihteran luvetteluo myöt’ vuodena 1873 karielat elettih tiälä nelläššä kyläššä : Puhtinan Gora , Lädinä , Šemelinka , Tel’akova – kaikkiedah 639 karielua .Oldih hyö Ostaškovan ujezdua Tverin gubern’ua .Nämä kylät oldih eris’ toizešta Tverin Karielašta , lähembäzih karielan kylih šuat Voločkan ujezdašša (Lužnikova i toizet ) oli läššä 30–35 virštua korbimeččiä myöt’ .
Šuomalane tutkija Vihtori Alava ollešša Voločkan ujezdan kylissä (Ivankova i toizet ) vuodena 1895 kuuli Puhtinan Gorah näh , vain ei ollun šielä .Hänen matkapäiväkirjašša on kirjutuš : "Sain vielä tietää , että Puhtinangorkka varmasti on karjalainen kylä ; muitakin niitä vielä oli , kuulin ."
Puhtinan Goran reunahine karielan kylämassiiva Voločkan ujezdašša oli äijiä šuurembi .Šielä oli läššä 50 kyliä .Noissa kylissä 1950–1960-vuožiloissa oleteldih kielentutkijat , keriäldih kielen materialoida .Ka vain Puhtinan Gorah šuat hyö ei piäšty .Aivin Puhtinan Goran kieli oli läššä žemmuone kun lähembäzissä Voločkan kylissä .
Kuulova tverin lehtimieš Vasilii Nikolajevič Sem’onov (Šemelinskii ), kumbane šyndy näissä paikkoissa , Šemelinka-kyläššä , šanou , što karielas’t’a kyliä täššä oli enämbi : umbikarielazina oldih Lädinä , Šemelinka , Tel’akova , Rakitn’a , Parža .Nämä kylät nouštih ših že aigah , konža tänne tuldih karielat .Puhtinan Gora on vanha kylä , že oli vielä ennen karieloin tulendua tänne , i že oli puolitieh karielane .Niinže kolmanneš Pogoreloi-kyliä oli karielazena .Lomaki-kyläššä (missä myö vaštaima karielazet akkazet ) eli vain kakši karielas’t’a perehtä , že oli veniälän kylä .
Inoi fakta on , što Rakitn’a-kyläššä moničči oletteli omaššah lapšuošša kanikuloina Veniähen kosmonafta Anatolii Solovjov .Täššä šynnyttih i elettih ketollou hänen heimokunnašta .Oletteli hiän šielä i aigamiehenä , voit olla , harvazeh oletelou i nytten .
Hot’ tägälästä karielua ei ollun äijä , karielan kieli tiälä šäily viikon .Vanhemmat hyllättih opaštua lašta pagizemah karielakši noin 1930-vuožiloissa .Toiziin šanoin , vielä 1960–1970-vuožiloissa vanhemmat , a voit olla i keški-igähizet rahvaš , paistih karielakši toine toizenke .
***
Ajamma järelläh Tverih .
Piäh juohuttelou Lomakin akkazen šanat : "karielat olemma myö ".Ka vain karielan kieli näissä kohissa ammuin kado .Kado jättämättä uavehta .Ei piäšty tänne kielentutkijat , ei kirjutettu , ei šäilytetty noužovalla rahvahalla varoin tägälästä paginatabua .Hengellä on igävähkö .Myöhäštymä myö .Vuodella niin viizikymmennellä ...
Kaikkie edähemmät tverin- karielat laškurandah päin
Karelian Proper
New written Tver
–
–