Texts
Return to list | edit | delete | Create a new | history | Statistics | ? Help
Aleksandra Lesonen. Puanajärvi on alkuperäni pohjoisuarreh
Aleksandra Lesonen
Puanajärvi on alkuperäni pohjoisuarreh
Karelian Proper
New written karelian
Kešä
ta šykyšyn enšimmäini kuukauši on paraš aika omua kotimuata tutkimista varoin .
Vanha unelma on toteuttun
Elokuun lopušša miun onnistu toteuttua vanha unelma – käyvä kanšallisešša Puanajärvi-puissošša .Še on ainutluatuni villiluonnon kohta Karjalan Louhen piirissä Muanšelkä-harjulla .
Oman nimen puisto šai Puanajärveltä , kumpani ilmešty Fennoskandijan kallivopohjan murrokšešša .
Puissošša on 24 Venäjän Ruškien kirjan šekä 208 Karjalan Ruškien kirjan kašvi - ta elukkalajie , niijen luvušša : pohjoispetra , muuttohaukka , kalahaukka , merikotka , muakotka , muštakupuni kuikka , šimpukka .
Puisson luontuo korissetah vakituiset luonnolliset populatijot : hirvi , meččäporo , kontie , hukka , ilveš , ahava , harmua kurki , laulujoučen , meččähanhi , muštakupuni kuikka , merikotka , muakotka ta meččo .
Kivakkakoški on Kivakan aluššalla
Puisson alovehella on kaunehin pohjoisvuara Kivakka ta voimakaš Kivakkakoški .
Kivakalla on šuuri miärä seitoja – paikkoja , missä muinaisaikoina saamelaiset palvottih omie jumalie .Iče kivakka-šana merkiččöy "kivišäilyttäjyä ".
Vuaran huipulla kašvisto muuttuu vuaratunturiksi , a huippuo korissetah pienet järvet , kumpaset ilmeššyttih tektonisissa murrokšissa .
Kivakan korkevuš on 499 metrie .Vuaralta avautuu henkie liikuttava näköala Piäjärvellä , Kivakkakošella ta Karjalan korkeimmalla Nuorusen vuaralla .
Kivakkakoški on šuurin luonnollini koški Oulanka-jovella , še šai Kivakkavuaran šaman nimen šentäh kun on šen aluššalla .
Šuurešša košešša on šeiččemen porrašta .
Kivakkakoški on 100 metrin pituni ta šen yhtehini korkevuš on 12 metrie .Joka sekunti alašuvantoh laškou keškimiärältäh 63 kutijometrie vettä .Pieni kallivošuari jakau košen kahella puvakšella .
Viime vuosisuan alušša jovella oli uitto .Jotta vesi ei lykkäis hiršie rantah oli rakennettu kivipato .
Karjalan korkein vuara
Nuorusen vuara on Karjalan korkein paikka .Še on yksi šuurimmista graniittivuorissoista ta šen korkevuš on 576 metrie meren yllä .Vuaran huipulla on šuvin ta pinta-alaltah šuurin vuoristotunturi , missä on reliktikašvisto .
Tietomiehien šanojen mukah ihmisen miärätöin vaikutuš tunturiloih viey pohjosen erämuan ilmeštymiseh .
Jotta piäššä Nuorusen vuarah pitäy aštuo 16 kilometrie luonnon-kaunista polkuo myöten .Autotieltä polku lähtöy länteh ta kulkou enšin vanhua hakuupaikkua , šiitä hevoispolkuo myöten .
Šata vuotta takaperin tätä taivalta myöten talonpojat vietih halleita Vienan mereltä Šuomeh , laukunkantajat kannettih omua tavarua , a šuomelaiset kupčat ajettih jarmankoilla .Polku mänöy pienien šoijen ohičči vanhan kuušikon laijalla .
Nuorusen vuaran viereššä kašvau äijän jäkälälajie , kumpasista monet ollah Europan maijen Ruškeissa kirjoissa .Niijen kašvamini tovistau , jotta meččä on koškomattoman puhaš .
Šiitä polku ylittäy valtijon entisen rajan .Ennein vuotta 1940 tämä aloveh kuulu Šuomeh .Polku tulou aholla , kumpasella kašvau niittyheinie .Ennein tiälä oli šuomelaini Tavajärvi-huuttori .
Šen jälkeh polku kulkou kahen järven välih , kumpasista yksi on Pieni Šiikajärvi .Šen rannalla on järješšetty lepopaikka .Tänne voipi ašettua teltta ta šytyttyä ropivo .
Pienen Šiikajärven jälkeh polku kulkou puisson rajan ulkopuolella .Kun aššut pienen šuon läpi alkau hil’l’ani noušu vuaralla .Nuorunen on Karjalan korkein vuara .Geologit šanotah , jotta tällä levehyšaštehella šitä korkeimpua ei ole Pohjanlahešta Uralih šuaten .
Noušu on šuvimeristä rinnehtä myöten .Noušun aikana voipi huomata , kuin kolme luonnon vyöhykehtä vaihtuu : meččä , meččätunturi ta tunturi .Vuaran rintehillä voipi nähä pinta-alaltah pienie riippujie šoita .Yheššä kallivomurrokšešša on pieni järvi .
Vuaralla voipi nähä seitoja – saamelaisien entisie pyhäpaikkoja .Seita on šuuri vierinkivi , mi šeisou pienemmillä kivilöillä , kuin jaloilla .
Saamelaisien uškomukšien mukah niissä eläy kuolluijen šamanien šieluja , šentäh kun heilä oli valtua .Nuorusella šijoutuu yksi šuurimmista seitoista .
Vuaran ylähyätä avautuu šuuri näköala Tavajärvellä , Kivakkavuaralla , Ukontunturilla .Kirkkahalla šiällä voipi nähä Rukavuaran , mi on Šuomen puolella .
Puisson vierailun ta voimie vuatijien vaikeijen noušujen jälkeh šieluh tuli rauhua .Šitä tunnehta voipi antua vain koškomatoin villiluonto .
Ainut as’s’a , mi voipi pahentua mieltä on paha tie .Šentäh matkah pitäy lähtie korkiella autolla .Tiellä on äijän šuurie kivijä .
Puanajärvi on alkuperäni pohjoisuarreh
Karelian Proper
New written karelian