VepKar :: Texts

Texts

Return to list | edit | delete | Create a new | history | Statistics | ? Help

Kažin päivy

Kažin päivy

Livvi
New written Livvic
Kažin päivy (sežo Kažiloin päivy) on ei-virralline pruazniekku, kudai on omistettu kažiloile, sidä pietäh joga vuottu muailman eri mualois.
Ven'al pruazniekkua ruvettih pidämäh vuvvennu 2004 Moskovan kažin muzein da ven. "Кот и пёс" -žurnualan ruadajien alguhpanos, kuduat luajittih enzimäzen kažiloile omistetun pivon. Aijan aloh sen piendy rodih perindöllizekse.
Kanzoinvälisty Kažiloin päiviä pietäh 8. elokuudu. Ven'al sidä pietäh 1. kevätkuudu.
Joga vuottu sinäpiän pietäh ozutteluloi da kilboi rodukažiloih niškoi, poččivoijah elättilöi magieloil syömizil, kerätäh dengua koittomien elättilöin kannattamizekse. Elättilöin suojuspaikat luajitah ozutteluloi elättilöin tulieloih ižändöih nähte.

Pruazniekan perindöt
Kaži on ylezimii kodielättilöi muailmas.
Kanzoinvälisty kažiloin päiviä pietäh muailmas 8. elokuudu. Sen tarkoituksennu on yhtistiä kažiloin suvaiččijoi da andua midä vai vois enämbi tieduo kažiloin eri lajilois.
Jogavuodizen Muailman kažiloin päivän (World Cat Day) piendyperindö rodih vuvvennu 2002 Kanzoinvälizen elättilön suojelufondan (Animal Welfare) alguhpanos da levii kogo muailmah. Vuvves 2020 algajen tapahtuman luadijannu on hyvyönluajinduyhtistys International Cat Care.

Ven'al
Ven'al tädä pruazniekkua pietäh 1. kevätkuudu.
Pruazniekku hyväksyttih vuvvennu 2004 Moskovan kažin muzein da ven. "Кот и пёс" -žurnualan ruadajien alguhpanos. Aijan aloh se rodih perindöllizekse da sen pidäjiä rodih enämbi.
Pruazniekku kiinittäy yhteiskunnan huomavuo koittomien elättilöin ongelmih. Sinäpiän tavan mugah pietäh hyvyönluajindupidoloi, kerätäh lahjoituksii koittomien elättilöin hyväkse, pietäh rodukažiloin ozutteluloi da kilboi, kävväh kotokafeh, ihastutetah omii elättilöi eri magevuksil da uuzil bobazil. Kažiloin suojuspaikat sežo luajitah ozutteluloi, kudamis tuttavutetah kävyjii elättilöinke, annetah mahton niilöile suaja uuzi kodi.
Ven'an eri linnois on omii paikallizii kažiloin päivän piendyperindölöi.
Piiteris kažiloin histourii sai allun XVIII vuozisual imperuattoran Jelizaveta Petrovnan hyvyös, kudai kučui dvorčah valdivopalveluh kažiloi, ku net vardoittas händy hiirilöis. Imperuattoran käskyn mugah Talvidvorčah tuodih kolmekymmen parastu kazanskoin lajin elättii. Vuvves 2005 algajen Piiterin eläjät joga vuottu kevätkuun lopul kunnivoijah elättilöi Ermituažas (enne pruazniekal oli Kevätkuun kažin päivy Ermituažas -nimi (ven. "День Мартовского кота в Эрмитаже"), sen nygöine nimi on "Ermituažan kažin päivy"(ven. "День эрмитажного кота"). Tämän ližäkse linnas on vie yksi piiteriläzile kažiloile omistettu pruazniekku, kudamua pietäh 8. kezäkuuduPiiterin emä- da uroskažiloin päivy.
Kaliningruadas Kažin päiviä pietäh 5. syvyskuudu.

Toizis mualois
Kažin päiviä pietäh monis mualois, jogahizes omannu päivänny.
Pol'šas — 17. tuhukuudu, Japounies — 22. tuhukuudu, Amierikan Yhtysvallois — 16. ligakuudu da 29. ligakuudu, а Itualies — 17. kylmykuudu. Joga muas ollah omat pruazniekkuperindöt da kažiloin kunnivoičendutavat. Avatah puustoloi, laukkoi, hoteliloi da kotokafieloi kažiloih nähte, luajitah temuattizii ozutteluloi, kudamis ezile pannah ei vaiku kuvii, ga elättilöin eri lajiloigi.
Amierikan Yhtysvallois pruazniekku rodih perindöllizekse vuvves 2005 algajen. Sie 16. ligakuudu pietäh koittomien da välläl eläjien kažiloin päiviä, а 29. ligakuuduKažin päiviä Amierikan Yhtysvallois. Nämmii pruazniekkoi pietäh yhtes Amierikan elättilöin kohtah kovasydämellizen kosketuksen vastustusyhtistyksenke (ven. Американского общества по предотвращению жестокого обращения с животными).
Japounies ruvettih pidämäh Kažiloin päiviä vuvves 1987 algajen. Kažit voidih auttua kirikkölöis da suaja prihodalazien kannatustu. Net oldih kaikis laivois taguzien da kniigoin hiirilöis da rotis suojelemizekse. Laukois suau ostua kažin figuurua yhten nostetun käbälänke, niilöi sanotah "maneki-neko", net ollah lykyn da kyllyön tuondan simvolannu.
Kitais hyviä da huolekastu kosketustu kažiloin kohtah miärätäh zakonoinluajindutazol. Histouriellizesti Kitain rahvas syödih nämmii elättilöi, ga nygözes yhteiskunnas kažit ollah valdivon suojeltavat. Se, ken luadiu pahua kažile, suau štruafun dai händy vie voijah ottua kiinigi kahtekse nedälii.
Itualies pietäh erinomastu pruazniekkuaMustien kažiloin suojelupäiviä, sidä tunnetah sežo Mustien kažiloin päivänny. Sen pani alguh vuvvennu (2007) Itualien elättilöin da ymbäristön suojeluliitto. Keskiaigoih mustii kažiloi piettih ozattomuon da pahoin hengien simvolannu, sendäh äijii niilöis poltettih robl'olois. Tädä pruazniekkua perustajes itualielazet piätettih suaja endizeh kundoh nämmien kažiloin maineh da tunnustua niilöin arvo.
Statiestiekkutiedoloin mugah mustii kažiloi harvembahgi otetah suojuspaikoispäi. Aktivistat ei vaiku auteta niilöile löydiä uuzi kodi, ga palkitah rahvahii, kudamat žiälöijäh niidy.
Ei kaikis mualois kažiloi pietä ozattomuon simvolannu. Ezimerkikse, Šotlandies on olemas uskomus, ku mustu kaži tuou taloih rikkahuttu. Anglies duumaijah, ku mustan kažin omistai ei jiä ihailijoin huomavottah. Ližäkse tämänvärizii kažiloi kunnivoijah merimiehet, sendäh ku uskotah, ku mustu kaži tuou lykkyy merel.
Yhtistynnyös Kuningaskunnas erähät kažit ollah valdivopalvelus, vardoijah vil'l'uvarastoloi da paikallizii muzeiloi grizijöis. Monivuodizes ruavos elätit suajah palkindokse maiduo da lihua.

Tiedo kažilois
Ristikanzanke ainos eläjes kažit harjavutah eländän eri ololoih.
Ga se ei olluh muga ainos. Kaivauksien tulokisen mugah tiedomiehet tiijustettih, ku kažiloin kezittämine algavui läs 10–12 tuhattu vuottu tagaperin, konzu ristikanzu azetui elämäh yhteh kohtah. Kažin kezittämine tapahtui IV vuozituhandel enne meijän aijanluguu. Muinas-Jegiptas kažii piettih pyhänny elätinny. Niilöis luajittih muumieloi, kuvattih vestokuvis da freskois. Tietäh, ku enzimäzen "portrietan", kudamas on lähenijäh rottah tarkah kaččoi kaži, kirjutettih jegiptalazet. Se oli erähän ruuhikalman mualavus Kajiraspäi suveh päi da se luajittih enne meijän aijanluguu vuvven 1950 mail.
Vuozisualoinnu XIVXV oli negatiivine kosketus kažiloin kohtah, niilöi piettih uavun pahiminnu da pahoin hengien simvolannu, semmite silloi, ku net oldih mustua värii. Elättilöi muokattih eri luaduh da äijin poltettih robl'olois.
Tieduo kažilois sanotah felinolougiekse (latinan kielespäi "felinus" — kažile kuului). Se on eräs eläintiijon aloi, kudai tutkiu kodikažiloin alguperiä, domestikaciedu, geneetiekkua, anatoumiedu, fiziolougiedu da taboi. Nevvostoliitos tämä tiedo rubei kehittymäh vuvvennu 1987, Ven'al sidä tutkitah felinolougien kanzallizis da kanzoinvälizis yhtistyksis. Muailmas on felinoulogoin eri kluubii, kudamat kuulutah suurembih liittoloih. Tundiettuvimii ollah amierikkalaine associacii TICA da jevrouppalaine WСF. Net sellitetäh suojuspaikkoin da kazvattajien kyzymyksii, pietäh kilboi da ruatah arvostelukunnis (WСF), sežo pannah kirjoile suojuspaikkoi kogo muailmas (TICA).
Tiedomiehien tutkimuksien mugah kažiloin igälangu jälgiaigua on suurennuh da on 17–20 vuottu. Se johtuu niilöin hyvis eländyololois da hyväs syötändäs. Läs 16 čuassuu sutkis kažit muatah. Žiivatanliäkärit sanotah, ku se on kunnon aigu, sendäh ku vai tietyn aijan voi sanuo unekse, muul aigua net nukutah.
On olemas mieli, ku kažit voijah parandua da luadie hyviä ristikanzan rungale. Statistiekan tiedoloin mugah rahvas, kudamil oldih kažit, elettih keskimiärin kymmene vuottu enämbän toizii. Konzu ižändy silittäy omua kodielättii, hänen keskushermostosistiemah mennäh pozitiivizet impul'sat, kudamat tuvvah hyviä mieldy. Sen tovestettih Elättilöin kosketuksien instituutan tiedomiehet Pohjazes Karoliinas (Amierikan Yhtysvallat) kažiloin iänilöin tutkijes. Koitteluloin aigah hyö tuldih piätökseh, ku kažin murizendu ei ole vaiku elätin pagin, ga liečindykeino, kudai auttau ristikanzan organizman vastustuskygyy tartumien vastah, leikkavuksien paranemizes, rauhoittau hermostosistiemua.
Azientiedäjät ollah sidä mieldy, ku viivoin piirros kažin nenäl on ainavoluaduine, sidä voibi verrata ristikanzan sormien jälgilöih. Ku kaži on ristikanzan vieres da sen händy särizöy, se tarkoittau sidä, ku se ylen äijäl suvaiččou da on kiindynyh ristikanzah. Konzu sen händy rubieu hil'l'kkazin laskemahes, se on elätin mielen muutundan merki.
Täl aigua muailmas on kažiloin 200 eri lajii da 600 miljonua kodikažii, puolii kudamis pietäh orboloinnu. Suvaittavimakse roittih persien kažit, mein-kunat da siamskoit kažit.

Kažiloin muzeit da mustopaččahat
Vuvvennu Londonu, "Olimpija").

Piiteris voibi löydiä Blokuadu-Leningruadan kažiloin mustokse luajitun vestokuvan, kudaman piähengenny on stuulal latelampun al istui bronzukaži. T'umenis luajittih vestokuvien kompozicii kahtestostu kažis. Moskovas on Bulgakovan tevoksien erähän mistizen piähengen Begemot-kažin mustopačas.

Kačo ližäkse
Elättilöin puolistuspäivy,
Kanzoinväline koirien päivy,
Slonan päivy,
Muailman elättilöin puolistuspäivy,
Muailman ymbäristön suojelupäivy.