Texts
Return to list | edit | delete | Create a new | history | Statistics | ? Help
Mekhed, Ludmila. Marfa-ämmö
Mekhed, Ludmila
Marfa-ämmö
Karelian Proper
New written karelian
Ämmön
oppija
M yö Marfa-ämmön kera mänemmä meččäh .Pitäy kerätä liäkeheinie , a še on kokonaini tietoala .
– Rautaheinällä voipi parentua joka huava , šanou hiän miula ta näyttäy šuurie vihreitä lehtie polun laijalla .
– Lešenlehti pelaštau ryvinnäštä .
Mehiläiset tykätäh šitä kukkua – še enšimmäisenä alottau kukkie talven jälkeh ta ilahuttau ihmisieki .Kuisma auttau monešta tauvista .Še on oikein hyövyllini .Šitä pitäy kerätä kukinnan aikana , heinäkuušša .Puolan lehti parentau munuaisie , a malinan kuivat lehet ta marjat autetah viluššukšešta .Kalganin juuri auttau ripulista , šanelou ämmö ta lisyäy :
– Pane kaikki muistih !
Mie iänettä aššun ämmön peräššä .Kepillä šiirtelen okšie ta käpyjä polulta .Meččä on täyši kaunehie iänie : okšat rapšatah jalkojen alla , linnut lauletah , lehet šahissah , a šiitä äkkie puušta tipahtau käpy tahi kivi lentäy jalan lyönnistä , tahi tikka alkau koputtua puun runkuo .Heinien ta puijen kummalliset tuokšut täyvennetäh koko vartalo erikoisella voimalla .Himottau henkittyä tätä ilmua ta muistua näitä hajuja .
– Kačo jalkoješ alla , tiä lä voit ni kiärmehie olla , opaštavašti pakajau ämmö .
– No , mie kačon , vaštuan .
Tulemma meččäh ta rupiemma leikkuamah mussikan varšija eri vakkaseh .
– Mussikka on hyvä näkyö varoin šekä mikrobija vaštah .
A varšiloista savarittu čäijy on oikein makie , šelittäy ämmö ta jatkuau :
– A-voi-voi , suali , jotta tänä vuotena ei ollun hilluo , vet šen verholehet hyvin autetah ryvinnäštä .Kaikki heinät voijah meitä auttua , pitäy vain šuattua niitä käyttyä .
Konša myö myöštymä kotih , ni ämmö huolellisešti levitteli kaikki heinät kankahalla sarajašša tahi luati niistä kupoja ta riputti kuivamah varjošša .Talvella myö rikeneh joima čäijyö malinan , mussikan , viinimarjan lentien kera .
Ämmön leipä
Marfa-ämmö touhuou keittijöššä .Hänen piällä on valkie paikka , valkie lyhythiemani pušero , hameh ta peretnikkä .Kätövä emäntä luatiu kaikki ruavot ruttoh ta varmah .
Mie muissan hänen vereštä , tuokšujua ruisleipyä .Ämmö taitavašti paisto eri piiraita , kalittoja , lettuja , kakkaroja , ka juuri leivän haju kirkkahana lapšušmuisselmana eläy miun šyväimeššä tänäki päivänä .
Aikani kešähuomeneš .Ikkunašša nävytäh päiväsen enšimmäiset šätiet .Linnut vihellelläh omie lauluja , pihašša kukko kiekuu , a ämmö hil’l’akkaiseh heläyttelöy ašteita ta čuhuttau malitun šanoja .
Mie pal’l’ahin jaloin aššun puhašta puulatetta myöten keittijöh ta niän , jotta ämmö šuorieu paistamah leipyä .Taikina on jo valmis , ämmö pani šen illašta .Mie tulen stolan luo ta kačon šitä taikomista , mitä luajitah šuuret šukkelat kiät .
Ämmö ripoittau jauhuo stolalla , jakuau taikinua yhenšuurusiksi paloiksi , luatiu niistä palloja ta kattuau liinakankahalla – taikinan pitäy levähtyä .Šillä aikua emäntä jatkau keittijöššä touhuomista , vet kohta kaikin nouššah .Kiukua on valmis , ämmö männyn okšista luajitulla vaššalla pyyhkiy kiukuanpohjua ta lapiella issuttau leivät kiukuah .
Aika kuluu hil’l’aseh , a pirtissä tuntuu verekšen leivän tuokšu .Kuni leivät paissuttih ei šuanun paissa ta roikuttua ovie .
Loppujen lopulla ämmö panou kuumat leivät stolalla , kaštelou niitä vejellä ta kattuau pyyheliinalla , jotta kypšyttäis .Vot še on onni !Miula äšen piätä huimuau .
Ämmö opašti meitä , punukkoja , tykkyämäh leipyä .Hiän kaikki muruset pyyhi stolalta mal’l’ah ta kostitti niillä lintuja pihašša .
Nytki mie muissan šen ruisleivän makuo ta rakkahuolla muistelen omua ämmyöni , Marfa Mihailovna Bogdanovua .Hiän eli pitän ta vaikien elämän , ka aina luati vain hyvyä ta jätti hyvän muisson ičeštä .
Marfa-ämmö
Karelian Proper
New written karelian
–
–