Texts
Return to review | Return to list
Läkkä hiihtämäh!
history
January 20, 2023 in 13:37 Нина Шибанова
- created the text
- created the text: Ennevahnas karjalazil hiihtändy ei olluh talvi-ilo, eigo ni sportu. Suksil karjalazet, kui toizetgi pohjazet kanzat, liikuttih yhtes kohtaspäi toizeh. Karjalas – järvilöin da meččien muas – hyviä dorogua oli ylen vähä. Hieruspäi toizeh sai puuttuo järvilöi da jogiloi libo kaidazii troppazii myöte, sendäh kezäl rahvahal pidi olla veneh, talvel – regi da sukset. Pidäy sanuo, ku karjalazet ruvettih hiihtämäh ammui, vie III vuozituhandel enne meijän aijanluguu. Pohjazes talvet ollah pitkät, sendäh enin aigua vuvves pidäy liikkuo lundu myöte. Sih niškoi pädiettihgi sukset. Suksil käydih mečästäjätgi. Vahnois kallivopiirroksis löydyy heijän kuvua. Tutkijat ollah sidä mieldy, ku muinazet rahvas enzimäi käytettih lumikengii. Net oldih jallanpohjua suurembat da niilöis oli helpo astuo lundu myöte. Niilöin jälles jo käyttöh tuldih sukset. Vihjatah, ku suksien ”ezi-ižänny” on regi. Rien jallaksethäi ollah kui sukset. Karjalazet luajittih suksii koivus libo pedäjäs. Savakot oldih luajittu tuomes. Suksiloin luajindas sanotah karjalazis eeppizis runolois da ”Kalevalas”: ”Ei vai huoli Lemminkäine, Nengomat sanazet virki: ”Luaji vai minule sukset, Vestä lyly, vestä kalho. Lähten hirvie hiihtämäh, Hiijen peldoloin perile.” Lyyliky, lylylöin luadii, Kalhun** vestäi ylen hyvä, Sustu vesti sygyzyn, Talven tostu kaiverdeli, Päivän vesti kepin vartu, Toizen – kol’čua sih sivotti.” (Zinaida Dubininan kiännös). Karjalazet luajittih kolmie luaduu suksiloi: kaijat sukset, leviet meččysukset da eripiduhizet sukset. Eripiduhizii suksiloi tiettih sežo Suomes da Skandinuavies. Nämmis suksilois lyhembi suksi oli potkusuksi. Nämmil suksiloil hiihteltih mečästäjät. Hiihtelles heil oli vaiku yksi savakko, toizes käis mečästäjät piettih orožua. Karjalazet hiihteltih kezälgi. Sih niškoi oldih suosukset. Net oldih käytös Pohjas-Karjalas. Nämmil suksiloil oli hyvä astuo suodu myöte da nämmä sukset oldih kui tennisan pualikat. Hiihtändäs vaste XIX vuozisuan lopus – XX vuozisuan allus rodih sportu. Enzimäzet hiihtäjien kilvat piettih Norviegies. Tänäpäi Norviegies hiihtändy on kuulužu sportulaji da norviegielazii hiihtäjii da hiihtoambujii tietäh kogo muailmas. Ven’al enzimäzet hiihtokilvat piettih Piiteris vuvvennu 1894. Silloi ladu oli luajittu Neva-jovele. Kogo Ven’an enzimäine hiihtokilbu oli Moskovas tuhukuul vuvvennu 1910. Ven’an muan hiihtäjät äijän kerdua oldih Olimpiuadukižoin voittajinnu. Olimpiuadukižoin voittajua on karjalaziengi keskes. Kuulužu puadenelaine hiihtäi Terozen Huoti (F’odor Terentjev) sai kuldumedalin Olimpiuadan talvikižois vuvvennu 1956. Petroskois Kurgan-kohtah on azetettu hänen mustopačas.