Texts

Return to review | Return to list

Toivon lentta. 4

history

September 14, 2023 in 15:37 Нина Шибанова

• created the text
• created the text: Stepanie šynty pimiekuušša. Marina toista vuotta eli uuvvešša statussissa: naisena ta neveskänä. Ne tuotih mukana äijän ruatuo ta alentamisie. Tytön šyntymini lisäsi vaikeukšie. Marina aina oli hämmäššykšissä, a lähisien kannatukšen puuteh lisäsi vaikeukšie. Ta varmašti šentäh hiän anto ičellä mahollisuon olla heikkona, kun hänen veikkoh Hilippä kurkisti hänen luo Taavan kyläh matan aikana. Marinalla vaikien ruatopäivän jälkeh alko unetoin yö. Voimattomuošša olija naini ei voinun enyä keštyä pienen Stepanien itkuo. Hiän heitti tytön pois ta purškahti itkuh. Hiän ajatteli, jotta Hilippä armahtau häntä, ka hiän ruato toista. Veikko otti itkijän Stepanien, lämpimäšti šuoritti tytön ta vei hänet muamollah mitänä šanomatta. Moušot šilloin hiän oikein ymmärti kaiken. Hiän näki, kuin vaikie on čikon elämä šemmosissa oloissa ta hänellä ei ole voimie huolehtie tytöštä. Muutoma vuosi piäštä Marina šynnytti liäväššä Risto-pojan, kumpani läsi noin vuuvven. Marina yritti kaikenmoisie kanšankeinoja ta taikašanoja. Šykyšyllä pojan tervehyš tuli vielä heikommakši. Koko yön Marina itki ta luki malittoja. Hiän lupasi Jumalalla viijä poikah lähikirikköh, oštua tuohukšet ta pyhällä šavulla šavuštua talon. Enši päivänä hiän otti pojan, šuatti hänet venehellä kirikköh jumalanpalvelukšella, ošti tuohukšet ta šavutti talon – ruato kaiken, mitä oli luvattu. Ta poika rupesi parenomah. Šiitä ajašta uško Jumalah tuli epäilömättömäkši. KOHTALON RAJA Vielä šuurempie hätie Marinan vaikieh elämäh tuotih Enšimmäini muailman šota, vuuvven 1917 vallankumouš, kanšalaisšota, karjalaini kapina ta pakollini lähtö Šuomeh. Kun Enšimmäini muailman šota alko, Olli läksi rintamalla ta myöšty kotih, konša oli huavotettu. Hiän joutu ruatamah loittona koista. Hänet työnnettih Murmanskin rautatien rakentamiseh. Šielä hiän šai ajatukšie Vienan Karjalan vapauvešta ta vuotena 1919 šamanmielisien toverien kera läksi Šuomeh valmistamah vapauttamiskapinua. Šilloin Marinan huolekši tuli kotihommien lisäkši ni apu miehellä poliittisešša taistelušša. Vuotena 1917 Nikitinien pereheššä šynty tyttö Helli. Šiitä vuuvvešta alkuan 1922 vuoteh šuaten Marinan ta hänen perehen kohtalošša ilmešty raja, kumpani jako hänen elämän ta karjalaisen istorijan kahteh kauteh: ennein vallankumoušta ta šen jälkeh. Jotta šyöttyä iččie ta lapšie Marina šuoštu vaikka mimmoseh ruatoh: mäni ruatamah talouštöitä elokkahien talonpoikien taloih, kalašti, a kerran vuotena 1917 hiän toi šelälläh ruisšäkin Knäžöistä, mi oli 150 virššašša Oulankašta. Vallankumoukšen jälkeh kahen pienen karjalaisen kylän Oulankan ta Taavon eläjät jakauvuttih kahteh leirih: yhet oltih ruškeijen puolella, toiset oltih valkeista. Nikitinien pereh ei jiänyn šivulla: Hilippä oli uuvven vallan puolella, a Juakko jäi valkiekuartin liikkehen puolella. Tuli aika, konša ei šuanun lähtie poimimah marjua ilman lupua, joka paikašša šeisottih vartijot. Kylän eläjät rikeneh yövyttih potakkakuopissa, varattih, jotta ruvetah ampumah ta joka ilta kataitih: ruškiet valkeijen piällä hyökätäh, tahi valkiet ruškeijen piällä. Olli šilloin eli Šuomešša Kuusamon alovehen rajapiirissä. Kuin toisetki kaverit hiän tienasi rahua väliaikasilla palkkatöillä ta ei unohtan pereheštä. Heilä Marinan kera oli šalapaikka tien lähellä. Olli jätti šinne ruokua ta vuatteita, a netälin lopušša Marina otti ne šieltä. Vuotena 1921 Olli iče oli Oulankašša ta toi kymmenen metrie kankašta, šäkin jauhuo, kilon šokerie ta puoli kiluo kahvie. Šiitä vuuvvešta Marina tuli kanšalaisšovan ošallistujakši ta anto valkiekuartilaisilla tietoja Oulankašša olijien ruškeijen šiirtämisistä. Vainovuosien aikana Marinua huolehti hänen tulovaisuš, hiän uško kohtaloh ta šentäh piti piäššäh Riški-čikanan špouvantašanat šiitä, jotta kohta pitäy šiirtyö Šuomeh. Einuššukšešta hiän ei ottan rahua ta šen toteuttamista ei pitän pitälti vuottua. Vuuvven 1922 šulakuušša, kun Karjalan vapauttamiskapina oli tuhottu, 12 perehtä, kumpasien luvušša oli Marina Riston, Hellin ta vanhemman tyttären Stepanien kera läksi Šuomeh. Kun Marina muisteli niitä tapahtumie, hiän pyytämättä rupesi laulamah yhtä lempirunoista “Neiččyön lunaššuš”: Anni-tyttö, Anni-tyttö, Itköy ta šoutelou meren rantua pitin. VIIMENI NÄKEYTYMINI Stepanie... Jokapäiväsissä hommissa ta huolissa, vaikeissa ruatoloissa päivät tai vuuvvet lennettih ohičči. Stepanie kašvo ämmöläššä, Marinan muamolla, hänen ympäri oli äijän rakkahutta šekä ukon, Hilippä-veikon ta hänen naisen Muarien huomijuo. Kyllä, tyttö kävi kaččomašša muamuo ta tuattuo, toičči eli heijän kera, ta mitä vanhemmakši Stepanie tuli, šitä šelvemmäšti Marina ymmärti, jotta ämmön pereh hänellä oli oma, a Marinan luokši hiän kävi vain kostih. Kenkänä ei pahekšin Marinua täštä piätökšeštä. Hyö voitih näkeytyö, konša vain tahottih. Stepanie kašvo älykkähänä ta hyväluontosena tyttönä, oli hyvänä apulaisena kaikilla. Mitä vanhemmakši hiän kašvo, šitä kovemmin Marina tunti, jotta šuhtehet tullah kylmemmiksi. Stepanie ei šanon mitänä šemmoista omahisilla, še oli peitošša toisien šilmiltä, vain muamon šyväin tunti täyven luoton ta tytön šuušša Muamo-šanan lämmön puutehta. Nämä epäilykšet tovissuttih Šuomešša. Kun Marina mäni pakoh tuomijošta, kumpani uhkasi vapautumiskapinan ošallistujien perehillä, hiän pakotti lähtie hänen kera Stepanien, kumpani šattumalta oli šilloin Oulankašša. Hiän tovellah tarvičči vanhemman tytön apuo, Ollihan jo oli Šuomešša, Helli oli vielä liijan pieni, a kahen Riston kera heilä oli mahotointa ottua matkah vielä i lehmä. Stepanie ei šanon mitänä vaštah, luati kaiken, mitä muamo tahto, ka Kuusamošša joka uutta päivyä Stepanie vaštasi šurullisimmilla šilmillä. A toičči Marina kuuli, kuin Steša itköy yöllä. Konša Marinan tuatto tuli Šuomeh, jotta ottua Stepanie jälelläh Karjalah auttamah Hilippyä ta Muarieta, ni Marina ei tunten omua tytärtä: hänen šilmät kiillettih ta hiän kačahušta irrottamatta kaččo ukkoh. Šilloin Marina täyšin ymmärti, mitä merkitäh hänellä ukko, ämmö, täti ta tiätä. Šentäh ei šanon mitänä vaštah, šamoin kuin Olliki. “Lunašša šie, ämmö, miut täštä”. “Millä mie lunaššan?” “Onko šiula kolme kiäryö, anna velkah paraš, Još ei paraš, ni vaikkapa pahin”. “Lunaššan parahalla”. Marina muisteli, kuin tärkietä hänellä oli piäššä Taavoh. Šamanvertani pakko näkeytyö oli nytki. Hiän ei voinun löytyä paikkua ičellä, kuni ei piättän lähtie omah kyläh viimeseh kertah, jotta vaštautuo vanhempien ta tyttären kera, kuni Karjala ei ollun vielä rajan piikilankan takana. Šilloin rajalla jo šeisottih vartijamiehet molommalla puolella, ka še ei šeisottan Marinua, kumpani oli valmis piäššä omah kyläh vaikka kontien jälkijä myöten. Hiän tuli omah kyläh kuin rosvo, peitočči. Oman talon takana hiän vuotti, konša muamo ta Stepanie myöššytäh pellolta. Omien päivien loppuh šuaten hiän rupieu muistamah, kun muamo ta kolme tyttyö aššuttih tietä myöten ta ilosešti paistih. Tyttöjen joukošša oli hänen Stepanie – nakraja, huoletoin ta onnellini tyttö. Marinalla oli painava šyväin, konša hiän aštu jälelläh. Hiän oli välinpitämätöin vartijopaikoilla ta äšen kontien urisennalla. Hiän ei itken, ka tunti iččie tyhjänä, puitto minih tärkie oli kavotettu. Tyttö ei männyn hänen kera ta Marina ymmärti, mimmoni elämä heitä vuottau ta jotta tytöllä oli parempi Karjalašša. ‒ Jumala antau, näkeyvymmä vielä! ajatteli hiän. A ken tiesi šilloin, jotta pakolaisiksi hyö tultih monella vuosikymmenellä.