Texts

Return to review | Return to list

Ižändäzet-emändäzet

history

May 30, 2024 in 16:14 Нина Шибанова

• created the text
• created the text: Daša babanke puaksuh kävyi meččäh. Häi suvaičči meččiä. Vaiku nägöy – baba otti poimiččuzen kädeh dai häi jo on sit sežo poimiččuzenke. Mama ei työndäs händy: –Kunnebo lähtettö? Kačo, pilvet peitettih päiväine, vihmu roihes. Baba sen tiedäy parembi: – Ei rodei tänäpäi vihmua. Ga sinä, Daša, voizit olla kois. Minä vai kävyn kačahtammos omis kohtazis, engo erästy gribastu lövvä da must’oidu keriän vähäzen kiiselikse. – Minä sinunke. Tyttö on jo uksis. Babal keppine käis, häi mečäs ainos kävelöy keppizenke. Mama oppiu babua azettua: – Olizit jo sinägi kois, gu jallat on kibiet. Ga baba ei kuundele nikedä. Häi on harjavunnuh kävelemäh mečäs. Häi hyvin tiedäy mečän, sie on hänel omat marju- dai gribakohtazet. Häi nikonzu ei tule mečäspäi tyhjin käzin, muudu ei, ga hos heinäzii keriäy, kudamat parandetah rahvahii voimattomuksis. Häi tundou kai kazvit. Babanke mečäs Dašal ei ole atkal. Häi ozuttelou Dašale kazviloi, sanelou, kus mittumat marjat kazvetah, mittumii grivoi voibi ottua syödäväkse. Baba nikonzu ei ole vaikkani, pagizou puuloinke, kukkienke, marjoinke, ainos kiittäy meččiä, mečänižändäzii-emändäzii mainiččou. Daša seizou mečän keskel, kaččeleh, kus ollah net mečänižändäzet da -emändäzet, muga himoittas nähtä heidy: – Baba, kellebo sinä pagizet? Eihäi mečäs ole nikedä. – Kui ei ole, sanou baba, – kaikkiel ollah ižändät da emändät. Myö vai emmo näi heidy. – Kondiigo on ižändy? – kyzyy Daša. – Kondii on vai mečän eläi, kui jänöit, oravat, linduzet. – A nähtähgo meidy mečänižändät-emändät? – ei alevu Daša. –Tiettäväine, nähtäh. Eiga kenbo andas meile marjua? Hyvii rahvahii hyö suvaijah. Mečäs ei pie ruadua pahua. Baban da Dašan meččymatkat ei oldu pitkät. Puaksuh hyö käydih kohtah, ajettih venehel järves poikki. Järvi oli kaidu heijän taloin kohtal. Hyö ajettih venehel vičikkölöin keskeh, sit nostih pengeres niittyzen laidah. Meččäh vedi hyvä troppaine, äijien rahvahien polgiettu. Kangahal vastattih tulijoi čomat pedäjät, kanabros kazvettih buolan varbazet, oli marjuagi. Ielleh troppaine heityi suol. Suohut oli pieni, sen keskel läpetti lambine. Suon reunoil oli must’oidu dai sil keskel – muur’oidu, a suohuon tagan oldih hyvät gribakohtat. Kodvazen käveltyy baba ainos valličči hyvän kohtazen da istuihes sih huogavmah. Hänel oli keräl palaine evästy. Toiči Daša jätti puuhuon alle palazen piiruadu mečänižändile-emändile. Sit toizel kerral kačoi: syödihgo hyö net evähät. Kai oli syödy, nimidä ei jiännyh. Daša oli hyväs mieles. Annettihhäi hänelegi mečänižändäzet-emändäzet äijän hyviä marjua dai gribua. Hyvä on kezä Karjalas, vaiku lopeh se ylen terväh. Terväh loppihgi Dašan da muaman loma. Žiäli oli Dašal jättiä babua, ga minbo luajit, pidäy lähtie linnah, pidäy valmistuakseh školah. Linnasgi olles tyttöine puaksuh musteli hieruu, puaššihes sinne. Nygöi babal sežo oli äijy muudu ruaduo pellol dai aidazes, ei olluh aigua kävvä meččäh. Kerran nedälin lopus buaballuo tuldih gost’at linnaspäi - Daša muaman da tuatanke tuldih avvuttamah kaivamah kartohkoi. Buabo ihastui abuniekkoi, hänel muga himoitti piästä hos kodvazekse meččäh, sie nygöi kazvettih sienet. Niidy kaikin hierus suvaittih. A Dašan enzimäzet sanat oldih: – Baba, läkkä meččäh! Mama nikui ei työndäs tyttösty meččäh: – Vilu on mečäs, sinä kylmät. Ei ole sie nygöi nimidä hyviä. – Minä hyvin selgien, panen suappuat jalgah. Daša jo sobii eččiy, suappualoi jalgah tungou. – Emmo loitokse lähte, rauhoittau mamua baba. – Kodvazen kävelemmö, kačommo, ongo meijän suohuol garbaluo. Veneh hil’l’azeh liikkuu järven selgiä myö, baba soudau. Järvi on tyyni da harmai, kui taivas. Baba ajoi venehen endizeh kohtah, troppaine pengeres odva nägyy. Buabo da vunukku nostih niittyzen reunah da azetuttih kummeksijen: meččiä ei olluh. Oli suuri lagevus, kus kokotettih kannot, rizutukut, ristai-rästäi viruttih pahembazet puut, kudamat kuadajat hyllättih. Mua erähis kohtis oli gu kynnetty, kiännetty muurin jygielöil traktoroil. – Baba, kusbo on meččy? – Dašan silmis oli pöllästys. – Vietty on meijän meččäine, sanoi baba da pyhkäldi silmät paikan kolkal. Häi nojevui omah keppizeh, seizoi moine pieni da ozatoi vahnu ristikanzu, kudai ijän kaiken pidi tädä meččiä omannu, keräi sie marjat dai sienet, eigo ni oksastu tyhjäh katkannuh. – Kunne viettih? Mikse? lapsi ei ellendä. – Ga mikse. Myödäväkse. Myvväh da dengua suajah. Daša omal lapsen mielel ei voi ellendiä, mikse dengoin täh pidäy myvvä meččii, meččyhäi on paras muailmas, žiäli on sidä. – Kui nygöi piästä suohuole, kaččuo hos garbaluo, duumaiččou baba. Troppua ei ole, jygei on astuo kandoloin da havvoin keskes. Jo nägyy suon kohtu, ga suodu sežo ei ole: ei ole lambistu, eigo ojastu, kudai čurčetti lambizespäi järveh: vezi on kaikkiel. Kokotetah viespäi vaivazet pedäihyöt. Järilleh päi astujes Daša livestyi yhten vezihavvan reunas da pakui sih traktoran jätettyh haudah: – Avoi-voi, Daša-rukkaine, kastuithäi nygöi! pačkau baba. Dašal sovat märrät, suappuat tävvet vetty. Baba andoi Dašale oman piälyssovan, iče soudau, huolittau kodih päi, kačahteleh särizijäh tyttözeh. Vie tuuli nouzi järvel. Pertis mama jaksattau Dašua, sellittäy kuivih sobih, juottau hiilaval čuajul, a Dašal muga himoittau sanella tatale da mamale oma pahamieli, gu meččiä ei ole. Baba sežo ohkau da prähkäy. Avoi-voi, gu meččy on leikattu kohtas ihan randua myö. Eihäi enne suannuh leikata meččii hierulois da järvilöis ymbäri. Meččy oli suojannu da syöttäjänny. A midäbo nygöi? Jogo jälgiaigoi eletäh rahvas? Kui lapset ruvetanneh elämäh täl mual? Tata da mama ei tietty, midä sanuo, ga sežo pahelduttih. Ei olluh vessel se ehty talois. A sit vie vihmu rubei rämäittämäh ikkunoi, buito luondogi itköy omii meččii. Yöl Dašal nouzi žuaru. Hänen uni oli rauhatoi: häi punoihes, kučui kedälienne, kai itki unis. Unis häi oli mečäs, sie oli moine häly da räčkeh: puut kuavuttih, meččyelätit juostih pagoh, linnut iänenke lennettih iäre. Sie Daša nägi pienii meččyrahvahii: hyö itkunke kerättih omii lomuloi, lähtiettih iäre täs kuadujas mečäs. Daša buitogu kirgui, kučui heidy: – Ižändäzet-emändäzet, kunnebo työ menettö? – Myö menemmö loitos, loitos – sinne, kus ei kuata meččii. Myö elämmö vai mečäs, emmo voi eliä muijal. Mama istui tyttözen rinnal, pyhki hänen higihizii rožazii, juotti da katteli händy. – Kedä häi kuččunou, kyzyi mama babal, – mainiččou ižändäzii-emändäzii. Baba sellitti sen mamale: – Häi suvaičči kuunnella minun zuakkunoi meččäh da mečänižändih-emändih näh. Nygöi suarnu loppih. Tyhjy da vilu on muailmu suarnattah.