Texts
Return to review | Return to list
STUANOVOINE. 3. Enžimmäzet päivät
history
July 23, 2024 in 11:03 Ирина Новак
- created the text
- created the text: – Nu, brihat, pyydäkkiä miutta, läksin pravlen’n’ah, – preda omanke suakunke olgupiällä läksi troppua myöt’. – Vuota, Van Vanič, ota kalua, – huukahti predalla jällesti F’okličča. Preda ei piettyn, vain kiällä mahni. – Vuota kodvane, – tuaš ravahti F’okličča. – Mytyš pyyvändä? Nägyy, tänä vuodena myö jo pyydiäčimä. Pidäis’ dengua vähäne, hot’ četv’orkaziin jogohizen kohtah ottazima. Preda pietty: – Hyvä, šanokkua prikaššikalla Timolla, ana andau, dengat huomena ščotovoda tuou. – Pet’a, dui Timo¦-¦vellen luoh. Pet’a kompaštuači, da hänen pietti Korelina: – Timo Pet’alla ei anna, pidäy vanhemmalla männä. Kopita šie, San’a. San’a uidi. Таn’а tože skropuzeh loppi jovešša oman ruavon – ušto kuulušti midä Раn’а ravizi, i läksi vuatteinke kodih. Hänellä jällesti rabuači L’on’a. – Kunne šie? – Miša koppai kaloinke turbačun. L’on’a händä jo ei kuulun. Hypyllä tavotti Tan’an. Таn’а heitti vakkazen, molemmilla käzilöillä kabui L’on’an kaglašta, šidä fatti vuattiet i läksi hyppiämäh. L’on’a kodvan šeizo kun hyydyn, šidä hil’l’akkazeh läksi hivomah Tan’alla jällesti. Mužikat šeizottih iänettä, kun buitto niken nimidä ei nähnyn. Miša puisti kalat turbaččuloista logazella. Jago kahekšah tukkuzeh. Katkai raida¦tuhjošta šuarihis’t’a okšas’t’a. Kahešta tukkuzešta kalat riputti šovkuriih. Ando Vas’alla i käški hänellä viijä kalat predalla i L’on’alla kodiloih. Vas’a uidi kyläh. Mužikat iänettä luokšittih omat dol’at omih suakkuloin händöih. Toizeh aigah kaloida juattih ei täh rukah: toko yksi kalaniekka pyörähtäy šellin toizista, a jagaja rubieu kyželemäh händä: «Tämä kellä? – že šanou, – «A tämä kellä?» ... Vähä¦go oli iluo da nagruo jaguas’s’a kaloida! A nyt... Mužikat iänettä luokšittih kalat lähemmistä tukkuzista omih suakkuloih i istuočettih kruugazellah. Kaikilla piäššä pyzy Раn’аn viesti. – Oho-ho-o, midä vain nyt lienöy? – jygiešti hengähti Pet’u¦-¦velli. Vain nuori Pet’a ei tuužin: – Elä ohka, Pet’u¦-¦velli. Väliän miän omat Gitlerilla niškua vaš annetah. Vain, ka žuali – mie en kergie voinah. A možo tankistakši ennen aigua otetah, vet’ mie väliän traktoristoin kursut lopen. – Oh, vara, vara, elä kiirähä šinne, kergiet vielä vojuija, šieldä on paha piäššä, a šinne kun šukkulane libahat, – ukko kodvazen iänettä istu, kun buitto mid’ollou muisutteli, – «Ka midä mie šanon šiula, briha: mahtau nemča vojuija, pattieh vojuiččou, et väliän hänellä händiä liččua. Vaštuačin mie nemčanke proidijašša Germanskoissa. Prussissa hiän ših rukah miät pölähytti, en tiijä kuin i eloh piäzin. A vähä¦go miän solduattua ijäkši šinne jäi! Paistih, miän generuala Samsonov šiidä sramušta pul’an iččiellä oččah ažetaldi. Nämä kummat oldih, konža vašta voina zavodieči, a jälgeh vähä¦go muokkua näimä, i ei vain myö – salduatat, a kaikki naroda. Voina vet’ moni vuotta mäni». – Pet’u¦-¦velli, nyt toizet aijat ollah, i armii toine: «Ot južnih gor do severnih morei, Krasnaja Armija vseh sil’nei» – laulaldi Pet’a, – maltat šie, Pet’u¦-¦velli? – Maltan, buravan da taltan, – burahti Pet’u¦-¦velli, – mie že maltan, a šie nin vähän vielä maltat. Toizet mužikat ei tartuttu paginah, kuunneldih – razi šuau huavata midä lieu ielleh päin. Jogohine vain šidä tiedi, što huomnelline päivä ei rubie pohodimah eglizeh. Ken lähtöy voinah, šillä väliän randah eissytäh hajušta oma kylä, oma pereh, tuttavat ruavot, kaikki kyläläziin huolet. A ieššä midä? ... Midä vain ei tule mieleh? – piä pyöreydyy. – Ka jo i San’a¦-¦velli kettäy, – ihaštu Pet’a. – A šie midä ihaššuit? Ei¦go vielä aivoin šiula viinua juuva? – vingalleh kačahti Pet’ah päin But’a¦-¦Kol’a – Pet’an dvuirodnoi velli. – Elä kiellä, Kol’a, nyt nuoret väliän ruvetah ruavuštumah, – puolisti Pet’ua Korelina. Tuli F’okličča, šai sizelistä viizi četv’orkast’a, šeizatti lovalla. – Ei¦go vähättävä lie? – armahašti kačahti Mokki¦-¦Van’a butilkazih zel’onazinke etiketkoinke; kumbazilla oli kirjutettu: «Osobaja moskovskaja». – Vähä, vähä! – šiändy F’okličča, – i nämä viinat Timo nasuli ando dengatta. – A mistä juomah rubiemma? – Juonnan näh šie, Van’a, ruma olet, juot kohaldi butilkašta, – jo hyväzešti šano F’okličča i, muhissen šai fufaikan kormanista čaškan, – ota, Timo murennuon čaškan podari, nalivai, zavodi Pet’u¦-¦velleštä. Ukko otti čaškan viinanke: – Nu nin, midä, ristikanžat? Mie voinah jo en ole mänijä. Teilä lieu torata vihaznikanke, a myö millä vain šuau rubiemma auttamah teilä, elgiä vain peräydykkiä edäh. Andakkah Jumala teilä čuastie i tervehyttä, jiägiä eloh, varat. Pet’u¦-¦velli kerdah ryyppäi viinan, čaškan kumai iččieläh piän piällä – deskat’, passibo, viinašta, juomah enämbi en rubie. – Pet’u¦-¦velli, vielä povieskat vojenkomatašta ei tuldu, a šie miät jo voinah mobilizuičit, – rubei nagramah Miša, šidä surjozno uškuolleh, – A možo ei kaikkie oteta, on kyläššä mužikkua, kumbazilla uškalissa pienet lapšet ollah, viättömät vanhat. Kenen käzih perehen jätät? Yhellä naizella? A kolhozan ruadoloida ken ruadamah rubieu? Jo viinat loppiečettih, a mužikoin paginat znai ymbäri voinašta pyörittih. – Aštukkua. Mänie kodilazet tiijuššettih voinan näh, nin ollah hyviin hupistunnuot, – Miša nouzi, otti suakun. Nouštih lovalda toizet. – Kačuo šie, emmä kekšin, kuin vuattiet kuivettih, ei pie i pužerdua, – ouvoštu Mokki, šidä jo abiešti lizäi, – jälgimäzen kerdazen olima kalašša tänä vuodena. A možo ei vain tänä vuodena. I kun litokšekši Mokin šanoloih, kalaniekoilla rubei kuulumah vielä abiembi Kuz’an šoitun iäni i Bel’akan Mišan laulu: «Poslednij ninešnij den’oček gul’aju s vami ja druzja...». – Eva, kyläššä jo prizivua gul’aijah. Koissa Mišan vaššattih pölläštynnyöt naizet. – Ka tutetamma Jel’аnkе, neušto i šiun otetah? – muamo¦h pyyhäldi paikan šivokšen n’okkazella täydynnyöt kyynelillä šilmät. – Ei jo možo pienin lapšin piäldä oteta, – Jel’a tože vähiä ei itkien. – Vielä ni midä en tiija. Lähen selsovietan luoh, kuundelen midä paissah, čai šinne keräydy rahvaš, vuotetah viestie Tolmačušta. Šiidä pyhäpäiväštä kyläššä toine eländä läksi ei vain vanhemmilla, a i lapšilla. Tulduoh jovelda Vas’a kergei hypellä kaiken kylän. Brihazet vain voinan näh i paistih. Monilla käzissä oldih puuhizet suabl’at, a kellä i vintovkat. Vas’a tože löydi lauda¦palan, otti aivis’ pienen kirvehyön, kumbazenke muamo¦h keviälöillä toko käveli rahvahanke kohendamah viigonan aidoida, i rubei veštämäh vintovkua. Radeniešti ruado, da vain vintovka viidi labien nägöne. Selsovietan luoda tuli tuatto¦h. Pietty poijan luoh: – Midä šie veššät? – Vintovkua tahon luadie. – Mih varoin? – pattiezeh kyžy Vas’alda? Vas’a šeizo iänettä. Miša täh kerdah eulun veššelä, kun ennen, konža oli juoldan. – Na, – oijendi ružjan poijalla i, jo lähtiessä pertih, žualivoin lizäi, – solduatta. Pertissä Маr’u i Jel’a luottuačettih Mišah: – Nu, midä kuuluu? – Miun vuožiloida ruvetah ottamah. – Oi, o-o-o, – kyynelet pirahettih akalla šilmistä. Hänellä jällesti i Jel’a rubei itkömäh. Kaččuos’s’a vanhemmih naizih i Kattine zavodi hikšamah. – Hylläkkiä, eu midä ulvuo, ei vet’ yhellä miula voinah männä, – Miša pyörähti i uidi pertistä. Pihalla kodvan šeizo – ei maltuačen myttyöštä mavošta i ottuaččie: pidäis’ tanhuošša lehmän aidane kohendua, ogordašša kakši pačašta stiinušša ammuin vabissah – pidäy muuttua – vielä proidijašta šygyžyštä ollah varuššetuot; ka i pila aiga hivuo – popadi šilmih pila, kumbane rippu šeinällä naviesan alla. Miša nirni šinne. Löydi kirvehen. Kačahti teräh. Vejäldi naviesan alda tahkon. Ravahti: – Vas’a! Tuo puoli rengie vettä. Brihane otti sinčošta rengin i hypyššä toi kaivošta vettä. – Kua tahkon kartah, da pyöritällä – tahkuomma kirvehet, – käški tuatto¦h Vas’alla. Pimieh šua vozieči Miša kodi¦ruadoloinke, a ruavot vähäldi puolettih.