Texts

Return to review | Return to list

Rosvonniekka. 1

history

August 13, 2024 in 12:26 Нина Шибанова

• created the text
• created the text: Hupani muistelu. Oppivuosi koulušša oli piättyn, ieššä oli kaunis kešä ta pitkä loma. Oli šyytä iloh ta lauluhki. Še oli vuuvven 1928 kešäkuun alušša. Ruavoin šilloin pienen vain šilti lapširikkahan Ponkalahen alkeiskoulun johtajana, vaikka eihän miula ketänä johettavua ollunkana, kun olin yksinäni šekä johtaja, jotta opettaja. Lašta oli kouluh kerttyn kokonaista kolmekymmentä nellä, nelläh luokkah. Šiitä riitti yhellä opaštajalla. Šehän oli kamala kuorma. Vain ei šilloin nuristu, työtä ruattih murisomatta. Erähänä iltana tuli meilä naiseni Marin velimieš Nikolai Lehtini. Hiän oli matalla loittosešta Akonlahešta kotihis Vuonniseh, vain piätti yöpyö meilä, kun ei venehmatkalaista yöllä tietenkänä ollun. Nikolai oli iellisen vuuvven kevyällä piättän Uhtuon Talonpoikaisnuorisokoulun kolmivuotisen kurššin. Šiitä oli šuanun piirin kanšan opaššuš ošaššolta tiukan käšyn: – Matkuššat Akonlahteh ta alat opaštua koulušša lapšie. Šiinä kaikki. Vaštah ei šua panna, on pula opaštajista ta šie olet nuorisoliittolaini, opašša! Ta Nikolai opašti. Arvasin hänellä olijan äijyä vaikiempi kuin miula. Olihan miula takanani opettajaopisson antama valmennuš ta vähän kokemuštaki. Nikolailla ei ollun kumpaistakana. Šilti hiän näky olijan erinomani optimisti ta luotti nuorih voimihis. Tämä šelväšti kuulu hänen pakinoissaki. Ta pakajamah hiän oli muasteri, ei vuotellun kuni toini kerkisi lopettua, kun jo työnši šuuštah šanua kuin hernehtä. – Joo, kaunis kylä on Akonlakši, hiän totesi muun šekah. – Ta lašta on talot täytenä kuin russakkua. Niitä kun šikeytyy niin tahottomašti. Še on hyvä. On ketä opaštua. Kun paissa lapšista, ni šiih aikah, 20-luvulla kaikissa kylissä lapšie oli äijän, kaikkiella vilisi pellavapäitä. Niin oli Ponkalaheššaki. Kusman Jehhimän pereheššä oli kahekšan lašta, nuapurilla Niemelän JeššulIa šaman verran, Ossipan Iivanalla täyši kymmenen. Širkein Jehrimä oli piäššyn jo nellähtoista. Ei šilloin yhteh-kahteh lapšeh tyyvvytty. Šiinä illaistuas’s’a ta uutisie kertuos’s’a kulu kaunis kešäkuini ilta ta kaikin ašettauvuttih yöpuulla. Ka šitä ennein uuši heimolaiseni Nikolai kaivo kormanoštah muššan esinehen. Pistolihan še oli! Tuommoni pieni nätti pistoli, kumpani näytti ihan lapšien kukkaselta. Vain tositöitä še ruatau, kun pannah papattamah. Onnellini pistolin omistaja kehu šuavan šen erikoisluvalla, kun Akonlahen kylä on niin lähellä rajua. Mieš näky kerraššah mieltynehen ašieheš. Hiän raššasi šitä vuarallisen rohkiešti, niin jotta olin hyvilläni kun hiän lopetti hommah ta tropni “pukinšorkan” potuškah alla: tuntuu turvallisemmalta muata. En heti älynnyn äijänkö oli kello, kun havaččeuvuin kolinah. Ken lienöy kuulu pakajavan keittijöššä ta välih Mari šano mitä lienöy. Šiinä kurkisselleššani piäsin piällä, jotta oli jo aikani huomeneš. Vähäsen ajan piäštä Mari šuimaštautu opaštajan työhuonehen, missä myö Nikolain kera makasima. – Tulkuat työ, miehet, keittijöh. Šielä istuu hyvin hätäytynehenä Suavalan Ol’ona ta mitä tolkuttanou rosvoinniekašta. Nikolai oli šillä šilmänräpähykšellä pissyššä, veti pukšut jalkahaš, šieppasi pistolih ta painu keittijöh. On šiinä topakka poika! Mie kömpin peräššä. Keittijöššä istu Ol’ona, jo ikäihmini. Hiän eli Pieškanlammin takana Vuokkiniemeh viejän tien šuušša pikku mökissäh jo vanhakšipojakši lukeutuvan Vasselei-poikah kera. Tiesimä, jotta hiän tykkäsi kulekšie talošta toiseh ta kanto mielelläh tuttavillah kaikenmoisie juttuja, toisin šanoin toimi hamehpoština, kun oli tapana šemmosista šanuo. Tällä kertua Suavalan Ol’ona oli lujašti hätäytyn, šen näki heti. Hiän oli kovin kalpie. Hänen iäniki ei tahton totella, katkieli ta šeko. – Šielä oli rosvonniekka... Vaštah tuli. Vain kun mie pöläššyin lujašti! Yritin karjuo, ei iäni čihahtan... Ken ollou ämmöllä vaštah tullun? Piäšemmä vähitellen tapahukšešta perillä. Še kuulu näin. Suavalan Ol’ona oli kulken Lukki-ämmön luota kotih. Lukki eli Venehjärveh viejän tien varrešša järven rannalla pieneššä mökissäh kilometrin piäššä koululta länteh. Ol’ona oli aštun täyveššä rauhašša. Vain erähäššä mutkašša hiän oli huomannun julmankašvusen miehen. – Harmuašša puvušša oli... A kun mieš oli huomannun Ol’onan, ni otti pitän hypyn meččäh, vešakkoh. – Jyminä vain kuulu, kun männä pötki, yksi košina kävi. Ol’ona oli lujašti pöläštyn: – Ihan olin šiih kuolla. Hyvä jottei milma tappan. Še oli kyllä oikie rosvo. Tämmöni oli tapahuš. Hyvin harvinaini niih aikoih kyläššä. Meilä oli šilloin tovella rauhallista. Nikolai oli kuunnellun Ol’onan katkonaista kertomušta. Niin rosvo, minne hiän kulkonou. Ta kormanošša painau kylmä mušta rauta, pistoli. – Hei, Matti, kiirehešti liikkehellä! Kenkät jalkah. Rosvo on šuatava kiini! Piti miunki flekmaatikon liikkeytyö. Šuorisima äkkie. Kun oli lämmin kešä eikä piällyšvuatteita tarvinnunkana. Nikolai oli aikoja valmis. Hiän rakšutteli ašietah mieleštäni kovin varomattomašti, šai šen lopulta tarpeheh kuntoh. – Ota minih aše! Miešhän on julman šuuri! – kuulin Nikolain komentavan. Hiän kaččeli šinne-tänne, huomasi stolalla leipäveičen ta tropni šen käteheni. – Šiinä on aštala! Ta nyt marš! Niin läksimä. Kuulima vain, jotta Mari karju meilä jälkeh: – Olkua varovaisina! Še voit ampuo! Nikolai kuulu vaštuavan mitä lienöy, muka jotta on šitä tiäläki kutamitäi. Ponkalahen kylän läpi koillisešta šuvi-meriseh kulkou hiekkani mäntyharjanneh – čärkkä. Še on jiäkauven jälki. Tämä čärkkä on kymmenie, voit olla šatojaki kilometrijä pitkä. Ponkalahešta še kulkou yhtenäisenä čärkkänä Venehjärvellä, šiitä järven poikki šuarijonona Lapukan šuuntah. Še on luonnon luatima hyvä tie. Tätä čärkkätietä nyt läksimäki tavottamah rosvonniekkua, kummaista Suavalan Ol’ona oli nähnyn. Kaččelima čärkältä puoleh ta toiseh, tieltäki pyörähtimä pois. Nikolai toimi tarmokkahašti, kiäššä näky olijan pukinšorkka. Oli ihan päivän šelvä, jotta ei še epyältävä henkilö istun šiinä meitä vuottamašša, vain pötki pois loitommakši, kun hokšasi, jotta tuli huomatukši. Virkin tämän ajatukšeni iäneh ta še jonkun verran rauhotti nuorta heimolaistani.