Texts
Return to review | Return to list
Kylytöi suovattu da piiruatoi pyhäpäivy ei makseta nimidä
history
November 20, 2024 in 14:27 Нина Шибанова
- created the text
- created the text: Kyly ainos oli pyhäkohtannu karjalazien elaijas. Ennevahnas sie suadih lapsii, erähät svud’bu- da muahpanendutavat mendih kylys. Karjalazet uskottih, ku kylys elettih omat haldiet, ižändät-emändät. Niidy ylen äijäl arvostettih dai puaksuh heis kyzyttih abuu. Kylyh käyndäh niškoi rahvahien keskes oli omii siändölöi, sidä pidi lämmittiä tietyl aijal, valmistajes ei suannuh sanuo liigoi sanoi da maltua sie putilleh olla. Ei sua kylbiekseh myöhä illal Talvel lämmitettih kylyy kaksi-kolme kerdua nedälis, tavan mugah suovattan, toiči tossargen da nellänpiän. Ei suannuh kylbiekseh myöhä illal, pidi mustua tulla kylyspäi enne päiväzen laskuu. Uskottih, ku sen jälles kylys pezevyttih kylyn ižändät-emändät. Rahvas pöllätettih toine tostu: 12 čuasun jälles libo päiväzen laskun jälles ižändät-emändät pöllätettih: muutettih viet verekse, ahtistettih ristikanzua, pandih sen kylypäčile, revitettih paloikse, sivottih laudazih, perrettih vičöil kuolendassah, muutettih ristikanzua mielettömäkse. Oldih moizet vuvven aijat, konzu ei suannuh kävvä kylyh. Ezimerkikse, nedälii enne Äijiäpäiviä ei nikonzu pezevytty kylys. Tämä perindö tuli karjalazien keskeh pravosluavizen uskonke. Vie oli kielletty kylyh käymäs kolmanpiän, piätteniččän da pyhänpiän, nenii päivii piettih pyhinny. Myös kiellettih lämmittämäs kylyy kirikköpruazniekoinnu. Kylys ei suannuh muata, ku jiännet kylyh yökse, kylyn ižändät-emändät pahelzutah da omah luaduh käskietäh siepäi iäres. Karjalazet sanotah, ku illal enne kylyn lämmitändiä libo myöhä illal ei sua tuvva vetty kylyh. Kylyn- da vienižändät-emändät suututah da sit pezevyndyaigua tukat segavutah, erähil net leikata pidi. Monet rahvas uskottih, ku tukis on elaijan voimu, sendäh hadiet tukkih pahua luajittih. Pyhä kohtu Kylyy piettih ylen puhtahannu kohtannu, nikonzu ei mendy pezevymäh suutuksis. Rahvahan uskoloin mugah, ei suannuh mennä kylyh pahas mieles, varattih voimatundua. Ei suannuh mattii panna da kiroilla. Kylys ei pesty sobii, toiči kai viet pezemizen jälles lykättih pihale, kylyh ei suannuh kuadua. Hyvä löyly koivuhallos Ennevahnas karjalazil enimytten oldih mustat kylyt. Net seizottih järvilöin libo jogiloin rannois. Kezäl sidä mustua kylyy zavodittih lämmittiä päiväl kolmen čuasun aigua, a talvel tulet päččih pandih jo huondeksel, ku kaikil enne päiväzen laskuu pidi kylbiekseh. Kivipäčči ku lämbiey, vie pidi vuottua, konzu savut iäres lähtietäh. Kylyy lämmitettih koivuhalgoloil, niis tuli hyvä löyly da lämmin. Leppyhalgolois sežo oli hyvä löyly, ga lämmiä oli vähembi. Erähät sanottih, ku ei pie pihkuhalgoloil (hongan da kuuzen) lämmittiä, niis löyly on kargei. Kuni kyly lämbiey, orrel da seinil pandih ruadosobua kuivah, täit sil aigua lähtiettih iäres. Konzu kyly lämbiey da savut iäres lähtietäh, lattiet hyvin pestih, otettih vihkol libo kastetul vastal novet seinis da laudazis. Kyly on valmis! Vuorokkai mendih kylbemähes, erähät sanottih, ku ezmäzenny mendih kylyh neidizet, sit akat lapsienke, a sit vaiku miehet. Puaksumbah ezmäzikse kylyh mendih mužikat. Pienembis perehis mužikat dai akat käydih pezevymäh yhtes. Erähät karjalazet sanotah, ku kylyh tulduu pidäy polgie kynnyksele da maltua oigieh tabah tervehtiä ižändii-emändii da lähtijes kiittiä: “Passibo kylyn ižändäl, passibo kylyn emändäl, passibo armahal löylyl, passibo ilozel viel, passibo kylyn lämmittäjil, passibo halgoloin halgojil!”. Kylyh tulduu piädy kasteltih, vastu pandih vedeh (toiči se vastu jo ennepäi vies oli), sit se vastu pandih kivile da lykättih sinne vetty. Kezäl kylbiettihes vastevai mečäspäi tuovul vastal, sidä järves kastettih. Vastu pidäy olla hyvä Vastu luajittih koivulehtis, lehtel pidi olla silei da läpettäi, lehten n’okku moine terävy. Erähät lehtie kielel opittih, ongo se toven silei, kargiedu maguu ei pidänyh olla. Lehten väriigi kačottih, sil pidi olla läpettäi da heinänkarvaine. Moizet koivut kazvetah mägyričöil, kangahil. Toiči vie sanottih, ku lehtel pidäy olla moizennu karhakonnu, buiteku pienii bul’kazii niis on. Talvekse vastoi luajittih vaiku tietyl aijal, sidä sanottih kezäsv’atkoikse. Oksat sivottih yhteh hienozel viččäzel. Kaksi vastua sivottih yhteh da pandih kuivamah sarualoil, čardakkoih. Erähät sanottih, ku vahnoi vastoi ei sua ottua kylyspäi, net pidi poltua kylypäčis. Uskottih, ku vastu puuttunou pahan ristikanzan käzih, se tuou midätahto pahua kaikile, ken kylbihes sil vastal. Tänäpäi tuaste movvas ollah mustat kylyt, ga kylyhkäyndyperindö on ylen äijäl muuttunuh. Yhtelläh pidäs mustua da noudua ennevahnallizii taboi, ku karjalazien omaluaduine kul’tuuru pyzys jalloil.