| 1331 |
New written karelian
|
Journalistic texts |
|
Šöisin kun šaisin
|
-
Joka atrivolla oli kalua.
-
Šuolamujehta varten oli šuuret korvot, matalih korvoloih tahi kalanel’l’ikköih šuolattih lohta ta šiikua, monta muuta šuurta kalua šuolattih erikokosih korvoloih.
-
Hyväššä šuolašša ta šuuren painon alla olijat kalat oltih kovat ta hyvänmakuset, vain niissä oli oma erikoini haju.
-
Še haju ei merkinnyn hapannutta kalua, vain še oli juštih šen kevätin tunnuš.
-
Kevättie šyötih šuolaltah ruakana, livotettih ta keitettih, paissettih kalakukkuoki ta še oli vienankarjalaisien erikoini herkkukala.
|
| 1332 |
New written karelian
|
Journalistic texts |
|
Maikki Kuntijärvi.
Kun ruohtinet maissella kevätkalua, olet karjalaini!
|
-
Monet miun ikähisistä ei tiijetä kevätkalašta mitänä, paičči šen, jotta kala kovuan haisu ta šitä oli, pehmiešti šanuon, epämukava šyyvvä.
-
Karjalašša kevätkala ruokalajina oli tuttu vain Kalevalan ta ošittain Louhen (entisen Kiestinkin) piirin eläjillä.
-
Kevätkalan valmistamisen perinneh polveutuu hyvin vanhoista ajoista, konša šuolua oli vähän, še oli kallista tahi šitä ei ollun ollenkana.
-
Pakauttelujen aikana šelvisi, jotta kevätkalua oli kahta lajie: lujahajuni ta vähähajuni.
-
Enšimmäistä šuatih aikah, kun šuolua rossolah pantih vähän, šilloin ni kalaliha oli pehmie.
-
Tuaton šanojen mukah, šemmoista kalua valmissettih juuri šitä varoin, jotta šyyvvä heinäniiton aikana, konša še oli miltei ainuona ruokana.
-
Tuatto muistau, jotta kevätkalua valmissettih kaikin, še maistu hyvältä, ta šillä oli ihan tavallini erikoini haju, mi on luonnollista šuolatulla kalalla.
-
Šuolattuna kala šäily pitälti, vain ajan mittah rossola kuitenki alko hapata ta kala, još še oli kevyällä pyyvvetty, rupesi erikoisešti haisumah, onnakko makieta še oli.
|
| 1333 |
New written karelian
|
Journalistic texts |
|
Pekka Mittojev.
Oikeuš muistoh
|
-
Mie en kačo filmijä šovašta, kumpaset on filmattu Venäjällä viime vuosina, enkä nykyjäh käy Voitonpäivällä omissetuilla kulkuilla, vaikka aikoinah še oli miun elämän tärkienä ošana.
-
Meijän šukupolvi ei käytä šemmoista laušehta ”ukot šojittih”, vaikka meilä on šiih täyši oikeuš, vet monilla meistä ukot oli kuavuttu šovašša, niin kuin ni šuurin oša meijän vanhemmista oli mänettän šovašša omat tuatot.
-
Hänen mieš (miun ukko) oli tapettu kahičči – šyyškuušša 1941 ta šulakuušša 1942.
-
Šota oli murtan heijän elämät.
-
Liijan äijän šotie ta liijan äijän šurmua oli heijän elämäššä…
-
kešäkuuta 1914 miun pravoukko Spiridon Klementjevič, kumpani oli šotamieš reservissä, heti kučuttih šovalla, a pakšuna ollut Marija jäi Tuhkaniemeh kahen lapšen kera.
-
Miun ukolla šiih aikah oli šeiččemen vuotta, a hänen veikolla Pekalla täyty vašta nellä.
-
Pravoukko oli käynyn koko Enšimmäisen muajilmanšovan.
-
Hänet oli huavotettu, hiän oli äšen kotvan aikua šakšalaisien vankina.
-
Šotapalvelukšešta Spiridon oli palkittu Georgijan Rissillä.
-
Enšimmäisen muajilmanšovan uatun läpi käynyt Spiridon oli kovaluontoni mušikka.
-
Pravoukko jäi uškollisekši šotilašvalalla – hiän ei hyväkšyn vallankumoušta eikä neuvoštovaltua, vaikka vielä hyvin pitälti oli elän tuon vallan aikana.
-
Šilloin kun toini tyttö šynty, Spiridonilla oli 44 vuotta, hänen šelän takana oli pitkä täyši vaikeukšie ta kovie kokemukšie šotaelämä, hänellä oli viisi lašta ta kaikki lapšet kovista ajoista huolimatta jiätih eloh.
-
1930-luvun alušša ukko oli kučuttu šotapalvelukšeh Karjalan Jekeripataljonih (myöhempäh Karjalan Jekeriprikati), mi šijoutu Petroskoissa.
-
Vuotena 1935 Karjalan Jekeripataljonin toiminta oli lopetettu.
-
Šyynä lopettamiseh oli še, jotta šiinä oli pal’l’aššettu kapinallini šalaliitto, oša komentajista oli ammuttu, muut šotamiehet jouvuttih karkotukšeh.
-
tuiskukuuta 1935 vuotena oli tuomittu karkotukšeh kahekši vuuvvekši.
-
Alušta Teppana oli Belomorkombinatilla, a vuotena 1936 hänet toimitettih Smolenskin alovehella.
-
Šulakuušša Smolenskin alovehella Dorogobuž-kaupunkissa Teppana Tuomi oli otettu palkkatyöh NKVD:n V’az’man työleirin kolmannen ošašton ampujakši.
-
Nyt on vaikie šanuo, mitein hiän oli šuanun šemmosen ”matkalipun elämäh”.
-
Kuitenki šemmoni tapa oli šiih aikah olomašša, jotta karkotettu oli voitu piäštyä aikasemmin vapailla šillä eholla, još še šuoštuu ruatamah NKVD:šša.
-
Mie en tiijä, mistä šyyštä ukko piätti katkaissa kaikki yhteyvet entiseh elämäh, višših hänellä oli šiih šuuret šyyt.
-
Vuokkiniemeh, minne oli jiäty hänen Iro-akka lapšineh, Teppana ei enyä myöštyn.
-
pykälän mukah šiitä, jotta ”hiän oli pitän vallankumoušvaštaista fašistista agitatijuo, panetteli Neuvoštovallan politiikkua ta NKVD:n toimintua”.
-
Tuiskukuušša 1940 Teppanan tuomijo oli uuvveštah käsitelty ta NKVD:n virašton ašetukšella vankiaika oli muutettu viteh vuoteh.
-
kešäkuuta 1941, Voronežin kaupunkin šotakomissariatti oli kuččun hänet armeijah ta jo heinäkuušša hiän šoti armeijan joukošša.
-
– šiitä ei ole tietuo, ilmeisešti šovan enšimmäisinä päivinä šakšalaisien rajušta hyökkäykšeštä Puna-Armeija oli mänettän äijän šotavoimie ta šotah työnnettih kaikkie, ket oli voitu pityä ašetta kiäššä.
-
Niijen joukošša oli vankijaki.
-
Tämän pohoronkan, kumpani oli kirjutettu šajekuušša 1942, Iro-ämmö šai jo šovan jälkeh, konša myöšty poikieh kera evakošta Arhankelin alovehelta.Tämä päivämiärä oli virallisešti merkitty Kalevalan piirin šotakomissariatin rekisterikorttihki.
-
Šiinä oli merkitty, jotta Teppana oli kuatun taistelušša Vaz’man tienoilla 18.
-
Molommissa pohoronkoissa oli merkitty, jotta Teppana Tuomi on hauvattu Vaz’man kaupunkin Vellešhauvašša.
-
Tuaton šanojen mukah, enšin olis pitän tutkie še, mintäh 1940 vuotena Teppanan tuomijo oli uuvveštah käsitelty.
-
Vet juštih šilloin Šuomen šota oli parahillah.
-
Ukko oli voitu piätä-kauten piäštyä vapailla.
-
Šuomešša, missä hiän aikoinah oli elän ta opaštun, oli äijän hänen tuttuja ta lisäkši hiän oli palvellun Karjalan jekeripataljonissa...
-
Oli mitein oli, ka tuon tragisen istorijan loppu oli katon minne lienöy männyön šovan teillä.
-
Keškimmäini veikko Pekka oli šotin kaikkie pitemmälti.
-
Ennein šotua hiän ruato kinomehanikkona Uhtuošša, šovan alottuo kešäkuušša 1941 hänet oli kučuttu rintamalla.
-
Paičči miun ukkuo ta hänen veikkoja šotah oli männyn vielä kuuši nuorta prihua Mittojevin šuvušta – Teppanan šeukkuja.
-
Šakšan ta Šuomen välisen šopimukšen mukah hänet oli luovutettu šuomelaisilla.
-
Šuurimmalla ošalla niistä tuo šota oli enšimmäisen 1920-luvun šovan jatkona, kumpasen Neuvoštovalta oli virittän vaštah iččenäistä Uhtuon tašavaltua.
-
Hiän kuatu kevätkuušša 1944, šilloin kun heijän šotajoukko yheššä partisanien kera oli šuorittamašša retkie šuomelaisien šeluštah.
-
Šen jälkeh, kun Neuvoštoliitto ta Šuomi oli šolmittu välirauha ta šotatoimet oli lopetettu, Iivana ei ruvennun vuottamah, konša hänet luovutetah neuvoštopuolella ta mäni muijen šotatovarissojeh kera Ruoččih, missä eli viimesih päivih šuaten.
-
Šemmoni vaikie ta ikävä oli Mittojevin šuvun šotaistorija.
-
XX vuosišuan enšimmäini puolisko oli täynnä šotua ta vertä, toini puoli – kor’ua ta leškien kyynälie.
-
Višših meilä, niijen jälkiläisillä, ket oli käyty läpi ne XX vuosišuan veriset tapahtumat, on yksi täyši oikeuš: oikeuš muistoh, šäilyttyä šitä muistuo ta šiirtyä šitä šukupolvešta toiseh.
-
Pitäy vain tietyä ta muistua, jotta meijän kantatuatot oli roimašti makšettu kaikki maholliset uškomattomat verivelat.
|
| 1334 |
New written karelian
|
Journalistic texts |
|
Maikki Spitsina.
Voitko yksi ihmini vaikuttua kielen elvyttämiseh?
|
-
– Tänä vuotena miula oli kakši šeloššušta: yksi niistä koški ekologijua, šiinä mie kerroin Ylä-Kuittijärven ta Lammaisjärven vejen luavušta Vuokkiniemen alovehella, ta toisešša šeloššukšešta kerroin Natalja Antonovašta.
-
KIELIAKTIVISTI ANTONOVA
Darja Bučnevan työn tarkotukšena oli tutkie yhen personan roolie karjalan kielen revitalisoinnin prosessissa.
-
– Miun yksi enšimmäisistä kyšymykšistä oli: “Onko šemmosie keinoja, jotta karjalan kieli vois ottua käyttöh nuorison kešen?”
|
| 1335 |
New written karelian
|
Journalistic texts |
|
Uljana Tikkanen.
Myö kaikin tahomma parempua ošua meijän kanšalla
|
-
Yksi niistä on Marija Kundoz’orova, kumpani kerto, jotta muutoma vuosi takaperin oli Liiton halličukšešša ta nyt mielelläh jatkau kyykkä-pelie koškijua ruatuo KRL:n puittehissa.
-
Ennein hiän oli kanšanetuštajana ta nyt varmašti luatiu oman panokšen Liiton virallisih aseih.
|
| 1336 |
New written karelian
|
Journalistic texts |
|
Natalia Vorobei.
Karjalan Rahvahan Liiton toiminnašta vuotena 2016
|
-
ŠANELU TA KYYKKÄOPAŠŠUŠTA
Vuotena 2016 vuosikokouš oli pietty 17.
-
Kešän tärkienä tapahtumana oli Šuomelais-ugrilaisien kanšojen muajilman kongressi, mi piettih Šuomen Lahešša.
-
Tatjana Klejerova oli valittu Šuomelais-ugrilaisien kanšojen muajilman kongressin neuvonantokomitietan johtajakši.
-
YHTEISTYÖTÄ ERI TAŠOILLA
Männyönä toimikautena KRL oli yhteisruavošša KT:n Kanšallisušpolikiikan ministerijön, Kulttuuriministerijön, Opaššušministerijön ta Urheiluministerijön kera.
|
| 1337 |
New written karelian
|
Journalistic texts |
|
Tatjana Torvinen.
Joka paikkakunnalla on löyvettävä omat kehityšalat
|
-
Maitotehaš, kumpani oli enšimmäisillä šijoilla tällä alalla, nyt on šeisatukšissa.
-
Tapuamisešša kulttuurikollektiivien ta opaššušlaitokšien etuštajien kera oli noššettu kyšymyš etnokulttuurikeškukšien statussista.
|
| 1338 |
New written karelian
|
Literary texts |
|
Olipa kerran koira
|
-
Ukrainalaini starina
Oli ta eli yheššä talošša Serko-koira.
-
Konša ruoka oli valmis, isäntä issutti koiran stolah ta ičeki istuutu šen rinnalla ta šanou:
– No, pane nyt, akka, galuškoja luuvvalla, ruvekka myö šyömäh.
|
| 1339 |
New written karelian
|
Journalistic texts |
|
Uljana Tikkanen.
Luonto, lumi, koira ta ihmini
|
-
Vuotena 2013 hiän keräsi yliopiston opaštujajoukon, järješti harjottelut, tuttavuššutti nuorie ihmisie koirien kera ta vuotena 2014 oli enšimmäini koiraval’l’akkomatka Kivakka-vuaralla.
-
Še oli ainutluatuni mahollisuš tutuštuo paremmin F’odor Kon’uhovih.
-
Tällä kertua meilä oli nellä val’l’akkuo, jokahisešša kahekšan koirua ta kakši ihmistä.
-
Vain onnekši tultih pakkaset ta jiä järvellä oli kova.
-
Eryähissä paikoissa jiällä oli vettä ta toičči olima ihan polvih šuaten veješšä.
-
Meijän porukašša oli turvallisušministerijön pelaštaja, hiän piti huolta retken turvallisuošta.
-
Piessan nenä -niemen jälkeh olima Muuromin manasterissa ta šen jälkeh oli loppupaikka – Andoman vuara.
|
| 1340 |
New written karelian
|
Journalistic texts |
|
Tatjana Torvinen.
Eläkeläiset hiihtosel’l’alla
|
-
Vuotena 2015 Venäjän Eläkehfondin Karjalan ošašton johtaja Nikolai Levin oli ehottan järještyä tašavallan urheilupruasniekka vanhemman polven ihmisillä.
-
Perintehen mukah, joka joukkoh kuulu nellä henkie, niijen kešen oli 60-vuotisie ta šitä vanhempie miehie šekä 55-vuotisie ta šitä vanhempie naisie.
-
Toisena jakšona oli šekaviestihiihto.
-
Miehien kešen parahana oli Juri Mišin Pitkärannašta, toisella šijalla piäsi Vladimir Kondratjev Petroskoista ta kolmannella šijalla – Aleksandr L’angin Petroskoista.
-
Viestihiihošša paraš oli joukko №1 Petroskoista, toisen šijan voitti Koštamukšen joukko ta kolmannen – Kontupohjan joukko.
-
Kilpailujen voittajat oli šuatu mitalit ta diplomit Karjalan urheiluministerijöltä šekä lahjat Venäjän Eläkehfondin Karjalan ošaštolta.
|
