| 1691 |
New written karelian
|
Journalistic texts |
|
Natto Varpuni.
Vieraš kieli ta aivojen kehityš: kuuši ihmehfaktua
|
-
Mi on parempi – kuta kuinki tietyä monta kieltä vai tietyä yhen kielen, no täyvellisešti?
-
Uškokkua tahi elkyä, ka enšimmäini variantti on parempi aivojen kehitykšen kannalta.
-
Mukava, jotta tämän kannalta monen kielen kuta kuinki ošuamini on parempi yhen kielen täyvellistä halliččomista.
-
Tutkijat, kumpaset tutkittih ammattilaisien kiäntäjien aivoja, šuatih šelväkši, jotta niillä kiäntäjillä, ket vähintäh kolme kuukautta on opaššuttu vierašta kieltä šyväh, aivojen harmuan ainehen miärä kašvau.
-
Vierahien kielien opaštumini antau šuurta šuojeluvaikutušta, mi on monie liäkkeitä parempi ta voimakkahampi.
-
Vain kiinan kieleššä šiinä on kolme erilaista iännehtä.
-
Kiinalaini, kumpani opaštuu venäjän kieltä, šuau šelvän, kuin šuuri on intonatijon merkityš.
-
Toini eksperimentti oli vaikiempi: šiinä kyšelyt on tarittu eri-ikä-hisillä monta kieltä taitajilla ta eri-ikähisillä yhen kielen tietäjillä.
-
KIELET PARENNETAH MUISTIE
Monikieliseššä ympäristöššä kašvajilla lapšilla muisti on parempi kuin niillä lapšilla, ket pieneštä šuahen kuultih vain yhtä muamonkieltä.
-
BILINGVILÖILLÄ ON HYVÄT TARKKUŠKYVYT
Rahvaš rikeneh arvellah, jotta monta kieltä tietäjät ollah hajamieliset ihmiset.
-
Onnakko tämä on vain stereotyyppi.
-
Toisena stereotyyppinä on še, jotta ne ihmiset, ket opaššutah vierahie kielie, pahoin tiijetäh omua muamonkieltä.
-
Tämä on vähäsen viärä käsityš.
-
Kyllä, monta kieltä taitajien muamonkielen šanavarašto on tovellahki pienempi ta köyhempi, kuin niillä, ket tiijetäh vain muamonkielen (ainaški još pakina on niistä, kellä ei ole korkiekoulutušta ta ket opaššuttih toisie kielie vain multikulttuurisešša ympäristöššä).
|
| 1692 |
New written karelian
|
Journalistic texts |
|
Anni Vlasova.
Sohjanankošen helmi
|
-
Kannojeva) on šyntyn Niskan kyläššä, kumpani nytki šeisou melko tyhjänä Piäjärven pohjoisrannalla.
-
Ust’ugovin pereheššä on kakši lašta, kakši punukkua, kolme pravopunukkua.
-
Jo toista kertua kollektiivilla on myönnetty kanšan duetin arvonimi.
-
Šuurena apuna šiinä hänellä on Langujeva (o.š.
-
Naiset lauletah a’kapella-tyylissä, še on heijän tapa, ta i musiikin šoittajie et löyvä Sohjanankošen kyläššä.
-
Naisella on erinomani muisti.
-
Tämä työ Zinaidalla on ihan yhteiskunnallini ta hiän on šuurena apuna Lintuset-ryhmän ohjuajalla Jelena Ligotskajalla.
|
| 1693 |
New written karelian
|
Journalistic texts |
|
Uljana Tikkanen.
Kaikilla löytyy paikka päiväsen alla
|
-
Šielä on televisori ta šohvat šekä leikkioša, missä pienet tytöt voijah leikkie kuklasien kera.
-
Kaikilla lapšilla on proplemoja perehissä, hyö ei šuateta keškuššella tahi käyttäytyö hyvin.
-
Podrostok-leirin piätehtävänä on auttua nuorie, antua heilä sosiali-psihologista kašvatušta.
-
– Leirin joka ošallistujalla on oma työ: hyö keitetäh, paissetah piiraita, peššäh latteita ta ašteita, šiivotah omissa huonehissa.
-
Heilä on helpompi keškuššella toisien lapšien ta aikuhisien kera.
-
Tämä ohjelma on šuositettu Karjalan kaikilla sosialikeškukšilla toteutettavakši.
|
| 1694 |
New written karelian
|
Journalistic texts |
|
Sidorkin, Valerii.
Omissettu “Kalevalalla”
|
-
Karjalan Kanšallisešša kirjaštošša on tullun tavakši joka vuosi juhlie šitä päivyä, mi liittyy Elias Lönnrotin Kalevala-eepossan enšimmäisen painokšen ilmeštymiseh.
-
M’ud Mečev jo ammuin on kiäntyn Kalevalateemah.
-
Hiän on ollun monen Kalevala-kirjan kuvittajana.
-
Kanšallisen kirjašton näyttelyššä on esillä M’ud Mečevin muššanvalkeita kaiverrukšie, kumpasie hiän oli luatin Kalevala-eepossan 1975 vuotena ilmeštynyöh šuomenkieliseh painokšeh.
-
Näyttelyn lisäykšenä on vielä kuuši šuurta šeinätauluo yhtehisellä nimellä “Kalevalan innoššuttava muajilma”.
|
| 1695 |
New written karelian
|
Journalistic texts |
|
Anna Deš.
“Kalevalan” uuši istorija
|
-
Nyt voimma šanuo, jotta šemmoni šeikkailupeli on, še liittyy karjalan kieleh ta kulttuurih ta šitä voit pelata karjalan kielellä.
-
”Kalevala” on melko melukaš peli, šentäh kun kaikki yritetäh šopie keškenäh vaihtuas’s’a.
-
Irina Rinkevičin šanojen mukah, peli aina loppuu eri tavalla ta aina on mukava tiijuštua uuvven juonen.
-
Kalevala open -projektin tarkotukšena on kiinnoššuttua ihmisie karjalan kieleh ta kulttuurih, a šeikkailupeli yrittäy kiinnoššuttua ”Kalevalan” tekstih.
-
Miušta še on paraš keino kiinnoššuttua nuorie ihmisie ta lapšie Kalevala-eepossah.
-
Vet nyt on äijän erimoisie šeikkailupelijä, Petroskoissaki niitä on monta.
|
| 1696 |
New written karelian
|
Journalistic texts |
|
Marija Kirillova.
Tunnetun taiteilijan merkkipäivä
|
-
Tamara Jufa anšijollisešti kantau Karjalan rahvahan taiteilijan arvonimie: hiän on tašavallan tunnetuimpie ta šuosituimpie taiteilijie, kumpasešta tiijetäh koko muajilmašša, šekä Kalevala-eepossan tunnettu kuvittaja.
-
Tamara Grigorjevnan koko luomiselämäkerta on šivottu Karjalah.
-
Tamara Jufa on šyntyn Lipetskin alovehen Kolodeznaja-kyläššä.
|
| 1697 |
New written karelian
|
Journalistic texts |
|
Herman Hakala.
Väitöškirja lyydiläisien kieleštä ta istorijašta
|
-
Miikulan väitöškirjan teema on "Lyydiläiskyšymyš: Kanša vai heimo, kieli vai murreh?
-
Helsinkin yliopisto ta Lyydiläinen Seura on julkaistu hänen tutkimukšen kirjana.
-
– Kielentutkimukšešša lyydin ašema on arvijoitava uuvveštah, šentäh kun nykyni käsityš lyydiläismurtehista peruštuu piäošin 1940-luvulla luajittuih tutkimukših ta šilloinhan tieto-alalla ei ollun varšinki kielisosiologista šuuntaušta eikä riittäväšti tietoja itäisistä itämerenšuomelaisista kielistä.
-
Lyydie ei voi luokitella minkänä toisen kielen varietetiksi (ili murtehekši), šentäh kun šen murtehista on löyvettävissä ympäristöštäh šelväšti erottuva oma järještelmä.
-
Lyydiläismurtehissa ta aunukšen karjalašša on vaikie löytyä yhtehisie tunnušomasie piirtehie, kumpasie ei esiintyis missänih vepšän murtehista.
-
Lyydillä on iččenäisen kielimuoton kriterit, ta šitä on piettävä omana itämerenšuomelaisena kielenä.
-
– Lyydin pakasijamiärä on enintäh 300 henkie ta še kuuluu uhanalaisimpih šuomenšukusih kielih.
-
Tämän lisäkši lyydin tilannehta on vaikeutettu kielenšuunnittelun vijat, min kohtehena ollah ne Karjalan itämerenšuomelaiset kielet, kumpasilla on enemmän pakasijie.
-
Šen takie lyydiläisien kieli on jiänyn virallisien tahojen tukeman elävyttämistoiminnan ulkopuolella.
-
Muamo on Karjalan kanšallisen kirjallisuon tutkimukšen alkuhpanija Maija Pahomova, kumpani kannušti milma äijän väitöškirjan luatimiseh ta kumpasen valosalla muissolla omissan tämän teokšen.
-
Lyydin kielen šäilymini ta kehityš on miun elämän asie.
-
Šen jälkeh miulta on ilmeštyn kolme runokokoelmua.
-
Mintäh lyydin kaltaset pienet kielet ta niijen tutkimini on tärkietä?
-
Kaikkie kielie on piettävä tašavertasina, šentäh kun joka kieli on tärkie kulttuuri-istorijallini tekijä.
-
Lyydi on esimerkki unohetuista šuomelais-ugrilaisista kielistä, kumpasien tutkimini voit pal’l’aštua toisenlaisie kehityškulkuja ta tarjota uuvvenlaisie näkökulmie.
-
Toisualta, još lyydin kaltaset uhanalaisimmat kielet jätetäh nykymuajilmašša oman onnen nojah, on turha vuottua šamoin muijen meijän kielišukulaisien ymmärryštä ta tukie ”šuurien” kielien pakasijilta.
-
– Istorijallisešti kaččuon lyydin pohjalta on kehittyn huomattava oša karjalan murtehie.
-
Še on eryänlaini Aunukšen kannakšen sanskriitti.
-
Toivon, jotta ihmiset ymmärrettäis, jotta lyydi on hyvin arvokaš Karjalan kulttuuri-istorijalla, ta kannatettais šen šäilymistä ta elävyttämistä yhteisvoimin.
-
Väitöškirja antau lyydin kielen elävytyštyöllä vankan peruštan ta on meijän šeuran tavoittehien tukena.
|
| 1698 |
New written karelian
|
Journalistic texts |
|
Marija Kirillova.
Sosialiala ta bisnessi huomijon kohtehena
|
-
Kombinatti nykyjäh ruatau stabilisešti, kuitenki juridiselta kannalta še on konkurssituotannon vaihiešša.
-
Viime vuotena oli tuotettu yli 660 tuhatta tonnie lehtipaperie, mi on huomattavašti enemmän verraten 2015 vuoteh.
-
Šen tarkotukšena on lopettua jällenmyöjien toiminta meččätilojen vuokruamisešša.
|
| 1699 |
New written karelian
|
Journalistic texts |
|
Tatjana Semečkina.
Vaššakšešša
|
-
Kenttijoki on viuhakka, virtani, monikoškini joki.
-
Kerran heinäkuun alušša pappa tuaš tuli šuuri lohi ta vaššaškerppu yšäššä ta šano mammalla: ”Pitänkošen termiköllä on kuatumašša hyvä rauvuškoivu, šiitä varmašti tulis kylyvaštua koko talvekši.
-
Pappa juohatti, missä še koivu on ta myö toisena päivänä mamman ta veikon kera läksimä vaššakšeh: mamma enšimmäisenä reppu šeläššä, missä oli nuorat ta kirveš, šiitä Valeri-veikko pokašaha olkapiälläh, ta jäleššä mie eväšvakka kiäššä aštuo tipšuttelin.
-
Toisena päivänä mamma lavošša lat’t’asi vaštoja ta lauleli: ”Šaunašša lauteilla on še hauška reputella vaššalla.”
|
| 1700 |
New written karelian
|
Journalistic texts |
|
Natto Varpuni.
Anna Mugačeva: “Meijän pitäy enemmän paissa keškenäh”
|
-
Anna Mugačeva on tuttu persona Petroskoin kanšalaisjärještöjen kešen.
-
– Järještön tarkotukšena on kannattua Karjalan rahvahien kulttuuri- ta henkellisen perinnön elävyttämistä ta kehittämistä, ta heijän kanšallisen omaperäisyön šäilyttämistä šekä auttua nuorien ta lapšien liittymistä Karjalan rahvahien henkelliseh kulttuurih, urheiluh ta taiteheh.
-
Kačoin ”Art-teltan” internettišivuo ta huomasin, jotta järještön kaikki tapahtumat ta projektit on šuunnattu perehellä ta perehen lujentamisella.
-
On šamoin olomašša erilaisie naistai eläkkeläisliittoja.
-
On olomašša šuurie ohjelmie, mit kannatetah näitä ihmisjoukkoja.
-
Ka šemmosie valtijollisie ohjelmie tahi projektija, mit kannatettais perehie kaikkine jäšenineh, on näpin verran.
-
Miun mieleštä on ylen tärkie pruasniekan aikana antua perehillä olla yheššä ta yhistyä perehen jäšenet šamalla ruavolla, olisko še karjalaisen lipun valmistamini, šul’ččinojen ajelomini tahi kyykän peluamini.
-
Karjalan piirilöissä on nerokkahie ihmisie ta mahtavie ryhmie, kumpaset voijah näyttyä kantarahvahien kulttuurie ta kieltä monipuolisešti ta kirkkahašti, ta esittyä ei keinotekoista spektaklie, vain tovellista elämyä, mitä kylissä on.
-
Ihmini ymmärtäy, jotta hänen rinnalla on šamanmoisie ihmisie.
-
Karjalan kylissä on totista ta alkuperaistä voimua, mi voit innoššuttua kaupunkilaisie.
-
Matka šinne on ylen kallis.
-
Piiplijašša on šanottu, jotta šuvaiče läššäolijie kuin omua iččie.
-
Patriotismi on aivan šamua: konša tiijät ta šuvaičet omua muata ta omua kulttuurie, šilloin paremmin maltat ta kunnivoičet toisie maita ta toisie kulttuurija.
-
Meilä kaikilla on šamat proplemat.
-
Mie vain näytän hänellä muuta miellyttävyä, mitä täššä elämäššä on ta missä hiän vois kehittyä omie neroja, löytyä yštävie ta šamanmielisie.
|
