Texts
Return to list | edit | delete | Create a new | history | Statistics | ? Help
Ol’ga Ogneva. Kezä keskel talvie
Ol’ga Ogneva
Kezä keskel talvie
Livvi
New written Livvic
Jovensuun
kazvitiijolline sadu “Botania ” on muailman pohjozin da Suomen ainavo trooppizien liipukkazien sadu .Kezä talven keskel löydyy lyhyön matkan piäs .Kohtu on ainavoluaduine sitgi mieles , ku tavallizet rahvas pellastettih sen hävittämizes nelli vuottu tagaperin .Tulijoi vastuau kulduheltukakadu Juuso , kudai maltau pläššie , nagrua da paista suomekse .Lindu on mieldy myö kaikile : lapsile da ruavahile .Kuibo et mielly , konzu čoma aiga suuri valgei popugai sanou sinule puhtahal suomen kielel : “Terve !”, kalduaupiän da tyrskähtäh nagroh .Ongo kummua vai ei – emäpopugail on miehen nimi .
– Konzu linnut kuorivutah , ei sua ellendiä , ollahgo net miehet vai naizet , tytöt vai brihačut . Enzimäi annetah nimi da sit kačotah myöhembä .Ku net ruvetanneh munimah , näemmö , oligo tyttö vai brihačču , sellittäy Botanian ystävät ry -yhtymyksen piämies Jussi Virratvuori .Juuso sil aigua istuu miehen olgupiäl da murdau mattii .Jussi oppiu kieldiä linduu , ga se vai matikoiččou da nagrau .
26-vuodehine Juuso suvaiččou panna mattii enne kaikkie kaameran ies .Popugai kai lad’d’ai tävvet korvat mattii Suomen prezidentale Sauli Niinistöle , kudai kävyi “Botaniah ” puolitostu vuottu tagaperin .
Juuso suvaiččou kaikkii miehii , ga eibo suvaiče naizii .Heil on piettävy varavostu lähäl olles .Popugai voibi nokata .Linnun n’okku on aiga suuri .
SADUIZES ISTUTTI DA LIMONAL GOSTITTI
“Botania ” on yksi Suomen nelläs kazvitiijollizes savus , kus on lämmiä kazvipertii .Tiä kypsenöy arabienkoufei da kakao .Kezävihmu - libo subtroupiekkuozastos kaksi kerdua vuvves kerätäh kypsiä tsitrussua .Tiä kazvau greipfruuttua , limonua da mandariinua .Niidy kerätäh kerran vuvves .Ku mandariinua ollou enämbi , ga niidy myvväh “Botanian ” kafees .
– Paras tulos on alguvuvves . Pakkaskuus kypsetäh loput limonat .Limonpuus tänägi vuon on limonua , hos meil tiä on olluh ylen äijy liipukkua da toukat syödih vähilleh kai lehtet puulois , sanelou biolougu Vilma Lehtovaara , kudai on “Botanian ystävien ” toimindanjohtai .Häi nouzou pualikkupordahile da koskettau aiga suurdu keldastu limonua :
– Toinah painau kilon , moine jygei on .On pienembiägi , net ei vie kypsetty .
Alguudah myö tämä on olluh Suomen päivännouzuyliopiston kazvitiijolline sadu .Yhtelläh yliopisto luadi loppiendupiätöksen , sildy ku tiä ei olluh tutkimustu da sen kauti ei tulluh tulostu da den’gua .Tavallizet jovensuulazet oldih sidä mieldy , ku tädä ei sua salvata da allekirjutettih adressin , petitsien .Yksi kymmenes tuhandes allekirjutannos oli muuzikan opastai Noora-Sofia Vikman .Hän yhtes histouriekan Jussi Virratvuoren kel perusti Botanian ystävät -yhtymyksen , kudai pellasti “Botanian ” da nygöi pidäy sit huoldu da maksau kai kulut .
– Kai algavui sit , ku yliopisto piätti salvata tämän savun da vie kaksi muudu kazvitiijollistu saduu . Salbuandupiätös luajittih kolmanpiän , da tulien pyhänpiän oli enämbi 30 gruadussii pakkastu da myö olimmo Nooran kel kois , mustelou Jussi Virratvuori .– Noora sanoi : “Lähtemmögo “Botaniah ”. Minä vastain : en lähte moizeh pakkazeh .Kymmenen minuutan peräs minä olin pihal .Tulimmo tänne , ostimmo liput , istuimmo savus da joimmo čuajuu .Kačoimmo yläh da olimmo kui pienet lapset , da ajattelimmo , kuibo tämä kazvitiijolline sadu voibi hävittiä ?!Kois jatkoimmo paginua , minä työnin yhten sähköpoštukirjazen da puolen vuvven peräs näimmö , ku pellastimmo “Botanian ”.Meijän mieles ei sua hävittiä nimidä olemas olijua .
– Yhtymyksen voimin tädä on pyöritetty jo nelli vuottu . Rahvas miellytäh täh ken mingi periä .Kellego mieldy myö ollah kazvit , kellego elätit .Talvel tiä voibi hengittiä tervehellisty kostiedu ilmua , yhtyy paginah Noora-Sofia Vikman .
LENNÄ , LIIPOILINDUZENI
Trooppizien liipukkazien sadu on onnuako se ozasto , kudamah välttämättäh miellytäh kaikin .Ei uskotuta ku pohjazes voibi nähtä lämmien mualoin eläjii .Vuvven aigua tiä on läs 50 eri liipukkulajii .Kaikis čomin on aiga suuri maijataivahansiibi .Liipukku on suannuh nimen maijaindiaanoin mugah , tämä liipukkulaji on Suvi - da Keski-Amerikaspäi .Liipukal syväinpuoles siivet ollah läpettäjät , taivahankarvazet , ga sidäbo on ylen jygei kuvata , ku nikui ei tahto istavuo da avata siibii kaameran ies .
– Liipukkukuoret työtäh meile Angliespäi . Erähät liipukat ollah niilöin sydämes sentämän päivän , toizet – sen-tämän nedälin enne ku kuorivutah , sanelou Vilma Lehtovaara .– Kuores liipukku on kobristunnuh aiga pienekse kiäkkyzekse . Kuorivundan jälles kuores kiäkkyine rippuu vie kaksi čuassuu , kuni siibih ei tulle vetty , ku net oijettas da vaste sit liipukku piäzöy lähtemäh lendoh .
Viijeskymmenes liipukkulajis vai kymmenäine ližävyy täs kazvipertis .Liipukkukuoret roitah kazviloih .Konzu ruavas liipukku kuorivuu kuorespäi , emäččy muniu lehtile jäiččästy .Niis kuorivutah pikoi-pienet toukat .Toukat syvväh lehtilöi , sendäh äijät kazvit ollah pal’l’ahat .Konzu toukku kazvau suurekse , se kazvattau ičelleh kuoren .Kuduas sit tietyn aijan mendyy tuaste kuorivuu liipukku .
Erähät yöliipukat eletäh vai sen-tämän päivän , ku niil ei ole suudu da imukärziä , mil hyö voidas imie metty kukis .Päivyliipukoin igä on pitkembi .Poštumies on keskisuuri mustu liipukku , kudaman siivis on ruskiedu tačmastu .Tämä liipukku eläy ylen hätken – yheksä kuudu .Sil on hyvä musto .Joga huondestu poštumies kävyy syömäh samazih kukkih jälletysti .
ANOPIN TABURIETTU , KIELI DA HAMMAS
Botaniah on kerätty läs kuuttusadua eri kazvilajii kogo muailmaspäi , nelläs suures ilmastospäi – troopikois , kezä - da talvivihmualovehes da hiekkumuaspäi .Hiekkumuaozasto on vilumbi toizii .Tiä voibi nähtä kylmien da lämmien hiekkumualoin kazviloi .Yksi niis on muga sanottu “anopin jakkara ” (taburiettu ) – kultasiilikaktus – aiga suuri , pyöryžy kaktus .Sil ei ole lehtii , vai pitkät keldazet piikit kazvetah aiga järies varres .
– Meil Suomes sanellah äijy anekdouttua anoppiloih näh . Da anekdoutoin ližäkse on kolme kazvii , kuduat suadih nimet anopin mugah .Kultasiilikaktussua sanotah “anopin jakkarakse ”, sildy gu toivotah , ku anoppi istavus sen piäle da nägis gor’ua .Vie on “anopin kieli ” da “anopin hammas ”, sanelou Vilma Lehtovaara .
“Botanian ystävät ” tahtotah ku kui vai vois enämbi rahvastu mieldys täh kohtah . Kazvitiijollizes savus on pietty liipukkuozutteluloi , muuziikku - da tansifestivualiloi , eri kerhuo lapsile .
– Joga vuottu tänne kävväh Outokummun tansiopastujat pidämäh festivualii . Myö iče keksimmö peittyjän muuzikan festivualin .Konzu hos kentahto voibi tulla soittamah .Olemmo pidänyh tädä festivualii jo viizi kerdua .Kaksi kerdua meil oli Tarzan-kirrundan muailman čempionuattu .Lapsii ylen äijäl miellyttäy tämä kohtu .Paikalline luondoyhtymys kerran nedälis pidäy heile luondokerhuo , sanelou Noora-Sofia Vikman .
KENBO TUASTE PELLASTAU “BOTANIAN ”?
Botanias on 19 tuhattu käyjiä vuvves , mi on vähilleh kahtu kerdua enämbi , mi gu oli yliopistovuozinnu .Kulloi on puolendettu kahteh kerdah .Savun piendy maksau 250 tuhattu jevruo vuvves .On vähendetty ruadajii .Kolmes savunkaččojas on jätetty vai yksi .Omatahtozet , volont’ourat , ruatah palkattah , ilmai .
– Meil on puolikymmen omatahtostu ruadajua . Ga meijän varat ruvetah loppumah .Täs talois meil ollah suuret vastukset – pidäy maksua kaikis remontois , sit tules , lämmitykses .Tiijämmö , kahten vuvven mendyy emmo voi jatkua ruaduo yksin .Sendäh meil pidäy abuu muijalpäi , sanou Jussi Virratvuori .
Den’gua Botanian piendäh suahah piäzendylippulois da ližäkse Jovensuu linnu andau piendy den’guabuu .Ainavo helpotus , mi “Botanian ystävil ” on – yhtymys ei maksa vuogrumaksuu .Vuogrusobimus Suomen yliopistokiinteistöt OY :n kel , kuduan omažuos taloi on , on voimas vuvven 2018 heinykuussah .Kenbo vois tuaste pellastua “Botanian ”?
– Rahvas . Kanzalazet , ket kävväh tänne , on varmu Jussi Virratvuori .Da sit ku tänne tulis se-tämä biznesmies , kudai nägis , ku tiä voibi ruadua .Ei ole paginua suuris summis .Pidäy vai läs 60 tuhattu jevruo vuvves .Kuus tarvičemmo viizi tuhattu jevruo .Ga sengi keriändy on nygöi jygei .Moizil biznesmiehil , partn’ouroil ičel pidäy olla himuo tulla tänne .Anna hyö toimitettas , ku tämä on arvokas kohtu , ku tiä on kogo muailman kazvit .Voit tulla lyhyön matkan piäh troopikkoih da käveltä ymbäri muailmas .Muailmu on tiä .
– Moizii kaunehii paikkoi ei kannata hävittiä iäre , sendäh ku jälles tuaste tarvitah uuttu čomua da kummua täh muailmah , vakustau Noora-Sofia Vikman .
Kezä keskel talvie
Livvi
New written Livvic
“
–