Texts
Return to list | edit | delete | Create a new | history | Statistics | ? Help
"Enne meijän sijas äijü ruattih meččiä"
"Enne meijän sijas äijü ruattih meččiä"
Livvi
Kotkozero
Enne
meijän sijas äijü ruattih meččiä – kaskie ajettih , vierrettih , jäl’l’es vierändiä pidi kündiä , da enne kül’vändiä ottua vezoi , da kai .
Kandoloin keskes muga ruavoimmo gi – künnimmö , külvimmö , l’eikkaimmo , dai kai .
Iče müö äijiä emmo ruadanuh , a kel oli vähä pelduo , ga net enämbän ruattih .
Kül’vimmö ruištu , nagrištu , toiči ozrua .
Muas otimmo kaksi vil’l’ua , parembas kolme vil’l’ua , a siit hülgäimmö muan .
Enzi vuvven oli uwzimua , toššu vuvvennu da kolmandennu vuvvennu kulumua , a ku hülgäimmö , ga oli jo rajakko .
Ei puwstu – puwstakse sanotah hül’l’ättüw peldomuadu , a hül’l’ättüw meččümuadu sanotah rajakokse .
Da , kačo , se oli ruado ga aiga ruado , sih pidi kül’l’äl panna higie da vägie .
Pitkän elaijan aloh kaikkie puwtui nähtä , kaikkie ruaduo ruadua .
Ezmäžikse pidi l’öwdiä mečäs kaski .
Kasken eččijes kačottih – oliš ku mua parembi , da oliš ku meččü rigiembi , ei oliš ku meččü ül’en ruavas; ruavahas on enämbi ruaduo da jügiembi on ruado .
Nu , kasken l’öwttüw pidi l’ähtie kaskie ajamah .
Küzüt : Konz ajoimmo ?
Ga ajoimmo kezäl enne heinargie , enne iivananpäiviä , konzu mečäs oli jo täwzi lehti , jo sai vastua ottua .
Enne kaikkie kasardimmo , kassariloil l’eikoimmo kai tuhjot , varvat , hoikembat puwhuot , a sangiembat jiäjäh sih seižomah .
Kasardandu se oli naižien ruado , mužikat harvah kasardettih .
Kasardahuw pidi l’eikata kai suwrembat puwt .
Sangieloi puwloi kassaril ei sua l’eikata , pidäw l’eikata kirvehel; a ruavastu meččiä i pilal toiči pilattih .
Meččü pidi kuadua kai üksiel’epäi , tüvet oldaš ku üksiel’epäi , ladvat toižiel’epäi .
Pienembät puwt muga i jiädih kuarzimattah , a suwrembat pidi kuarzie da vie ladvata .
Sangiembih ajoimmo vie virran libo kaksi-kolme , anna parembi kuivaw , toiči erähii niloitimmo .
Ga se konzu kaiken kojan libo sie tuohen ajat iäre tüvipuoles , puw jiäw kojattah , muga parembi kuivaw .
Kaikis sangiembat puwt vie halgaimmo .
Suwrembien puwloin tüvet nostelimmo kandoloin piäh : anna puw on ülembi , a ei viru muas , muas pahembi kuivaw , da terväh rubiew happanemah .
Ümbäri kaskes kai rannat pidi puhtastua , nu vičikkö oliš loitombi kaskes , randupuwt kai lükimmö kaskel’e .
Nu siit kaski on ajettu .
Sinäkezän sil kaskel enämbi emmo nimidä ruadanuh , toižeh vuodessah sorrettu meččü kuivi .
Ruado , kačo , ewlluh kebjei .
Opi vai nengoine pitkü kezäpäivü huondekses da ehtässah kumardellakseh puwloin tüves kirvehen libo kassarin kel’e , ga sivuh rubiew kuwlumah , dai käzih kuwluw , dai kaikkeh rungah kuwluw .
A et häi ühtes päiväs kaskie aja , pidäw kävvä enämbi päiviä .
A vičikös ruadajes ku on mi čakkua , da vie sil’l’e piäl’e puarmua – sil’mii ei sua avata , muga i kihištäh , muga i kihištäh da puretellah .
Kodih tulet – sil’mät on puhalduksis .
Päivän kaiken hies olet ku čuboi .
A kodih tulduw vie on mi ruaduo !
Pidäw tahkota kirvehet da kassarit toižekse päiviä , pidäw lämmittiä külü , juottua vazat da lehmät , lüpsiä lehmät , kabrastua perti , valmištua süömine da juomine , a sit vie taigin panna , lapsii kaččuo .
Da löwdüw ruaduo , ewle aigua huogavuo .
Mieleh on külü nengožen päivän proidihuw : kül’vetöh , kül’vetöh , rownoku kai päivän pahuot pakutah .
Vieret muata jo müöhä .
A huondeksel päivännowzun kel’e jo olet jalloil’l’eh , jo on lehmät lüpsettü , päčči l’ämmäs , varustat süömižen , juomižen , pastat leivät , da müös meččäh .
Muga ajoimmo gi kaskie .
äijän go ?
Ga kel mi pidi , kel min vägi andoi .
Erähil oli i moštu kerdua – kaski ajettih , a toššuvuon jiäw vierdämättäh , vezoittuw , puwt ruvetah happanemah , müös jiäw vierdämättäh , vie enämbäl vezoittuw , da muga i jowduw , enämbiä jo vierdiä ei sua , kai ruavot sudre i mendih .
Ajettuw kaskie vierdämäh menimmö jo toššuvuon .
Mil aigua ?
Ga kezäl , enne nagrehen puhundua .
Nagrištu ei külvettü , a puhuttih : ottaw siemendü suwh , puhaldaw üksielepäi , siid edehpäi , siit toižielepäi , muga i astuw pitkin libo poikki palos , kuni ei lope .
Nagriššiemenii miärättih luzikal .
Ga siit pidi maltua puhuo , ku täwdüs kaikele muapalale , da ku ei rodieš puaksuh , libo liijan harvah .
Nu , tulet vierdämäh : ezmäžikse heität sovat piäl iäre kai , panet piäl’e riihisovan .
Riihisoba – se on pitkü moine , alle polven paidu , piikois azuttu , hiemuat tože ollah pitkät .
Jalgah panet virzut libo löpöit , hattarua kiärit polvessah da vie piäl’e polvie , ku polvimal’l’uškat ei palettaš .
Suappais ei sua vierdiä , paletah pohjat , dai per’odat , dai siäret; näi , pidäw ainos kävellä hiilavua müö , da mennä juwri tulelluo , da vie jallal pollet palajii puwloi .
Nahku terväh palaw , ei kestä hätkie , a virzut paletanneh , ga ei äijiä makseta , uvvet i panet .
Nu , selgiet , azut rowjon kasken randah , panet tulen , rowjo rubiew palamah , a vierdäjät kangel kohendellah tuldu .
Zavodie pidäw vierdiä piäl tuwleh , vierdiä müödütuwleh : sit tuldu ei lükkiä vierdäjäh , savvu ei tule silmih .
Pidäw kaččuo , ku palettaš kai heinät , oksat , kandoloin tüvet , vezat , ku ei jiäš suarikkuo , palamattomua kohtua .
Sit kangel ühtehpalah vai kohendel’et tuldu , eistel’et kegäl’ehii , lükit rowjuo iellehpäi , ližäilet puwdu tuleh .
A ku tuli se räkittäw , räkittäw , kübenet pakutah piäle , moine on räkki , moine on räkki, higi ühtehpalah valuw piäs da jalgoih sah .
Ku ollow lähil veziluhtu , libo suotakko , ga n’el’l’uot luhtah , vieret vedeh , libo vieretteletös suos , da müös juokset tuleh .
Ga kui bo ?
Muga sovissah liččuatoh gi vedeh , da märrissäh müös tulelluo menet , kodvažen on parembi , kuni soba kuivaw , ga ewlo moine räkki .
Jalgoi pidäw puaksumbah kastella , eiga virzut terväh paletah .
Muga pieksätöh gi päivän , dai toižen , dai kuni et lope kaikkii ajettuloi kaskii .
A toiči vihmu keskustaw vierändän , märrät puwt ei paleta .
Vierdäjes pidäw olla hüvä siä , da ku vie tuwliš , tüwnel ewlo hüvä vierdiä : tuldu da savvuw lükkiäw piäl’e .
A räkes da hies juotattaw ku mil’l’eh , hoz oliš ainos juvva .
Vierdäjes müö piimmö keräl muigiedu maiduo .
Otat koiš puzun muigiedu maiduo da päivän vai ližäil’et sinne viluw vettü da juot .
Konz ewle maiduo libo on pühä , siit taluimmo kagraštu jawhuo , libo talkunua – sevoitat vedeh vähäžen jawhuo libo talkunua , da sidä vettü juot gi .
A juot vie i midä vai puwttunow , oliš vai vezi .
Painat piän luhtakkoh , luhtakos täwzi čiwroidu , vai kihižöw , üksikai juot sidä gi vettü , vai kl’unkutat .
A toiči moštu gi vettü ewle , siid opit suodu imie .
N’ühtit suodu märrembäs kohtas , opit puzerdua , opit imie , vai hos kieli da suw kastua puwttuš .
Moine oli meil’ vierändüruado , vierdoruado .
Vot sid meil’ rodiih palo , kaski puwtui vierdiä .
A enne kül’vändiä ümbäri palos pidäw vie azuo aidu .
Konzu on aidupuwdu sijalleh , ga sit on hüvä , l’eikkua vai , da pane aidah .
A toiči pidäw puwloi ribaittua tajembi gi , sit olgupiäl vai ribaittelet , et midä luaji , aijattah et jätä kül’vüö , žiivatat polletellah da süvväh , kai ruavot mennäh sudre .
Erähii kaskii ei pie vierdiä , erähät iče paletah .
Ga ičepalajat on moižet kasket , kudualoil oli enämbi kuwzahaštu da pedähäštü , da enämbi turbiedu lehtipuwdu .
Tulet moižel’e kaskel’e räkel päiväl , da konzu on raviembi tuwli , da rubiet poltamah .
Menet kasken randah piäl’e tuwlen , varustat tuohtu erähih sijoih , erähih sijoih varustat tukkužih kuivua varbua .
Sit otat seibähän n’okkah enämbän tuohtu , virität tuohen , da sidä tuldu vai čökit kaskeh .
Kunna on varustettu tuohtu libo kuz on varustettu kuivua oksua , sinne čökkiät gi tulen , virität joga sijas , kunna vai parembi tuli tartuw , kus vai on enämbi poltamištu .
Siit ku lähtöw palamah l’ököttämäh , ku lähtöw l’öhöttämäh , ga vai kohižow , vai kohižow .
Tuli l’ököttäw nowzow mečän korgevuoh , l’eview kaikkie kaskie müöte ; sit on tuldu , ga sit on tuldu vai !
Sruasti kaččuo on , muga on äijü tuldu , l’ähil ei sua mennä .
Jäl’l’es palandua palo pidi pergua vie .
Ei häi kai puwt paleta , sangiembat vai piälpäi kegälehtütäh , net puwt pidäw kabrastua iäre .
Sit pidäw kerätä kai pienet kegälehet , da poltua , libo randah kandua .
Erähät kohtat jiäjäh palamattah , jiäw tablikkuo moštu .
Niil’e suarikkoloil’e kannat puwdu , kannat kegälehtü da poltat uvvessah .
Erähih sijoih jiäw rannikot palamattah , rannikot sežo pidäw uvvessah poltua .
Muga kaiken palon puhtastammo gi .
Palon perrandu , kačo , reduruado on .
Puwt on hiilestünnüöt , nogevuonnuot , kandelet niidü , kandelet olgupiäl , dai toižel , dai üskäs , dai kui vai maltat , muga i kandelet .
Hierotos nogeh ku čuvvokse , ühtet silmät piäs nägüw da hambahat , muw kai olet noves , süllet , ga n’olgi gi on mustu .
Nengomas ruavos ku tulet kodih , ga ezmäžikse pidäw külü lämmittiä külüs pezetöh hiilaval viel , rubiet ristikanzah koskemah .
Nügöi ewlo moštu ruaduo , nuorembat ni nähtü ei niidü ruadoloi .
"Enne meijän sijas äijü ruattih meččiä"
Livvi
Kotkozero