Texts
                                            
        
            Return to list
            
                    | edit | delete | Create a new
         
            | history
            | Statistics            
            | ? Help            
        
        
        
            
            Vuokkiniemen aapini
         
        
        
                
              
        
        
    
        
                
        
            
            
            
                    
                
        Vuokkiniemen aapini
        
        
        Karelian Proper
                
New written karelian
                
      
             Šuomelais-ugrilaisen kulttuurikylän vuuvven rajoissa Vuokkiniemen koulušša ilmešty mielenmukani Vuokkiniemen aapini -kirjani. Še on kuin pieni tietošanakirja. Šiinä venäläisen kirjaimikon joka kirjaimella löytyy kiinnoštava kertomuš karjalaisen kylän elämän eri puolista. Kirjani valmissettih opaštaja Tatjana Tupina ta alkeiskoulun piäštökkähät, nykyset viiješluokkalaiset, kumpaset šamoin kuvitettih kirjani. 
 
 Aitat
 
 Vuokkiniemeššä Ončin talon luona šeisotah vanhat aitat – XIX vuosišuan puuarhitektuurin muistomerkit. Aittoja rakennettih, jotta šäilyttyä niissä vil’l’ua, kalua, kotivehkehie. Vuokkiniemen kakši aittua tuotih Latvajärven kyläštä, yksi – Tollojovešta. Keškimmäisen aitan omistajana oli Ončči-kupčča. Vuotena 1991 aitat oli kunnoššettu. Nyt ne kuulutah kylämusejon kompleksih. 
 
 Pes's'outat
 
 Pes’s’outat – rahvahan illačut, nuorison kisat – karjalaisissa kylissä alettih šykyšyllä Pokrovašta, konša loputtih peltotyöt, ta loputtih Pyhänlaškun netälillä. Pes’s’outojen piätarkotukšena oli nuorison yhtevyš. Pes’s’outat oltih arkipäiväset ta juhlalliset. Arkipäivinä neiččyöt issuttih käsitöijen kera, kesrättih ta tikutettih. Juhlapes’s’outoissa oli aikua tanššiloih ta kisoih. 
 
 "Kalevalan" šankarit
 
 Väinämöini on Kalevala-eepossan piäšankari. Yksi kummoista, kumpasen luati Väinämöini, on kantelen luomini. Šeppä Ilmarini tako taivahan, päiväsen, kuun, kultaneiččyön, Šampo-melličän. Mečäštäjä Lemminkäisen kera aina tapahtuu erimoisie šeikkailuja. Hiän muissuttau venäläisien starinojen šankarija. 
 
 Šukšet
 
 Pohjosešša šukšet on tunnettu jo neoliittiselta kauvelta ta on kuvattu Onegan rannikon kallivoilla. Istorikko Artemi Artsihovski on varma, jotta Skandinavijašša XVII vuosišatah šuaten pikašukšien ieštä käytettih epäparisie šuksija, kumpasista yksi šukši oli pitkä lyly, jotta hiihtäjä vois luitua, ta toini oli lyhyt kalhu, jolla hiän šais potkie vauhtie. Šemmosie šukšie on kuvattu Kalevala-eepossaššaki: niitä käyttäy tunnettu mečäštäjä, Hiijen hirven vallottaja Lemminkäini. 
 
 Il'l'anpäivä
 
 Jo ammusista ajoista Il’l’anpäivä (2. elokuuta) on Vuokkiniemellä piäpruasniekkana. Vuotena 1767 kyläššä ilmešty iččenäini uškojienkunta. Časoun’a kyläššä oli enneinki, ka še oli muutettu Jumalan Iänitorvi Il’l’alla nimetykši kirikökši. 
 
 Kalaššuš
 
 Karjalalisilla kalaššuš aina oli piäelinkeinona ta pelaššukšena näläštä. Vuokkiniemeššä pyyvvykšinä käytettih onkie, verkkuo ta nuottua. Kalaštamisen kera oli šivottu monta primiettua, loiččušanua, tapua ta ritualie, kumpasien mukah einuššettih kalaonnie. 
 
 Elinpaikka
 
 Arheologisien kaivaukšien mukah, Vuokkiniemen alovehella elettih muinaisihmiset, kumpasien piäelinkeinona oli kalaššuš. Myöhemmin näillä alovehilla ašettauvuttih elämäh saamelaiset. Heijän elinkeinona oli poronhoito ta niise kalaštamini. Saamen kieleštä Vuokkinieminimi tarkottau onkie, koukkuo. 
 
 Leipä
 
 Karjalašša leipyä paissettih ruis-, osra- tahi kakrajauhošta. Jauhuo rikeneh ei riittän ta niin ilmešty tapa lisätä jauhoh eri lisäykšie: šammalta, osran olkie, männyn nilua. ”Karjalaini kuorta šöi” – tämä šananlašku kertou karjalaisien petäjäleiväštä, kumpaseh oli lisättiy petäjän kuorešta luajittuo jauhuo.