Texts

Return to review | Return to list

Karjalazet – tuulen puhaldetut ymbäri muadu

history

October 17, 2021 in 00:01 Nataly Krizhanovsky

• changed the author of the source
  from Natalja Sinitskaja
  to

August 20, 2019 in 14:17 Нина Шибанова

• created the text
• created the text: Lihoslavl’an linnas 18.-19. oraskuudu piettih kanzoinväline tiedo-praktielline konferensii “Karjalazet 400 vuottu Tverin mual”. Kaksipäiväine konferensii avavui vaste kohendetus linnan Kul’tuurutalois. Allus ezityi Virži-joukko: čomih ruuttih šuorivunnuot naizet pajatettih tverinkarjalakse. Heijän peräh lavale tuli “Vihmane” – muuzikkuškolas opastujat nuoret tytöt soitettih kandelehel. Ozutettihgi konferensien rahvahale sigälästy karjalastu kadrielii. Sidä tansittih nuoret virguniekat, kuduat vuvvennu 1999 perustettih oma tansijoukko da harjaitellah tansiloi joudaval aigua. Konferensieh kerävynnyzii tervehti Lihoslavl’an piirin piälikkö Natalja Vinogradova. Karjalan tazavallan piämiehen Artur Parfenčikovan tervehtyssanat lugi Kanzallizen poliitiekan ministru Andrei Manin. Hänen sijahine Jelena Migunova lugi Tatjana Klejerovan, Suomelasugrilazien kanzoinvälizen komitietan piälikön, tervehtyssanat. Konferensien tossu piän Karjalan kanzallizen poliitiekan ministran sijahine Jelena Migunova pidi suuren paginan, kuduas šeikkuperäzesti kerdoi, midä da kui ruatah tazavallas karjalan kielen da kul’tuuran hyväkse. Suomen puolen sugulazet – “Tverin karjalazien ystävät” – sežo tuldih suureh pidoh. Veijo Saloheimo, kudai mondu vuottu oli seuran piämiehenny pidi varmuttu: huolimata sih, ku karjalazet eletäh kahtes eri muas da kolmel alovehel, heil pidäy pyzyö yhtes. Nikolai Turičev, kudai vuvves 2009 on Tverin karjalazien avtonoumien piämiehenny, kiitti Karjalan kanzallizen poliitiekan ministerstvan virguniekkoi da Anuksen karjalazet -liiton piämiesty Vladimir Lukinua yhtehizes ruavos da kannattamizes. Nikolai Turičev kiitti Suomen puolen abuniekkoi – “Tverin karjalazien ystävii”, juuri hyö avvutettih tverinkarjalazile luadie enzimäine Aberi vuvvennu 1992. Nikolai Turičev ylen äijäl passiboičči da “kumardui muassah” Lihoslavl’an piirin piäliköle Natalja Vinogradovale, kuduan piän al oligi valmistettu tämä suuri pido. – Myö, karjalazet, olemmo vellet da sizäret kielen kauti da verdy myöte, sanoi Nikolai Turičev. Karielan Šana -lehten piätoimittai L’udmila Gromova pidi pahua mieldy, ku Karjalan rahvahan okrugan hävitettyy karjalan kieli “langei alahpäi”. Kaksikielizet karjalazet roittih yksikielizikse, nygöi enimät heis maltetah vaigu ven’ua. Naine paheksi, ku vaiku yhtes školas Tverin alovehel opastetah karjalan kieldy. Ei kuulu enämbiä karjalan kieldy raadivos, hos enämbän kymmendy vuottu oli olemas programmu “Tverin Karjala”. – Ei tävvy meile valdivon abuu da varua. Ga on meil kieli, on kirjat, on kirjutettu histourii, on yhtehine ruado Karjalan tazavallan da Suomen kel. Meil, karjalazil, pidäy pidiä huoldu oman kielen tulies ozas, on varmu L’udmila Gromova. Konferensien ruado jatkui kaksi päiviä nelläs sektsies: kieli, kul’tuuru, histourii da nuorien tutkijoin, školaniekoin sektsii. Kielisektsies paginua pidänyh Klavdija Vinogradova saneli karjalan kielen kerhos, kuduas häi on opastajannu. – Meil on kaksi paginkluubua – “Karielan čirone” da “Koivune”. Al’ošinan školas algukluasois karjalan kieldy opastetah fakul’tatiivannu. Rameškikyläs on karjalan kielen opastustu ruavahembile. Vahnembat rahvas meil ei malteta lugie da kirjuttua karjalakse. Heidy pidäy opastua. Ga konzu ristikanzu hyvin tiedäy oman kielen, häi terväh opastuu lugemah da kirjuttamah, sanou Klavdija Aleksejevna. Konferensien lopus oli kirjutettu rezol’utsii, kuduah paiči toizii kehoituksii on kirjutettu ruavon lujendamine Karjalan tazavallan, Oma Mua -lehten da Taival -almanuahan kel. Paiči sidä oli piätetty allekirjuttua sobimus yhtehizes ruavos Anuksen da Lihoslavl’an piirilöin välil. Konzulienne tverinkarjalaine Aleksandra Punžina, kudai kirjutti Tverin karjalan sanakirjan, sanoi: “Karjalan kieli on kulda. Kun kavotamma šen, niin ei meillä händä lie”. Se koskou kaikkii meidy – karjalazii, elämmö myö tiä omal mual, Karjalas, vai lienne Ven’an keskikohtas, Tverin mualoil. Kaikis suurin huoli meil pidäs olla oma kieli, ilmai karjalan kieldy meis rodieu ven’alastu. Uuzil mualoil Tverin mualoil eläjät karjalazet ollah niilöin karjalazien jälgeläzet, kuduat elettih Suomen lahten koillizen rannikon da Luadogan järven luodehen rannan välizil mualoil. Enzimäzen kerran hyö lähtiettih niilöil mualoilpäi vuozinnu 1581-1595, konzu sinne tuldih ruočit. Toizen kerran karjalazet havahtettihes pagoh vuozien 1617-1661 välis, konzu Stolbovan rauhusobimuksen mugah Ruočči valloitti kaiken Karjalan ujezdan. Vuodeh 1670 suate Volgan joven yläjuoksun mualoile tuli elämäh 20-30 tuhattu karjalastu. Kaikis enimite karjalastu eli Tverin mualoil XX vuozisuan allus – 140567 hengie. Karjalan rahvahan okruga Vuvvennu 1937 oli perustettu Karjalan kanzalline okrugu, kuduan keskuksekse oli luajittu Lihoslavl’an linnu. Se kesti vaigu 20 kuudu. Vuvvennu 1939 Karjalan okrugu oli hävitetty, sen piämiehet da karjalan kielen hyväkse ruadajat virgumiehet da spetsialistat oldih repressiiruittu, karjalan kielen opastandu loppiettu, opastuskniigat hävitetty. Vuvves 1939 vuodessah 1989 tverinkarjalazii eigo ni mainittu nikus. Täs aijas karjalazien lugu Tverin mualoil laskih kymmeneh kerdah. Vuvven 2002 rahvahan lugemizen tiedoloin mugah karjalastu eläy Tverin mualoil läs 15 tuhattu hengie. Lihoslavl’an linnu Lihoslavl’u sai linnan stuatusan vuvvennu 1925, ga rahvastu sie eli vuvves 1624 algajen. Lihoslavl’aspäi Tverih suate on 41 kilometri. Vuozinnu 1937-1939 Lihoslavl’u oli Karjalan kanzallizen alovehen ”(karjalan rahvahan okruga”) keskuksennu. Vuvvennu 1997 on perustettu Tverinkarjalazien avtonoumii, kuduan keskus oli Lihoslavl’as. Lihoslavl’an linnan da piirin päivy on Ven’an iččenäžyön päivän kel yhtes – 12. kezäkuudu. Lihoslavl’as luajitah saviast’ettu, pastetah leibiä, luajitah marmeluadua, on olemas Svetotehnika- da asfal’tuzavodu. Enzimäine lampočku Ven’al oli luajittu Lihoslavl’as. Nygöi Lihoslavl’as da ymbäri olijois kylis eläy 12 tuhattu hengie 20 kanzua. Enimät eläjät ollah ven’alazet da karjalazet.