Texts
Return to list | edit | delete | Create a new | history | Statistics | ? Help
Ol’ga Ogneva. Ongo Korzal kaimua?
Ol’ga Ogneva
Ongo Korzal kaimua?
Livvi
New written Livvic
Korzu on
Siämärven čupun kaunehimii kylii , hos tiä ei ole järvie , eigo jogie .Kylä kuuluu Karjalan histouriellizien kylien joukkoh , ku tiä on äijy ennevahnallistu suurdu karjalastu kodii .Korzal’čat sanotah , ilmazen ijän Korzas elettih karjalazet .Yhtelläh Korzan nimie hyö ei malteta sellittiä .Opimmo yhtes piästä perile , mi se on Korzu .
– I rodivunnuh olen Korzas , i elin Korzas . Nikunne en lähtenyh .No ajelin minä mua kai , ajelin .Ei ole ryndähäs pietty .Ainos , konzu vieren muate , ainos oma kylä piäs , mieles .Kuibo sie .Ongo kai hengis ?Hengisgo on kylä ?I vot tulin iäre , kodih .Tuatan , muaman kodih .Ainos n’uustin .Sie , toizel mual , toine on ilmu .Meile on toizenmoine .Nouzen kois , ainos ikkunah kačon , i pajo ainos : “Vai mamizen sanazet piäs ”, sanou Nel’a Volkova .
Häi on yksi Korzan 27 eläjäs , ket eletäh kyläs ymbäri vuvven .Korzu on ennevahnalline karjalaine kylä kolmen kilometrin piäs Jessoilas Nuožarvehpäi .Korzu ei ole äijäl muuttunuh jälgimäzen vuozisuan aigua .Vahnat karjalazet taloit seizotah-kokotetah dorogan mollembin puolin endizis kohtis , vai savu nouzou harvas truvas .Yläagju , kunne alguudah myö nostettih enzimäzet Korzan koit , on vähilleh tyhjy .
– Jo ammui on tyhjy tämä kodi ammui dai tai , korzal’ču Tamara Pavlova lähti ozuttamah meile Korzan yläagjua . – Täs vai kezäl eletäh . Kezäeläjät .Tuapäi sežo kezäl tullah .Tämä uuličču on tyhjy kai , sie vai rannal on kaksi taloidu eläjiä .Minä nareko luvin , on vai 15 taloidu eläjiä .Oi , rahvastu oli , joga talois oli .Hengie viizi , dai lastu .A nygöi d’äi a nimidä .Nygöi lastu vähembi kymmenii .Ei ole nikel .
Tamara Pavlova on suadu täh kyläh da ijän on elänyh Korzas .Sanou , ku suurembih kohtih ei ni himoita , “linnaspäi piädy kivistäy ”.Ukonke hyö pietäh lehmiä da häkkii , heil abuh ainos tullah poijat .Bunukat joga suovattua da pyhiäpäiviä ollah buaban da died’oin kois .
– Korza-kylä ylen suuri oli , täs oli škola , täs oli internuattu . Nygöi meile on Priäžy tsentr , a enne oli Korza , ližiäy Nel’a Volkova .
Enne voinua Korzu oli suurembi Jessoilua .Jälles voinua tiä kai ruadoi raisoviettu , 1950-vuozil Korzas eli 240 hengie .
– Täs oli MTS-stansii , sit sovhouzan briguadu , a jälles ni sovhozua täh ei jiännyh . Detsadu oli , škola oli , kolmekluassahine .Oli vesselembi , ei ku nygöi .Sovhozas ruattih , D’essoilas oli tämä zavodu ŽBI , sie ruattih , laukku ruadoi , nygöi ei ole laukkua .Salvattih .Ken midä .Lesničestvo sie , ruattih , PMK .Oli ruaduo .Kaikin ruattih , sanou Tamara Pavlova .
Vuvves 1947 Korzah muutui Pavel Andrejevič Nikitinan pereh .Sinnesäh , jo enämbi 70 vuottu , mies eläy Korzas da nygöi on kylän vahnimii eläjii , tänä kezän täyttäy 90 vuottu .
– Kylä oli primerno yhtenmoine kui nygöi , daže taloidu vähäine liženi vie . A rahvastu ei jiännyh nikedä , kaikin matkattih iäre linnah da toizih pos’olkoih .Enimytteh lähtiettih , D’essoilah kaikin mendih .Pos’olku , kačo , srojittih , sinne mendih .Tiä , mi oli taloidu , talois elettih kaksin-kolmin perehin .A nygöi puoli kyliä sovsem d’oute , a dostalit puolet yksin hengin talois .Jo kai muutui elaigu , sanou Pavel Nikitin .
KORZAN PITKÄT PORDAHAT
Korzua sanotah histouriellizekse kyläkse sen periä , ku enimät Korzan vahnois kodilois ollah liygiläzien puuarhitektuuran mustomerkit .Net on nostettu 1800-vuozien loppupuolel da 1900-vuozien allus .Igiä niil on piäl suan vuvven .Vie kyläh tulduu Jessoilaspäi tien huruas čuras näet ennevahnallizen pedäirosan da Sreiten’n’an da Pyhän Kužmoin časounan .Täs ennevahnas oli kalmužingi .
Pavel Andrejevič Nikitin hyvin tiedäy kaikkien taloloin nimet :
– Äijän , voin sanuo , taloidu on .Zavodimmo ylähänpäi , Trošin taloi , Ul’l’oin Sem’on Ivaničan , Agapitovat , sit oldih Kondroin , Kondrakovan , Hurin taloi , i Anpilogovan taloi , sit oli Gordin , toine riädy lähti .Äijy nimie oli , da .N’okan taloi , Il’l’oizien , F’odoran .
Taloloin nimis nägyy , ku kylä on olluh karjalaine .Ymbäri Korzas on äijy pienembien kohtien nimie .Net kai on sežo karjalazien annetut .Jatkau Pavel Nikitin :
– Peldoloi , ku sanuohäi , zavodie nečie Syväintie , Tagaine , Soivaine , sit Kivikando , Kodr’akku , Oččupeldo , Peräpeldo .Nämmä oldih .Minä traktoral ku ruavoin , sit traktoral , brigadiirannu traktornoin briguadan , minul kai nämmä pellot oli miärätty da šablonal , daže tiijän , mittuine ploščadi kus oli .Niityt oldih suuret , kus zavodittih melioratsii pidiä .N’okan niitty , Arhipan niitty , Kodasuaret .
– Röyzy , tiä , čuras oli , sie oldih niityt . Kezoil kävyimmö Madallambih , a kalastetah meijän nygöi Sotdärves , ližiäy Tamara Pavlova .
Ylen čoma karjalaine nimi – Pitkät pordahat – on annettu dorogan palale Korzua vaste Jessoilaspäi tulles .
– No pitky , naverno , mägyččy da . Misbo ollah pitkät ?Jumal tiedäy , mis on pitky .Mustoitammo sen dai kai , sanou Tamara Pavlova .
ÄIJYGO VUOTTU ON KORZAL ?
Äijygo vuottu vois olla Korzan kyläl ?Tiijämmö , vahnimat kylät on roittu järvien libo jogien randah .Korzas eigo ole järvie , eigo jogie .Miksebo da konzu sit tänne azetuttih elämäh karjalazet ?
– Muat oldih hyvät . Leibii kazvatettih .Dostalit kylät , kačo , Siämärven rannal sie on kai kalan vuoh elettih .A täs elettih leivän vuoh , kazvatettih leibiä , sellittäy Pavel Nikitin .
Nel’a Volkova jatkau :
– Ylen ammuine on kylä , pruavodied’o konzu tuli , sanou , ezmäzikse , kaksi vai kolme oli kodii , i sit kazvahui .Suurekse .Ei ole vetty .Järvie on , neče pieni lambine .Minun vahnu died’o sano , enne konzu ruvettih päččii ruadamah , vie tuatto sanoi , ei olluh päččii , sanou , levos oli loukko , i sinne meni tuli .Savie pidi .I vot neče on meile pieni luhtaine , sie hyö kaivettih savie , päččilöi azujes .
Korzu on vahnimii muga sanottuloi selgykylii ei vai Siämärven čupul , ga kogo lounazes Karjalas .Kylä ei ole ylen vahnu .Enzimästy kerdua sidä mainittih vuvvennu 1657 nimel Korzina .Sit igiä Korzal voibi olla vähimikse 361 vuottu .Korzu aiga ravieh kazvoi : vuvvennu 1718 täs oli kolme taloidu , yheksän vuvven mendyy kahteskymmenes kahtes talois eli 129 hengie .Vuvvennu 1873 oli jo 29 taloidu da 149 eläjiä .Vuvvennu 1905 – 32 taloidu da 226 eläjiä .Kuspäi rahvas tuldih tänne ?
– Died’o sanoi , muat oli ylen hyvät . Hyö tuldih pruavopruavodied’ot , sanou , Anuksespäi .Korzas on ylen äijy hyviä muadu .Voibi kaikkie kazvattua , i žiivattua paimendua , sanou Nel’a Volkova .
Nygözien korzal’čoin karjalazet ezi-ižät 1600-vuozil tottu muutettih elämäh Siämärven čupule Anuksespäi .Ližäkse Ruočin da Ven’an välizien voinien periä äijy karjalastu tuli syväin-Karjalah , päivännouzupuoleh , Luadogan rannoilpäi .Loitomba rajas oli enämbi tyhjiä muadu da rauhažu elos .
MIBO ON KORZU ?
Ga yhtelläh karjalazet ei oldu Siämärven čupun enzimäzii eläjii .Heijän tulduu täs eli vepsälästy , enne heidy saamelastu .Muanruadajat rahvashäi ruvettih eloittamah Siämärven randoi jo toizel tuhandel jälles Iisusan roindua .Korzan kylän alustettih karjalazet , ga mis olis voinnuh lähtie kylän nimi ?
– Nikonzu ei mainittu , dai myö kyzelimmö , buabol , died’ol , sanou , emmo tiijä . Sanou , tulimmo , kačoimmo , ylen čoma on kohtu , vastuau Nel’a Volkova .
– Myö sanommo Korzu . A kuspäi se on , minä en tiijä .Enne sanottih — komš , komšispäi , komšua azuttih — minä en usko sil .Mistahto toine on , lekuttau pidäy Tamara Pavlova .
– Nimi Korzu on ylen harvinaine da erinomaine . Korzal ei lövvy kaimua eigo Karjalas , eigo Suomes , sanou filolougientiijon doktoru , paikannimistön tutkii Irma Mullonen .– Kylä on sijoitunnuhes kaijahkol korgiembal kohtal kahten alahan olijan suon välis . Yksi on Ahvensuo da toine on Alhosuo , se suuri kuivattu suo , kudai kazvatettih Nevvostoliiton aigua .Alhosuo alguudah myö oli moine märgy lomeikkokohtu , kus kazvoi tuhjuo da piendy puudu .Moizii kohtii karjalan kielen murdehis sanotah kuržokse .Kuržo on karjalakse märgy , lomeikkokohtu , kus toiči kazvau tuhjuogi .Ga yhtelläh foneetiekan puoles tämä sana eibo päi sellittämäh nimen alguperiä .
Aiga suuri Alho-nimine suo on suves , ei muga loitton Korzas .Suo kuivattih 1960-70-vuozil .Jessoilan sovhozu sai uuttu hyviä peldomuadu .Kuivatun Alhosuon pindu-ala on kaksi tuhattu gektuarua .Sie kazvatettih kartohkua , juurikazvostu da vil’l’ua sego heiniä žiivatale .
– A nygöi lykättih , kačo , nimidä ei pie , prähkäy Pavel Andrejevič Nikitin . – Iče minä ruavoin brigadiirannu traktornois briguadas , vie kombainal ruavoin sygyzyl yheksä vuottu . Kaikkie kylvettih .Kagrua , ozrua , ruistu .Midä kylvettih , sidä kazvoi .
Uskommo , toinah elos kiändyy parembah päi , kuivattu Alhosuo ei kazvoitu da muutu märräkse lomeikkopaikakse , kuržokse ?
SAAMELAZIEN PERINDÖ
Ku kerran kuržo-sana ei päi Korzan nimen sellityksekse , mibo sit vois olla Korzu ?Vastuau tutkii Irma Mullonen :
– Olen eččinyh tämän karjalazen sanan alguperiä .Kuspäi se on tulluh ?Jälgimäzien sellityksien mugah se on lainattu itämerensuomelazih kielih muinazes saamen kieles , kus tämä sana oli korse-muvvos .Tämä pädöy foneettizesti ylen hyvin sellittämäh Korzan kylän nimen .Toinah vois arvata , ku tädä alavua , märgiä paikkua , alhuo ylen ammui nimitettih saamekse korzakse .Da nimenny tämä on elänyh nygypäivissäh .
Korzu ei kuulu vahnimien Siämärven čupun karjalazien kylien joukkoh , ga kylän nimi paikannimenny voibi olla äijiä vahnembi kyliä .Sildy ku tämä suuri suo Siämärven suvirannal oli ylen merkittävy kohtu muantiijon kannalpäi kaččojen jo muduači , monii sadoi vuozii tagaperin , konzu nämil rannoil elettih saamelazet .Mustokse heis jäigi nimi Korzu .
Ongo Korzal kaimua?
Livvi
New written Livvic
–
–
–
–