Texts
Return to list | edit | delete | Create a new | history | Statistics | ? Help
I. V. Olenev. Vuokkiniemi čuarinajan virkamiehen nähtynä
I. V. Olenev
Vuokkiniemi čuarinajan virkamiehen nähtynä
Karelian Proper
New written karelian
Ivan
Vasiljevič Olenev oli venäläini , ammatiltah opaštaja .Hiän oli kotosin Keški-Venäjältä , Jaroslavlin kaupunkista .Opaštajaseminarijan hiän piätti vuotena 1890.Olenev toimi opaštajana Karjalašša Kiimasjärvellä noin kymmenen vuotta (XIX vuosišuan loppukymmenen ).”Karjalan Heimošta ” lainattu artikkeli šisältäy ottehie kanšankouluopaštaja Ivan Vasiljevič Olenevin vuotena 1917 ilmeštynyöštä Karel’ski krai (Karjalan šeutu ) -matkakuvaukšešta . Šiinä Olenev kuvual’ou käyntieh Vuokkiniemeššä kešällä 1892, kertou missä paikkua kylä on , šen rakennukšista , kanšantavoista ta omista vaikutukšistah karjalaisista .Tuolla matallah Olenev tapasi Vuokkiniemeššä kakši šuomelaista “turistie ”, kuvanveštäjä Emil Wikströmin ta kreivi , taiteilija Louis Sparren .
Vuokkiniemi on eräš šuurimpie ta kaunehimpie Karjalan kylie , 275 virštan piäššä Kemin kaupunkista .Še on Kuittijärven kahen lahen muovoštamalla niemimualla .Kešellä niemie on vuoriharjantehen tapani čärkkä , šen rintehet ollah kummanki puolen jyrkät .
Harjantieltä avautuu hyvin kaunis näky kyläh ta šen ympäristöh .Čärkän rintehillä kašvau tihie mäntymeččä ta katajapenšahikko .Kešellä čärkkyä on aukiema ta šen läpi kulkou polku .Kylän šuviošašša näkyy pieni , ka oikein kaunis valkoni kirikkö , šen kupoli on vihrie ta kärki kullattu .Niemimuan länšipuolella on šuuri kuušikko ta šen oikiella puolen välkehtiy himmienhopehisena nauhana Vokjoki .
Itäh päin , niin pitällä kuin šilmä näköy , välkehitäh Kuittijärven vejet .Kartalla tämän järven nimekši on merkitty Kunto , vain še on viärin , karjalaisittain še laušutah Kuittijärvi .
Kuittijärven pivuš on 115 ta levehyš 5-15 virštua .Šen rannat ollah joka paikkua jyrkät ta eryähissä kohin , varšinki koillisšuunnalla ihan vejen rajašta noušou melko korkiella havupuijen peittämie vuaroja .
Kyläššä on 120 taluo .Talot ollah niin kuin muissaki karjalaisissa kylissä hajallah , epäjärješšykšeššä .Niijen välissä ollah kašvimuat ta eryähičči pirttien välissä näkyy ruis - ta osrapeltoja .
Pihat ollah hyvin puhtahie .Talonpoikien rakennukšet näytetäh olovan melko hyväššä kunnošša; vanhoja ta ränčistynyitä šattuu hyvin harvoin .Kakšikerrokšisie pohjois-venäläisen talonpoikaistyylisie taloja on äijän .Muutomissa niistä on lautakatto ta ne on mualattu ruškiekši .Täššä on otettu esimerkkie Šuomešta .
Talot karjalaisissa kylissä ei ole šijotettu oikein kunnolla .Ne ollah melko etähyänä toisistah ta vieläpä šattuu niin , jotta jonkun talon oččapuolen näkyvih rakennetah toisen talon navetta tahikka liiteri , vieläi kyly , riihi ta aitta .Tällä on oma hyväki puoli : tulipalon šattuos’s’a ruškie kukko ei nielase koko kylyä , niin kuin ušein tihieh rakennetuissa venäläisissä kylissä .
Vuokkiniemeššä olleššani tapasin toisena päivänä kakši šuomelaista turistie , kuvanveštäjä Wikströmin ta kreivi Louis Sparren .Kun šiä oli hyvä , niin mänin huomenešmurkinan jälkeh kešellä kylyä olijalla termällä ta nävin , jotta nämä turistit issuttih pienien stolien takana šuuren puun varjošša ta ruattih : toini heistä , taiteilija , piirušteli luonnon näkymie ta toini merkičči muistikirjahah matan tapahtumie .
Nämä turistit oli ennein käyty šiinä šamašša kyläššä , missä mie elin (Kiimasjärvellä ) ta šen tähen myö ruttoh tuttavuštuma uuvveštah ta läksimä yheššä kaččelomah kylän nähtävykšie .
Ulkonaisešti karjalaiset vähän erotah venäläisistä .Hyö ollah enimmäkšeh keškikokosie , rakenteheltah tukevie , šeisoma-ašento on šuora; lihavutta heissä näköy hyvin harvoin .Tyypillisellä karjalaisella on šuuri , hyvänmuotoni piä , keškikorkie očča ta ilmekkähät , ušein šiniset šilmät .Heijän kävelytapa on terävä ta aškel varma .Kaikissa liikkehissä näkyy reippauš ta vikkelyš .
Kašvojen ilmeheštä näkyy ihmisen reilu varmuš ičeštäh , orjamaisuon merkkijä niissä ei nävy .Šynkkih “luonnonlapših ” šuomelaisih verrattuna karjalaiset ollah ilosie ta šanahalukkahie , toisinah vieläi lörppäšuisie .Karjalaisien ulkonäkö jättäy hyvän vaikutukšen .
Venäläisih naisih verrattuna karjalaiset naiset ollah pitempie , heijän očča on korkiempi , tukat vualientummahkot , šilmät šiniset , kašvot šoikiet ta šievät , kašvojen ilmeh šävyisä , ujo ta mietiskelijä .Kaikki hyö ollah šolakkaryhtisie , nuorempana monet heistä ollah kaunehie ta taipuvaisie keimailuhki .Harmi vain , jotta rokko rikeneh piluau karjalaisnaisen kaunehet nävöt .
Karjalaismiehien tavoissa ta heijän luonnoššah on tavallisešti enemmän hyvie tapoja , kuin pahoja .Karjalaini mieš on rauhuarakaštaja , hyväntahtoni , aina valmis ottamah vaštah ta pitämäh , ta yštävällini nuapuriloih .Toisualta hiän on hyvin yksinkertani ta pakasija , häneššä on omanarvontuntuo , tykkyäy ruatua työtä , šitkie , ahkera mečäštämäh ta kalaštamah .Hiän on näpšäkkä kauppamieš .Hiän voipi olla šalaperäniki , viekaš ta muasteri valehtelomah šilloin , kun kauppua käyveššäh kaččou šen ičelläh tarpehellisekši .
Varaštamini karjalaisien kešen on hyvin harvinaista .Monissa šyrjäkylissä ei ole talojen ovissa lukkuja eikä šalpoja .Meččäpirttilöih jätetäh kalaššuš - ta mečäššyštarpehet kenenkänä vahtimatta ihan talvikelih šuaten; šielä rippuu kuivattuo kalua , on kašottain pyyvvyššettyjä lintuja , vain ei kenkänä koše vierašta tavarua .
Karjalaini ošuau aina kiemurrella vaikeistaki tilantehista .Hiän ošuau antua arvuo omalla työlläh , ta još šikseh tulou , niin jiäy mielummin ilman työtä kuin šuoštuu ruatamah šitä pieneštä palkašta .Vaikka karjalaista ei voi šanuo tuhluajakši , niin kuitenki on niin , jotta hiän hyvin harvoin varuštau ičelläh muššan päivän varakši .
Šilloin kun hänellä šattuu olomah ylimiäräistä rahua , niin – oššettuoh ennein kaikkie leipyä , čäijyö , kahvie , šokerie ta rinkelie , kumpaset ollah hänen mielekkähimpie sakuskoja čäijyn kera – hiän yrittäy hankkie paremmat vuattiet , jotta vois vähäsen ylväštellä , korjail’ou taluoh laittamalla korniččah uuvvet halvat šeinäpaperit , hankkiu kotitalouvešša tarvittavie työkaluja ta kaikkie muuta , mitä jokahini vähänki toimehtulija karjalaini haluou talošša olijan .
Pelko , alistuneisuš ta arkuš ei olla ollenkana ominaisie karjalaisella luonnolla , hänellä on omanarvontuntuo ta hiän on ylpie šiitä , hiän ei šiejä šolvuamista , ka keštäy reilušti elämäh vaikeuvet eikä konšana mänetä malttieh .Hiän ei taita šelkyäh muajilman voimakkahien ieššä eikä hyvitä virkamiehie , šillä tietäy , jotta virkamieš šuau viraštah palkkua ta jotta viran puoleštah on velvollini toimimah lakien mukah .
Vaikka karjalaiset ollah vähän lukutaitosie , niin šilti hyö ošatah kunnivoittua lakie ta toista ihmistä .Kaikenmoiset riijat , perehasiet , erimielisyöt muanomissukšešta ta šen šemmoset asiet ratkaissah tavallisešti kyläkokoukšešša oikeuven peruštehella .Näissä tapahukšissa tärkein iäni kuuluu vanhukšilla .
Pappie , stanovoita ta tuomarie karjalaini nimittäy pakinoissah “veikokši ” ta tavallisešti tervehtiy heitä antamalla kättä .Još kennih yrittäy näyttyä ylimielisyttäh , niin karjalaini šanou rohkiešti , jotta hiän on šamanlaini ihmini kuin muutki .
Nuoret venäläiset papit ta virkamiehet , kumpaset on totuttu näkömäh venäläiseššä talonpojašša orjamaisen nöyryön , alušša hämmäššytäh karjalaisen rohkevutta ta kačotah hänet pahaluontosekši .Pahaluontosekši karjalaista kuitenki ei voi šanuo : još hänen kera käyttäyvyt ihmisekši , niin karjalaini vaštuau šiihi kohtelijaisuolla , kunnivoitukšella ta on valmis auttamah .
Eräš vanha virkamieš , kumpani virka-aseissah yli kahen vuosikymmenen ajan oli yhteykšissä karjalaisih , kerto miula , jotta hyö (karjalaiset ) ollah luonnoltah amerikkalaisien tapasie .Još heilä olis šamanmoini yhteiskuntarakenneh ta mahollisuš piäššä ošallisiksi šivissykšeštä kuin nuapuriloillah šuomelaisilla , niin hyö ruttoh ohitettais heimovellieh kulttuuritašošša , šentäh kun karjalaini on šuomelaista voimakkahampi asien vaikka miltä kannalta – ruumihilliselta , tarmokkuon tahi neuvokkuon kannalta .Ta tämä ajatuš lienöy olijan oikie .
Pereh on karjalaisella kaikki kaikešša .Tämä näkyy hyvin puolisojen yštävälliseštä šuhtautumisešta toini toiseh ta vanhukšien kunnivoittamisešta .Karjalaini lyöy naistah hyvin harvoin .Hiän neuvottelou naiseh kera kaikista tärkeistä kyšymykšistä ta jättäy raha-aseijen hoitamisen naisen tehtäväkši .
Vielä šuurempua kunnivoitušta ošoitetah vanhoilla miehillä .Rikeneh voipi tavata 80-vuotisen , harmuapäisen , kuurnehen tai huonokuulosen vanhukšen , kumpani ei ole jo kymmenisen vuotta mitänä ruatan .Häntä ei šanota tyhjäntoimittajakši , ka vieläpä ilman hänen neuvuo ei ratkaissa mitänä tärkietä perehas’s’ua .
On šemmosieki perehie , kumpasissa on kolme-nellä naimisissa olijua velleštä ta kaikin eletäh šamašša talošša .Yksi heistä huolehtiu talouvenhoijošta , toini käyt kalaštamašša ta mečäštämäššä , kolmaš harjottau mimmoistanih anšijotyötä ta kaikin hyö pannah tulot yhtehisen kekoh .Voipi šattuo niinki , jotta yksi vellekšistä on lähten jo pienenä poikana ulkomailla , šielä on akottun , peruštan oman perehen ta tuškinpa hiän konšanih myöštyy kotikonnuillah .Vain omahisieh hiän ei unoha , ta još kykenöy , niin konšana ei kieltäyvy auttamašta heitä kaikella tapua .
Moralisuoltah karjalaisie voipi hyvällä tulokšella verrata monih toisih kanšoih : vaikka hyvin monet akottunuista miehistä toimitah vuosikaupalla missänih muuvvalla ta käyväh koissa kerran tahi pari kertua vuuvvešša , toisinah harvemminki , niin heijän naiset ollah uškollisie miehilläh .Yhtehmänön ulkopuolella šyntynyöt lapšet ollah harvinaisie .
Turistit lähettih Vuokkiniemeštä juhlan (14.elokuuta ) uattona .Šamana päivänä tänne tuli miun tuttava mečänhoitaja Bal’binski , kumpasen kera ašettuma elämäh šamah taloh .
Kun piäštäytymä hänen kera kisapirttih , niin tovella hämmäštymä šiitä , jotta kuin keimiskömäisešti täkäläiset pojat oli šuoriuvuttu : monilla oli muotikkahat takit ta pukšut , liivin kormanošta näky kullattu kellonperä merkkinä šiitä , jotta šielä oli kelloki .
– Tämän kylän eläjät taijetah olla rikkahie , šillä enhän voinun ajatellaki , jotta näin šyrjäsellä šeuvulla šuan nähä tämmösie keimisköjä , šanoin paikkakunnan venäläisellä kirjurilla .
– Ei , ei läheškänä niin , hiän vaštasi . – Monilla näillä keimisköillä on šuuret verovelat makšamatta , koissa heilä ei ole liikoja ruokatarpehie , vain kun tapa on kerta kaikkijah šeuruavanlaini , jotta kaikkein köyhinki ei haluo jiähä jälkeh muista kun as’s’a koškou šuoriutumista . Elkyä ajatelkua , jotta joka pojalla on taškuššah kello; kellonperie käytetah vain nävön vuokši .Kelloja on vain muutomilla paremmin toimehtulijista talonpojista .
– Kanša on kuitenki reipašta , jatko pakinua kirjuri . – Melkein puolet täkäläisistä pojista käyt laukkukauppua Šuomešša ta esimerkiksi eklein pošti toi kerralla kymmenkunta kirjaista Amerikašta , missä eläy monie Vuokkiniemen ta Uhtuon talonpoikie . En tiijä , mitä hyö šielä ruatah , vain toiset heistä lähetetäh rikeneh rahua šukulaisillah .Niin tottakai hyö tullah šielä hyvin toimeh .
Vuokkiniemi čuarinajan virkamiehen nähtynä
Karelian Proper
New written karelian