Texts
Return to list | edit | delete | Create a new | history | Statistics | ? Help
P’avina Marina . Toivon lentta. 3
P’avina Marina
Toivon lentta. 3
Karelian Proper
New written karelian
Autobušši kuletti
šuomelaisie turistija .Matan šuurin oša jäi tuakše ta ihmisien kešen šynty lämpimie ta luotettavie šuhtehie , kuin še rikeneh tapahtuu pitkien matkojen aikana .Tämän matan aikana oli šamoin kulttuuriohjelma , vet matkuštajien kešen oli eräš ijäkäš karjalaini naini , kumpani tiesi äijän karjalaisie runoja , lauluja , šuarnoja .Hiän oli yštävällini toisien ihmisien kera , kumpaset ei voitu kuvitellakana , kuin äijän muisselmie ta kuin šuurta tuntehien myrškyö nämä laulut šynnytetäh .
PIÄČKYLINTU ‒ PÄIVÄLINTU
Marina Takalo šynty vuotena 1890 karjalaisešša Taavon kyläššä , muutomašša kilometrissä piirin Oulanka-keškukšešta .
Marinan enšimmäisie muisselmie oli Juakko-veikon parentamini Pyhän Jumalanemon oprasan avulla .Pikkuvelli makasi kätkyöššä ta hänen rinnalla veny vanha oprasa .Näin uško Jumalah ilmešty tytön elämäššä pieneštä ijäštä alkuan .Vaikeina a ikoina hiän šai voimie šiitä tiijošta , jotta Jumala on .
Toini muisselma toi Marinan Muarie-ämmön luokše , kumpani opašti hänet šananpolveh "Nimetöin hyvyš on kaikista kallehin ".Tämä tosi kulki tytön elämäššä koko ajan .
Autobuššin matkuajat kyšyttih Marinua laulua ta hiän rupesi laulamah vanhua karjalaista runuo muailman šynnyštä :
Piäčkylintu ‒ päivälintu ,
Yölintu ‒ lepakkolintu ,
Lenneltih kešäsenä yönä ,
Ečittih muata munimah ...
Konša Marina esitti kalevalamittasie runoja , ni muisteli oman ičen alkuo – lapšutta .Näissä muisselmissa oli iloja ta šuruja .Hiän oli 11.lapši pereheššä .
Konša Marinan muamo moršiemena tuli miehen taloh , šielä elettih miehen vanhemmat ta čikot .Talo oli šuuri ta elokaš .Yksi čikkoloista vuati , jotta talo ta muat juattais kolmen omistajan kešen .Marinan tuatolla jäi kakši pienintä ošua muata lähihuuttoriloilta .Talouven jakamini pani alun šuhtehien halkientah .Kajeh , tietohuš ta köyhyš šuatih valtua pereheššä .
Yhen huuttorin isäntä mahto noitua ta hänen naisella oli "paha šilmä ".Juštih tämä tuli šiivatan joukkočesninnän šyykši .Yhen talven aikana hauvattih nellä hevoista , kontie revitti viisi lehmyä , a kakši lammašta höperryttih ta purettih toini toiselta jalat .
Marina hyvin muisti , kuin hänen muamo yritti šuojella šilmyännäštä :
– Mänkyä pois , pahat voimat , tiältä , miun lapšien luota , elkyä kiušakkua !
A kerran Marina mäni nuapurikyläh ta šai muamolta käšyn :
– Kun kyläh tulet ta kun lehmä šuau vasikan , leikkua šiltä korva ta heitä pihalla , šanuon : "Ennein ihmiset šyötih miun šiivatan pitämisen lykkyö , nyt šyökyä tämä ta še on viimeni !".
Tämän ritualin jälkeh šiivatan joukkočesnintä piti loppuo .Marina oli vielä pieni , ka ruato kaiken , mitä muamoh šano ta šiitä hätä loppu .Näin Marina rupesi uškomah ritualiloih ta taikašanojen voimah .Täštä hetkeštä hiän niin kuin avasi oven karjalaisien taikaritualien muailmah , hiän ahkerašti šäilytti niitä ta tiijušti uušie ritualija .Marina opašti taikašanoja monelta ihmiseltä , ka šuurimpana opaštajana hänellä oli muamo , kumpani opašti tyttyöh taikašanojen šaloih ta näytti hänellä , kuin niitä pitäy oikein käyttyä .
Marinan iäni värähti , ka kenkänä šitä ei huomannun .Marinan lapšuš oli julma , šentäh kun pereh eli oikein köyhäšti .Šen takie vanhemmat lapšet käytih ruatamašša kasakkoina , a Marinua työnnettih nuapurikyläh kyšymäh miilostinua .Marinua käšettih pistäytyö joka taloh , ka tyttö varasi mušikkoja ta još niitä oli äijän pirtissä , ni hiän pakeni pois .A jotta koissa ušottais , jotta hiän oli joka talošša , hiän jako leivät palasiksi .Marina muisteli , kuin vanhempi čikko pakotti hänet šyyvvä lientä lihavuahista , jottei kuolla nälkäh .Hiän tunti , kuin še jätti katkerutta šuuh .
Marina lopetti laulua , ka ei kuullun , kuin lujašti matkuštajat räpytettih .Kaikista lähimpinä hänellä oltih nyt lapšušmuisselmat , eikä nuapuripaikoilla istujat ihmiset .
Kerran Marina aštu leipyä kyšymäššä ta tapasi yhen miehen , kumpani taričči hänellä ruatua apulaisena .Tytön piti tarkistua kalaverkkoja .Kuin onnellini Marina oli , jotta ei pie enyä kyšyö miilostinua !Uušien isäntien talošša Marina eli Roštuoh šuaten , šiitä muamo otti hänet kotih .Ruavošta isäntä anto kakši šäkkie potakkua , šäkin jyvyä ta lämpimie vuatteita .
Šiitä ajašta alkuan miehellä mänöh šuaten tyttö eli vanhempien talošša .
Marina eli tuaton talošša kymmenen vuotta .Vaikka piti äijän ruatua ta elämä oli köyhä , ka hiän tunti iččie onnellisena muamon ta tuaton luona .Moušot šilloin hiän ei ymmärtän , kuin kallehet ollah pereh , oma koti ta Kotimua .Ka myöhemmin hänen kohtaloh tuli poislähtö pereheštä ta kotimuašta , ta pität vuuvvet vaikieta elämyä vierahalla mualla .
Marina muisteli oman muamon šilmät : "Muamo ...Omien päivien loppuh šuaten mie olen kiitollini šiula , jotta šie kašvatit miun Stepanie-tyttyö , šiitä , jotta milmaki šie opaššit ".
Niijen kymmenen vuuvven aikana , kun Marina eli muamon kera , heistä tultih parahat yštävät .Molommalla oli šuurena šuruna Marinan lähtö Šuomeh Karjalan kapinan jälkeh .
Vuotena 1922 oli heijän viimeni vaštautumini , šilloin muamo šano :
– Miun šyväimeššä on kakši poikua : toini on ruškeijen puolella , toini taistelou valkeijen puolella .Ka miula konšana ei ollun niin vaikie , kuin šilloin , konša šie piätit lähtie Šuomeh .
Nämä šanat annettih ymmärtyä , kuin kallehena hiän oli omalla muamolla .
KOKKO LENTI KOILLISEŠTA
Marina kuot’t’eli havaččeutuo omista ajatukšista .Šilloin tuntu ouvolta , jotta hiän istu mukavašša autobuššissa , hänen piällä on uuši puku ta laukku on täyši ruokua .Tämä matka tuli hänellä taipalekši männyöštä ajašta nykyaikah ta äšen tulovaisuoh .Vet hiän ajau tapuamiseh oman vanhemman tyttären Stepanien kera , kumpani jäi Karjalah vuotena 1922.Konša Marina šai viessin omalta veikolta , jotta Stepanie on elošša ta on terveh , hiän varmisti , jotta Jumala on , šentäh kun vain šiitä hiän luki malittoja monie vuosie .
Muamo ta tyttö ruvettih kirjuttamah kirjasie toini toisella .Marina kučču Stepanien Šuomeh , ka turhah .Tyttö vaštasi , jotta ei voi jättyä šuurta taloutta ta rakašta perehtä .Šilloin Marina piätti käyvä Venäjällä .Olkoh še viimeni matka ta viimeni vaštautumini tyttäreh kera .
Autobuššin matkuajat ruvettih kyšymäh Marinua laulua vielä .Marina heti laulo vanhua hiälauluo .Muisselmat perehelämäštä heti nouštih mieleh .
Kokko lenti koillisešta ,
Liitti linnan ikkunalla ,
Kaččo parrešta parašta ,
Kaššapäistä kaunehinta ...
Hänen tulija mieš Olli kävi kos’s’omašša neičyttä muutoma kerta .Enšimmäini kerta oli , konša Marinalla oli 17 vuotta , ka šilloin hiän anto Ollilla aparat – heitti häneh kintahan ta laulo joikuo .Konša Marinalla oli 20 vuotta hiän šuoštu tulla Ollin naisekši .Hiän piätti näin , šentäh kun šiänty tehtahalla ruatajan pojan piällä , kumpani kučču neiččyön näkeytymäh , ka iče ei tullun .Häistä ilmotettih Oulankan kisoissa .
Marina tuli Nikitin Onton taloh .Isäntyä šilloin jo ei ollun elošša ta koko taloutta johti Okku-muamakka .Okun kera talošša eli kakši tytärtä ta kakši poikua .Šuhtehet muamakan ta moršiemen välissä heti alušta oltih pahat .Marina luati kaikki kotityöt , jauho riiheššä toičči kakšikymmentä ošua .
Mieštä melkein konšana ei ollun koissa , hiän kävi tienuamašša .A konša oli koissa , ni "opašti " naista , kuin hänen muamo šano – kulakoičemalla .A Marina kešti , ruato ta šynnytti lapšie .
Vuotena 1912 šynty Stepanie-tyttö , šiitä Risto-poika , a kolmaš lapši heti kuoli .Ennein šynnytykšie muamakka ta poika šamalla "opaššuškeinoin " piätettih poistua Marinašta piessa .Muamakka oli varma , jotta naisella on mušta šielu ta vain lyömällä voipi karkottua še .Šiinä Marinan käršivällišyš oli lopušša .Hiän otti lapšet ta läksi šukulaisien luokši Oulankah .
Marina muisteli kuin lapšellisena hiän oli , konša ajatteli , jotta miehellä hänen elämä muuttuu paremmakši .Ka elettyö viisi vuotta muamakan talošša hiän ymmärti , jotta elämä oli kuin kontien kijašša .Hiän ei prostin šitä , jotta muamakalta kärši lapši , niise hiän ei tahton , jotta mieš tulis enši uhriksi .Marina voipi šitä ratkaissa .Hänellä n’euvottih pityä rituali kylyššä , kunne mieš tulou ilkienä kontiena ta pois lähtöy hyvävirkasena kariččana .
Marina ta Olli juhlittih kultaista hiäpäivyä ta vuuvven kuluttuo mieš kuoli veneheššä , konša oli omašša lempiruavošša – kalaštamašša .Marina kuvitteli hoikkahkuo ta vähäšanaista mieštäh :
"Viisikymmentä vuotta myö elimä yheššä , yhtä leipäpalaista purima .Myö rikeneh karehtelima , torasima , kuin vain emmä tappan toini toista , ka yhtä leipyä pitimä käsissä .Miula ei ollun ni yhtä ajatušta männä pois šiulta , šentäh kun još verkko šekautuu koissa , ni šelittyä še pitäy pirtistä viemättä .Kirkaš päivä ei antais toivehta , još šitä ennein ei olis pimietä yötä .Vaikka šiun kuo lomašta mäni jo monta vuotta , ka ajatuš šiulta ei lähe pois piäštä .Još pihalla on lämmintä , ni lämmintä on šiulaki , a još kylmä on , ni šieki kylmät ."
Mieleššä hiän šano niitä šanoja miehellä ta ne autettih laulua tuntehellisešti .Kuuntelijat tunnettih šitä ta heijän šilmissä näky , kuin jokahini šilloin ajatteli omašta kohtalošta ta pereheštä .Marina kaččo lähellä makasijah Hellityttöh , puih ikkunan takana ...
"Stepanie ...
Onko še totta , jotta muutoman tunnin piäštä myö näkeyvymmä ?Mitein näkeytymini mänöy ?Mimmosekši tyttö tuli ?"Šatah kertah Marina kuvitteli , kuin hiän tulou tytöllä vaštah .
Toivon lentta. 3
Karelian Proper
New written karelian
–
–
–
"