Texts
Return to list | edit | delete | Create a new | history | Statistics | ? Help
Stepanova Santra. Paraskovja Saveljevan perinnehuartehet
Stepanova Santra
Paraskovja Saveljevan perinnehuartehet
Karelian Proper
New written karelian
Paraskovja Saveljeva oli
viime vuosišuan yksi taitavimmista iänelläitkijistä (seesjärveläisittäin – viržit’t’äjä ).Häneltä on nauhotettu läheš šata itkuvirttä .Paičči itkuja hänen muississa oli šäilytty laulut , starinat , miifilliset tarinat , tietohuššanat ta tietohuiset , parennuškeinot ta monet muut tiijot .Vain mielehimmät Paraskovja Stepanovnalla oltih itkuvirret , niitä hiän šuatto šepittyä vaikka mih tilanteheh nähen .
PARASKOVJAN ELÄMÄN POLKU
Paraskovja Saveljeva oli šyntyn 22.šajekuuta 1913 Mäntyšelän volostin Kurikanšelän kyläššä .Pereh oli šuuri , kahekšan lašta : kuuši poikua ta kakši tytärtä .Eloš oli melko varakaš , ka ruatuoki oli riittäväšti .Paša autto vanhempieh kaikissa kotitöissä , tuattuoh vieläi pajašša – lieččo palkeita , toisinah yritti takuoki .Käyvä koulušša ei ollun aikua .
17-vuotisena Paraskovja mäni Suajärveh mečänhakkuuh , missä oli mečänvevošša .Nuorešta šuaten šai ruatua jykietä työtä .Muissellešša elämyäh hiän ihmetteli :
– Mie udivl’aičen n’ygyist’ä rahvašta – on hyvä , a vie tahtotah parembua .Leibä valmis (eläkeh !) annetah !
Vuotena 1932 Paraskovja Saveljeva mäni miehellä .Hiän toivo , jotta eikö elämä parene , ka šamat työt ieššä !Vainovuosina mieš vankittih , šiih piättyki hänen perehelämä , lapšie ei ollun .
Šuuren Isänmuallisen šovan aikana hiän joutu vallotetulla alovehella , Mäntyšelkäh .Oli julissettu yleni työvelvollisuš ta Paraskovja miärättih šotilahien vuatteijen pesij äkši .Ruato oli jykie , lisäkši muut murehet ta šurut , yksinäisyš .Juuri tiälä hiän alkoki itkie iänellä .
Šovan jälkeh hiän mäni miehellä Lazarev Grigorin kera , kumpasella oli kakši kouluikäistä tytärtä .Mieš kuoli vuotena 1972 vainko 1973, tyttäret mäntih miehellä ta naini tuaš jäi yksinäh .
TUTTAVUŠTUMINI PARASKOVJAN KERA
Nyt šiitä , kuin mie tuttavuššuin Paraskovjan kera – kyläššä häntä kučuttih nimellä Paro , ušiemmičči Paša , a myö tavallisešti – Paša-t’ot’a , mi häntä miellytti .
Ollešša keruumatalla Karhumäjen piirissä kešällä 1970, monissa kylissä mainittih hyväkši itkij äkši Pašua Mäntyšeläštä .Mie šuuntauvuin šinne .Vähäsen nolotti , mitein hiän ottau miut vaštah , kun monet hyvät taitajat enšin kieltäyvytäh .Onnistuuko miun šuosittelut ?
Oli heinäkuun huomenešaika , päivä paistua helotti .Mänin pirttih , luajin tervehyön , emäntä vaštasi hyvin myötämielisešti , käški istumah .Iče hiän touhusi lämpievän kiukuan ieššä , pani sriäpnie kiukuah .Mie šelitin , ken ta mistä olen , mitä kävelen kylie myöten .Kerroin , jotta häntä kehutah hyväkši iänelläitkijäkši , niitä mie tahonki panna muistih .
Paraskovja heti tunnušti , jotta kyllä hiän mahtau "viržit’t’iä " ta käški vuottua , kuni toimittau kiirehimmät ruavot .Harva näin helpošti šuoštuu näyttämäh n’erojah .Naisen mieš Grigorii oli pihalla omissa hommissah .Mieki en voinun istuo joutavana , lyöttäyvyin auttamah : pesin ašteita , panin samovuaran kiehumah .
Kohta myö jo istuma stolašša , šöimä murkinua ta pakasima eri as’s’oista , huolista , niin kuin olisima ollun tuttavat jo ammuin .
Piäštyö stolašta emäntä ilmotti – nyt hiän voit itkie tai pajattua .Alkuh tuli častuškoja ta yksi laulu karjalakši : "Muamoni minuu čakkai ".Šiitä Paraskovja rupesi itkömäh , šanotahhan : "Yksi šuu itköy tai nakrau !"Hiän esitti kuolomah kuuluvan itun , kun tytär tulou muamuo hautuamah , toisekši tuli virši vellen hautajaisih nähen .Pašan vanhemmat tai kaikki kuuši velleštä oli jo kuoltu .Heitä kaikkie hiän aina muisteli viršittämällä .
Näin alko miun yhtehistyö tämän lahjakkahan naisen kera , šilloin hänellä oli 57 vuotta ."Työtauvon " jälkeh jatkoma kotitöitä – šiivosima pirttie , lämmittimä kylyö ta välillä nauhottima : mie kyšelin ta hiän kerto , pajatti ta viršitti .
Kylyn jälkeh Paša-t’ot’a ta Grigorii laulettih yheššä venäläisie "pit’kie pajoloi ", perintehellisie moni-iänisie , šointuvie rahvahan lauluja .Hyö laulettih innokkahašti , kahella iänellä .A iänet molommalla oltih erinomasen voimakkahat ta heliet .Mie patistelen heiltä "karjalaisie lauluja ", hyö šuoššutah ta tuaš esitetäh venyähenkielisie !
Lopulta mie šanon :
– Eihän nämä olla karjalaisie !Laulasittako omalla , karjalan kielellä ?
– Ga siula pid’äy lapin pajuo ? Myö pagizemma lapin kiel’d’ä !Myö ved olemma lappalazet !
Šepä kumma !Mie olin ihmeissäni ta kyšyin , kuin hyö nimitetäh iččieh venyähekši ?Paraskovja vaštasi :
– Mi kareli i jazik karel’skii !
Šen jälkeh mie kyšyinki "lapin pajoja "!Laulettih hyö ni karjalaisie lauluja ta častuškoja , ka niitä kuitenki tuli vähemmän (eeppisie , Kalevala-aihiesie tiälä ei ole merkitty olovan ).
On šanottava , jotta Seesjärven karjalaiset Puatenešta ta Sellistä itähpäin – Jouhivuarašša , Muašeläššä , Ahvenjärveššä , Čobinešša , Semsjärveššä , Mäntyšeläššä – kučutah iččieh lappalaisiksi .
Šeuruavana päivänä jatkoma nauhottamista , tuli lisyä lauluja , omaperäsie častuškoja karjalakši .
Niin kuin ušein šattuu – miula loppu nauha .Tuloš kuitenki puolentoista päivän aikana oli hyvä : kymmenen itkuvirttä , monie lauluja ta kaikenmoista asieh kuulujua kerrontua .Šelvä oli , jotta hänen luona on käytävä ušiemmin ta olla pitemmän aikua !Šeuruava matka oliki vuotena 1971 Nina Lavosen kera ta šen jälkeh oli monen monta matkua !
IÄNELLÄITKIJÄN PERINNEHTIETOJA
En rupie luvettelomah kaikkie matkoja , šanon vain , jotta Paraskovjašta tuli monikymmenvuotini työkumppani ta hyvä yštävä (1970–2001) ei ainuoštah miula , vain Kielen , kirjallisuon ta istorijan instituutin monilla tutkijilla .
Paraskovja Saveljevua kučuttih ni Petroskoin instituuttih , missä hänen esitykšie nauhotettih eri alan tutkijat .Petroskoissa olleššah hiän eli konša meilä , konša Raija Remšujevan ta Roza Nikol’skajan luona .Meitä hiän piti heimolaisinah .
Vuotena 1999 instituutin ruatajat ta Raija Remšujeva , vaikka hiän jo ei ruatan šielä , käytih Paraskovjan luona varta vaššen luatimah videokuvaukšie .Mie kävin vielä vuosina 2000 ta 2001 Karjalan TV-ryhmän kera – tulokšena oli kolmaš TV-kuvauš "Paraskovjan polku ", 2001 (kakši iellistä – "Pajatan parahat virret ", 1990; "Paša-t’ot’a Mändyšeläštä ", 1994).
Vuuvven 2002 kešäkuun 15.päivänä tämän lahjakkahan karjalaisen iänelläitkijän , laulajan , maagisien tietojen halliččijan elämän polku piätty .Paraskovja Saveljeva jätti valtavan miärän perinnehtietoja – yli 50 tuntie nauhotukšie , monie tuntija videotallennukšie .Hänen nimi on merkitty Karjalan tietošanakirjah (oša III , 2011).
Paraskovja Saveljevan perinnehuartehet
Karelian Proper
New written karelian
–
–
–