Texts
Return to list | edit | delete | Create a new | history | Statistics | ? Help
Oma kieli - oma mieli
Oma kieli - oma mieli
Livvi
New written Livvic
Tämä
karjalaine sananpolvi on hyvin tuttu jogahizele , ken suvaiččou lugie karjalakse kniigoi , lehtii , žurnualoi .Midä se tarkoittau ?Sen jogahine voibi sellittiä omah tabah .Opi sinägi .
Sulakuun 20.päivänny Karjalas pietäh Karjalan da vepsän kirjukielen päiviä .Kaikin tietäh , ku Karjalan kandurahvahien – karjalazien da vepsäläzien – muamankielien oza on kargei .Kuibo pyzytäh elos nämmä kielet , da mindäh juuri sulakuus pietäh kirjukielien päiviä ?Mustoitammo yhtes karjalan kielen histourien .
Vahnin karjalakse kirjutettu tekstu on Novgorodas löytty tuohikirjutus .Se oli XII-XIII vuozisual kirjutettu jyrynvardoičusmalittu .Tutkijat ollah sidä mieldy , ku enzimäi rodih muga sanottu kandukieli , toiči sidä vie sanotah kandusuomen kielekse .Myöhembi kandukieles kehityttih baltiekkumerensuomelazet kielet , muga roittih suomi , karjal , vepsä , estounien kieli , inkeroizien , vadjalazien (on kuolluh kieli ) da liivoin kieli .
Vie XX vuozisuan puolivälis Karjalas da toizilgi alovehil , kus eläy karjalazii da vepsäläzii , enimyölleh kylis , rahvas pahuos pienyössäh paistih omua muamankieldy , ven’ua ei maltettu .Opastuskniigatgi oldih kirjutettu karjalakse , vaiku kirillizil kirjaimil .Vuozinnu 1937-1940 Karjalan Avtonoumizen nevvostotazavallan valdivollizet kielet oldih ven’a , karjal da suomi .Myöhembä , 1940-luvul , karjalan da vepsän kielii enämbiä ei käytetty virrallizel alal , niilöi paistih vaiku perehis da kylis keskenäh .Muga kazvoi sugupolvi , kudai ellendi karjalua libo vepsiä , ga iče paista ei maltanuh .Sit tuldih karjalazien da vepsäläzien uvvet polvet , kudamat jo eigo ellendetty , eigo paistu kieldy .
Karjalan da vepsän kieldy ruvettih elavuttamah1980-luvun lopus .Vuvvennu 1989 sulakuun 20.päivänny Karjalas hyväksyttih karjalan da vepsän kielen kirjaimikot .Sit aijas kirjukielet ruvettih ruttoh kehittymäh , rahvas ruvettih kirjuttamah prouzua da runuo , nygypäivässäh piästäh ilmah karjalankieline Oma Mua -lehti da vepsänkieline "Kodima ", karjalan - da vepsänkielizet Kipinä-žurnualu da Taival-al’manuahu .Piästähgi ilmah kaunehkirjalližus , opastus - da sanakniigat , TV - da raadivoprogrammat .Monet pajojoukot pajatetah karjalakse , vepsäkse pajattau Vepsän rahvahan hora .
Vuvvennu 1990 oli enzimäine Karjalazien kerähmö Anuksen mual , kus šeikuittih tärgielöi kyzymyksii karjalazien da karjalan kielen hyväkse .Vuvvennu 1990 perustettih Karjalan Rahvahan Liitto , kudai tänäpäigi ruadau kielen hyväkse .Karjalua da vepsiä ruvettih opastamah školis da Petroskoin valdivonyliopistos .Tänäpäi enimäl kehitynnyöt ollah livvin da vienankarjalan piämurdehet .
Karjalan kieli
Karjalan kieli kuuluu urualan kieliperehen baltiekkumerensuomelazeh joukkoh .Karjalan kieles eroitetah kolme piämurrehtu : varzinkarjal , liygi da lyydi .Kai piämurdehet jagavutah murdehih da alamurdehih .Varzinkarjalan piämurdehel enimyölleh paistah Pohjas - da Keskikarjalan elovehil da Tverinkarjalas .Anuksen piirin alovehel da enimäl ozal Priäžän alovehtu paistah livvikse , täh joukkoh kuulutah vie Piiterin alovehen kondulazet .Lyydin aloveheh kuulutah Anuksen piirin Kuujärvi , Priäžän piirin Pyhärvi , Priäžy da Viidan , Oniegurannikon Nuamoilu , sego Kondupohjan piirin Tivdii , Mundjärvi da muut kylät .
Piämurdehien formiruičendah (XII-XVII vuoziluguloin aigah ) vaikutettih muinaskarjalazien da muinasvepsäläzien sego muinaskarjalazien da saamelazien keskenäzet yhtevykset , sidä paiči erilazet migratsiet , kudamii on olluh XIX (yheksändehtostu ) vuozisadah suate .
Karjalan kielen lähisugukieli on vepsä .Vepsän kielen suurembastu vaikutustu nägyy lyydin piämurdehes .
Täkse aigua on luajittu äijy karjal-ven’alastu da ven’a-karjalastu sanakniigua .Suurin karjal-ven’a-sanakirju (läs 20 000 sanua ) on Grigorii Makarovan sanakirju .Suurin karjal-suomi-sanakirju (läs 83 000 sanua ) löydyy adresil www .kotus .fi /sanakirjat /karjalan_kielen_ sanakirja .
Vepsän kieli
Vepsän kieli sežo kuuluu urualan kieliperehen baltiekkumerensuomelazeh joukkoh .Kui karjalan kielesgi , paino langieu sanan enzimäzeh tabah .Vepsän kieles eroitetah kolme murrehtu : pohjaine libo Oniegurannikon murreh (Kaleig , Šokš , Šoutjärv’ , Toižeg da muut kylät ).Keskivepsän libo ojatin murrehtu paistah Leningruadan alovehen Svir’-joven tagan Ojatin da Kapšan jogiloin ylävirras eläjät vepsäläzet da Voulogdan alovehen vepsäläzet .Suvivepsän murrehtu paistah Lenindruadan alovehen Boksitogorskan piiris .Vepsän murdehet ei erota äijiä toine toizes , kui , sanommo , karjalan kielen lyydin da varzinkarjalan piämurdehet .
Vepsän kieli kuuluu Ven’an rahvahien kielien Ruskieh kniigah , kieli on häviemizen pardahal .
Suuriman vepsän kielen sanakniigan valmistettih Marija Zaitseva da Marija Mullonen .
Valmisti Ol’ga Smotrova
Oma kieli - oma mieli
Livvi
New written Livvic