Texts
Return to list | edit | delete | Create a new | history | Statistics | ? Help
Šallun Anni. Sanasuarele käynnyh rahvas. 1
Šallun Anni
Sanasuarele käynnyh rahvas. 1
Livvi
New written Livvic
Vara
venehty ei kua ."Oma Mua " tariččou vuadijale lugijale karjalankielizii čomevuksii .
Sidä , midä hyvin maltettih paista enne , meijän ezi-ižät , meijän syndyzet .Hyö suadih paista čomasti , čökkijen pädevän sanazen omah virkeheh libo ynnällizen sananpiän jogapäiväzeh paginah .Ei pidänyh olla tiedomies , eigo suuri virguniekku .Prostoit rahvas paistih prostoidu elaigua pajattajen rouno .Mustattohäi vie omien buaboloin da pruavodied’oloin paginua ?
VAHNU DA UUZI KARJALAN KIELI
Karjalaine kieli on kuvalline , uardehii täyzi .Se on kiini jogapäiväzes elaijas da luonnos , ristikanzan tiedolois da tundolois .Rahvahan pitkyaigaine suusanalline perindö , runot da pajot , suarnat da sanelemizet , syvät verdailut , frazeologizmat , algu - da loppuiänisovut – kai net ammuzis aijois rikastuttih meijän kieldy , luajittih sit kandurahvahan kielen , muite muis olijan kielen .
Tiedomiehet tovistetah , ku karjalan kielen rikkahus da čomevus pohjavutah rahvahan suitettuloih tiedoloih da suusanah .Tärgienny täs ollah eeppine perindö , rahvahan folklouru , murdehet da paginluavut .Kandurahvahan kieli on syvä , harvinastu tieduo andai , luonnon - da ristikanzan hengie kuvuaju .
Vahnu , endine kieli jo äij äl erovuu nygözes .Se on jo hyvin kirjutettu , pandu tallele .Karjalan kielen sanakniigat , kielinäyttehet , audiotallendukset – kaikkie tädä suau kuunnella tänäpäi mujukse .Äijy midä vahnas paginkieles on jo hävinnyh .Nygözet kirju - da paginkieli ollah kudakui normiiruitut , puaksuh "kuivahkot ", enimistökielien vaikutuksih joudunuot .Vähenöy suusanal pagizijoin miäry – se merkiččöy sidä , ku meijän pagin jo on köyhembi , ilmai niidy sananpiälöi da vahnoi kieli-ilmehii .
Meijän ajattelendutabagi muuttuu .Dai kogo elaigu .Myö vähembäl ajattelemmo rugehen kylvöksii da kaseksien ajandoi , kala-abajii da meččyruadoloi .Niilöin tilah tullah tehnolougiet , jen’gan suandu , piän uvvelleh elätändy .Sen mugah kieligi muuttuu .Ezmäzikse , karjalaine kieli enimile unohtuu , jiäy endizeh aigah , sen tilah enimistökieli tulou käyttöh .A kellegi karjala on jiännyh täksegi päiviä , se on jo toine kieli , toizis reaalielois kiini .Uvvet sanat tullah , uvvet käzittehet .Kui sanotah , toizin toimet , toizet loimet .
PIÄH KAPSAHTAH DA VILAHTAH
Karjalazet frazeologizmat da sananpiät ollah kielen suurembii rikkahuksii .Niilöin sellitykset ei ainos kebjiesti andavuta , pidäy olla kontekstu .Enimytteh net ollah karjalazen ristikanzan muailman nägemykses , elätys da nähtys , suitetus kogemukses kiini .Rahvahan kogemuksii on oldu sadoi vuozii , mugai kai net tuldih kieleh .
Frazeologizmat , sananpiät da allegouriet joga kieles ollah jygevimät kielen puolet .Net ei andavuta kiändämizih , niidy on jygei ellendiä toizen kul’tuuran ristikanzal .Mindäh häi nenga sanoi da mindäh juuri täl hetkel ?Midä täl tarkoitti ?Ei sanat vastata niilöin oigiedu merkičysty – sendäh karjalazii sananpiälöi da metuaforoi on jygei ellendiä .
Niidy ei ole kebjei ottua tallel .Net ei tulla pagizijan piäh piädykauti , nareko , vai tullah luonnonmugazesti , paginan da ristikanzan tundoloin mugah ."Kapsahtah piäh ", "juohtuu piäh ", "vilahtah piäh ".
Karjalazet sanondat ollah hyvin vasturiidaizet , kriittizet muailmua da ristikanzua kohti , juumorua da elaijan tiedoloi tävvet .Sana sanan piäl luadihes , kui syöndy syöndän piäl .Sana suuh ei sula , eigo kivi piendarel kuiva .Sananpolvi ijän eläy !
KARJALASTU SANANPOLVIE DA SANANPIÄDY TOIČAKSE
Täs on karjalastu sanondua , kudamien rinnal salbavomerkilöis ollah niilöin sellitykset .
Hyväh sanah leppyy lämbyy , pahah sanah paivu katkieu .Hyvä sana lähendäy , paha sana tajendau .Hyvä šana šiämen šordau , paha šana luun katkuau .(Paha sana on varattavu , hyvä sana on vuotettavu da suvaittavu ).
Kieli Kiijevassah vedäy .(Malta vai paista rahvahanke , kehtua suu avata – sit puutut kunne vai pidäy ).
Annoit sanan – pie se !(Sanotule sanale hindu on kuldua kallehembi .
Ku kägeit , sit luaji nenga ).
Ei niin šauva šatata , kun šana šatattau .Hyvä sana vie juohtuu mieleh , a paha ni lähtettele ei .Sanat ollah kives tavotut .Sana toizen poikki leikkuau .Suuh sanou – vaččah menöy .(Sanal voit obiidie ristikanzan , satattua , pahelzuttua .
Kerran pahoi sanottu kodvan mieles pyzyy ).
Hyvä loitokse kuuluu , paha vie loitombakse .(Pahat uudizet teriämbi hyvii edehpäi matkatah ).
Hyviä sanomistu on čoma kuulta .(Parembi on hyviä kuulta , ei pahua ).
Ielline pagina d’ällellistä parembi .(Parembi on ennepäi sovita dielos , migu jällespäi ).
Istu puul , puhu suul !(Istu da löyhkä !)
Luajindu ei ole käendy .
Kebjei on sanuo , jygei on luadie .(Älä käe ennepäi , ezmäi azu ).
Kielettömäl kalua ei keitetä .Kieletöi ristikanzu on kui kellotoi lehmy .(Mintahto suajes pidäy maltua paista da olla paginois toizien ristittyzienke .
Mieros suvaij ah pagizijoi ).
Kieletöi ei mieletöi .Vaikkani olii vallan ottau .Ei vaikkani olii ristikanzu ainos ole mieletöi .Hänen tagan mieldy on ).
Kieli on luutoi , väzymätöi .Kielel mezi , aziel vezi .Suu on pahal kohtal leikattu .(Kieli pagizendoi ei väzy .
Paista voibi čomasti , a ruadua ei ).
Korval kuulet , kielel työnnät .(Et malta kuultuu tagan pidiä ).
Paginua on kevätpäiväkse da syvysyökse .(Ylen pitkät paginat ollah ).
Kelle midä pakottau , se sidägi lopottau .Mi mieleh jurahtah , se kieleh karahtah .(Jogahine pagizou sidä , midä händy vaivuau , midä mieles on ).
Kielel suat dai menetät .Niken sen verdua pahuttu ei luaji , kui oma kieli .(Kieli hyvän dai pahan ruadau ).
Kuultu hyvä , kuulematoi vie parembi .(Kuulemattomua spokoi olet ).
Mieron suudu et salbua .Moskovas paistah , a kai miero kuundelou .Mielet kyläs , sanat kieles .Olgah vai nieglu nenee , kyläs laajitah puras peree .(Mieros uudizii et peitä ).
Midä meččäh kirguat , sidä mečäspäi kajahtah .(Midä hyviä mierole luajit libo sanot , sidä vastahgi suat ).
Ota hyvä sana matkumiehespäi .(Jogahizespäi mitah hyvä on otettavu ).
Paista suu kuivakse .(Äijäl paista .
Sanuo kai sanomizet ).
Sanuo suun puhtahakse .(Sanuo kaiken ).
Paginois ei ole ni padah pandavua .Ei ole sinun paginois ni vetty , ni vuassua , ni puadunuttu kuaššua .Paginois ei ole ni piädy , ni periä .Paginois ei ole ni tuodavua , ni vedäviä .(Tyhjät paginat , dieloh et pane ).
Pieksiä kieldy .Mällätä .Äžmie .Koruo , midä sylgi tuou .Höllätä , blažie , midä piä kandau .(Paista liigua , tyhjiä ).
Paista puolel suul .(Paista hil’l’ah ).
Olla vaikkaine da pidiä suun piäl paikkaine .(Vaikastuo ).
Vaikastuo kui kala kurniekas .(Pyzyö vaikkaine ).
(On kerätty karjalan rahvahan fol’klouran mugah , "Oman Muan " toimitukses olijoi materjualoi myö )
Sanasuarele käynnyh rahvas. 1
Livvi
New written Livvic