Texts
                                            
        
            Return to list
            
                    | edit | delete | Create a new
         
            | history
            | Statistics            
            | ? Help            
        
        
        
            
            Norišt da humalduzanehiden kävutand
         
        
        
                
        
        
        
                
                
                
                
                
                
                
                 
            
Source:
 
        Kodima. № 11, 2009
Latiševan Nastoi, 9. klass
        
                
        
               
        
        
    
        
                
        
            
            
            
                    
                
        Norišt da humalduzanehiden kävutand
        
        
        Veps
                
New written Veps
                
      
             Mal om äi mehid, kudambad läžuba humalduzainehiden tagut. Narkomanii om man globaline problem. Narkotikoiden kävutand levenzoitase norišton keskes, sikš meiden sanutez om tarbhašt. 
 
 Minun rados mina lugin kirjoid narkomanijan polhe, kacuin internet-saitoid sen täht, uzištoid da tegin penen tedotön. 
 
 Midä znamoičeb tärtuz «narkomanii»? 
 
 Narkomanii – nece om lažund, kudamb om sidotud psihologižiden ainehidenke, miččed om pandud «Humalduzainehiden lugetižhe, kudambid kontroliruib Venäman valdkund»( lugetiž I, II, III). 
 
 Narkotižen ainehen kriterijad
 
  Sanoihe «narkotine aineh» mülüb 3 kriterijad:
 
  1) tervhuz’kriterii( ainehiden painastuz nervsistemaha – sedativine, virigzoitaiainehine, eiforine, galucinogenine i m.e. 
 
 2) socialine( socialine znamoičend i varu);
 
  3) juridine( Humalduzanehiden lugetišen azjbumagaha om ottud homaičushe mugažo juridine pol’). 
 
 Negativižed poled narkotikoiden kävutandas
 
  Narkomanijan problem norišton da vajehtuzigähižiden noriden mehiden keskes om elos jo enamb kahtkümned vot, i om žal’, miše se ei kadota ičeze aktualižut. Nügüd’ humalduzainehiden kävutandan lugumär mirus om lujas sur’ da kazvab völ-ki. Narkotikoiden mönd levenzoitase i sen rahatulo sabustab milljonoid dollaroid. Vajehtuzigähižed voiba sada niid irdal, sebranikoiden keskes, diskotekoil, erased eskai školiš. Sen täht valdkund kontroliruib kovas humalduzainehiden möndad da kävutandad. 
 
 Narkotikoiden kävutand vajehtuzigähižiden keskes oli kaikid suremb vodel 2000. Om tetab, miše humalduzainehed toba tervhudele äi pahut. Nügüd’ pipkutand da humaloličend norišton keskes mugažo leveneb. Erased ei el’gekoi, miše humalduzainehiden kävutandaspäi voib putta narkotižehe ripumudehe. Pidab muštta, miše humalduzainehiden kävutand norišton keskes tob äjan pahut mez’kundale, sikš, ku se iškeb mehen tulijaha aigaha. Narkotižed ainehed murendaba ristitun elimištod, ned tegeba ristituid plodutomikš, toba psihologižid läžundoid, Gepatit C-läžundad, SPID-läžundad, VIČ-tartläžundad i toižid. 
 
 Narkotikoiden kävutandaspäi leveneeb äi toižid läžundoid, no nece ei ole völ täuz’ necen pahuden lugetiž. Völ üks’ sur’ problem narkotižen kävundaspäi om paha tego. Narkotikoiden täht mehed ühtneba kriminalha. Männuziš 15 voziš paha tego narkotikoiden täht om lujas kaznu. Vozil 2003-2008 milicijan azjmehišton abul oli avaitud 360 000 narkokriminaltegoid. 
 
 Mirus, kudambas mö eläm, om äi ozad, no om äi gor’ad da mokičust. Lapsiden da norišton aig om ozakaz da holetoi, sikš hö putuba paksus erazvuiččihe paha-azjoihe. Sen täht lapsed tegeba äi pahad ečeleze da ičeze vanhembile. Ei voi kündlita kacta vanhembiden päle, kudambiden lapsed kävutaba humalduzainehid. 
 
 Lopus tahtoin sanuda kaikile – laske kaikiš kanzoiš linneb kožmuz da armastuz vanhembiden da lapsiden keskes, laske kaik linneba ozakahad. Voib olda siloi narkotikoiden da humalduzainehiden kävutandan lugumär väheneb.