VepKar :: Texts

Texts

Return to list | edit | delete | Create a new | history | Statistics | ? Help

Valentina MIRONOVA. Nähtävyksii Petroskoin lähäl

Valentina MIRONOVA

Nähtävyksii Petroskoin lähäl

Livvi
New written Livvic
Tänäpäi, konzu erähien mualoin rajat ollah salvas, enämbän rahvastu matkustau Ven’ua myöte.

Nenga myö iče ajelemmo toizih linnoih da mielihyväl otammo vastah toizil alovehilpäi tulluzii turistoi. Kezän aigua niidy on äijy. Huondeksel ku astunet Leninan lagevon lähäl libo randu uuliččua myö, kerras näit vägi tukun rahvastu. Ei kai net olla meigäläzet, suuri vuitti on tazavallan gostii. Paiči linnuekskursiedu heile täytty vägie taritah erilazii matkoi, tiettäväine, kaikin nygöi tahtotah kaččuo Kižin suaren vahnoi kirikkölöi da kodiloi, ihailla Luadogan čomuttu da čökäldiäkseh Valamoin manasterih, ajella Ruskealan mruamorukanjoonah. Net paikat ollah tundietut da erähil jo nähtyt. Olisgo midä kačottavua Petroskoin lähäl?
Samua kyzymysty rubein minägi ajattelemah, konzu tuli himo erähänny pyhäpäivänny lähtie pieneh matkah Petroskoin lähäl olijoih kohtih. Internettu on suurennu abuniekannu, sie löydyy tieduo kaikes dai löydyy matkua eri maguh da eri kukkaroh. Muga minä lövvin matkan "Zolotoje kol’tso Karelii". Kaikin Ven’an eläjät tietäh, ku "Zolotoje kol’tso" tuttavuttau turistoi Ven’an Koillisalovehil olijoih linnoih. Semmozen matkan alguhpanijannu oli Sovetskaja kul’tuura lehten toimittai Jurii Bičkov. Hänen ehoitukses vuvvennu 1965 turistat ruvettih ajelemah Moskovaspäi Vladimiran, Suzdal’an da Kostroman linnoih, sit tostu dorogua myö käymäh Jaroslavl’ah, Rostovah da Pereslavl’Zalesskii linnoih da tulla järilleh Moskovah. Dorogas rodih moine kruugu, kol’ču. Matkan aigua joga kohtas oli äijy midä kačottavua.
Karjalan Zolotoje kol’tso matku ei ole moine pitky ka segi yhtistäy erilazii čomii da mieldykinittäjii paikkoi.

Sampo-vuaru
Ezmäzenny kohtannu on 37 kilometrin piäs Petroskoispäi Koskisalmen lähäl olii Sampo-vuaru.
Tutkimuksien mugah korgei kallivomägi rodih Kend’ärven da Ukšjärven välih läs 12 000 vuottu tagaperin jiätikön suluamizen vuoh. Tundietukse tämä kohtu rodih vuvvennu 1960. Silloi paikalline kinostuudii kuvaili täl kohtal Kalevala-poeeman pohjal kirjutetun Sampofil’man. Tämän suuren ruavon jälles vuaras unohtettih, tazavallan eläjät kui ken maltoi pidi kunnos tädä čomua kohtua, erähät turistat toiči käydih ihailemas pohjazen luonduo.
Mennyt vuon täl kohtal oli avattu Gora Sampo etnoparku. Nygöi suurele vuarale voibi nosta puupordahis. Ylähäl on srojittu suuret puuhizet kentät, kudualoih tulduu kaikin voijah ihailla järvien čomuttu. Lähäl istuu ravvas luajittu Väinämöine da soittau suurel puuhizel kandelehel. Sen ližäkse voibi pyörittiä "Kalevalan" Sampomelliččiä, liedžuo suuril liedžuloil. Hyvä, ku kohtu on kunnostettu da gostil on mahto tiijustua karjalazes kul’tuuras. Vaiku pahakse mielekse, ni yhty sanua karjalakse nikus etgo näi, etgo kuule. Dai tulluzile sanottih, ku meidy karjalazii (ekskursien-vedäjän sanoin mugah) on vaiku 2
prosentua Karjalan eläjis.
(Vuvven 2021 rahvahan luguhpanon mugah karjalazii on 4,9 prosentua.)

Martsial’noit viet
Matku jatkui, toine azetuskohtu on Martsial’nije vodi -sanatourii.
Paikallizet sanotah sidä Marčal’noikse.
Suurin vuitti turistois tundou tämän paikan, ka harvah ken tiedäy, kes otti allun Ven’an ezmäine sanatourii. Matkan aigua oli mahto kuulla legendan Ivan R’abojevas da tiijustua, mindäh Pedri Suuri suvaičči tädä kohtua da kävyi tänne. Turistat čuasun aigua kaččojes sanatourien ymbäristyö, opittih parandusvetty, loittonsah ihailtih vuvvennu 1721 nostettuu Pyhä Pedri Apostolan časounua. Puhtas ilmu, hil’l’u kohtu, puaksuh kuului pin’oloin pinizendiä. Tämänmoizet paikat tuvvah linnalazile hyviä mieldy dai hyö vältämättäh tahtotah ostua midätahto mustomerkii ičele. Niidyhäi tiä löydyi eri
maguh.


Hirvaksen tulimägi
Ylen ammui, moni miljardua vuottu tagaperin, meijän mualoil oli mualman vahnin tulimägi.
Tänäpäi se ei toimi, ga tutkimuksien mugah se iški tuldu 15 kerdua. Silloi oldih pitkät luavuvirrat da tulimäin kruatteru oli vien ual.
Hirvaksen tulimägi seizou Sunajoven suus, Hirvaksen kylän lähäl. Mennyöt vuozisuan allus täl kohtal ruvettih nostamah Nevvostoliiton ezmäzien joukkoh kuulujua Kondupohjan gidrosähköstansiedu. Se avattih vuvvennu 1929. Ižänmuallizen voinan aigua se ei ruadanuh da tuas aloitti oman toimindan vaste vuvvennu 1947. Samannu vuon ruvettih nostamah Paljärven gidrosähköstansiedu. Srojindan aigua i löyttih Hirvaksen tulimäin endine paikku. Kaččomah tädä kohtua ruvettih ei ammui. Tullah tänne talvel dai kezäl, ainos on midä ihailla. Keviäl da algukezäl tiä on äijy vetty, havaččuu Hirvaksen koski (avatah salbavot).
Keskikezäl turistat voijah nähtä vaiku korgieloi kallivoloi, alahan on puhtas vezi da kan’joonu, ymbärikorbimeččy. Ket ruohtitah, net voijah kävellä suurii kivilöi myö, varaččuloil on vaiku mahto kaččuo alahpäi.
Tieduo täs paikas löydyy vaiku dorogan toizel puolel, ket tullah yksinäh enimyten kačotah vaiku tulimägii. Nygypäiväzien legendoin mugah, tämä kohtu tuou hengellisty voimua.

Kivaččukoski
Matkan jälgimäzenny azetuspaikannu on Kivaččukoski, kuduadu jo monien vuozien aigua pietäh Karjalan brendannu.
Täs paikas tundietut runoilijat kirjutettih omii runoloi, äijät taidoilijat tahtotah piästä tänne plenuaroih, hot kuvua Kivačus on jo suuri tukku.
Kivačus luondo on enzisijal, puuloin da kazviloin rinnal on pandu nimet. Pienes muzein zualas voibi nähtä, miittuzet meččyelätit, puarmat da čakat meil täs eletäh. Keskisijal on se koski, valujan vien iäni rauhoittau tänne tulluzii. Kaikin hätken kačotah kiehujih ualdoloih da otetah fotokuvii.
Kivačun ruadajat vardoijah luonduo, ga brendannu olles pidäy vältämättäh kunnivoija kävijöigi: pidäs luadie putillizet huogavuspaikat da ubornoit.
Karjalan Zolotoje kol’tso matku ei olluh pitky, päiväs punaldimmokseh nelläh paikkah. Petroskoih ajajes toizis linnoispäi tulijat paistah keskenäh omis mielis. Suurel joukol tämä pieni matku rodih mieldy myö, hyö nähtih Karjalan vähembäl tiettylöi kohtii, ga netgi oldih čomat da mieldykiinittäjät. Petroskoih päi ajajes avtoubusas soitti Aleksandr Kolkeran kirjutettu Dolgo budet Karelija snitsa -pajo, mieleh kerras tuli Tatjana Baranovan sen pajon kiännös: "Hätken mieli vie Karjalah kuččuu".
Tulin kodih hyväs mieles. Petroskoin rinnal löydyy semmozii paikkoi, kus minä vie enne en ole käynnyh. Näin da tiijustin uuttu, nygöi voin toiziigi potakoija käymäh. En pie hätken kerävyö da ei pie ni loitos ajella. Turistoinnu voimmo olla kaikin da enämbän ajella omua tazavaldua myöte.