Texts
Return to list | edit | delete | Create a new | history | Statistics | ? Help
Bubrihin luvennot: perintehet ta uuvvissukšet
Bubrihin luvennot: perintehet ta uuvvissukšet
Karelian Proper
New written karelian
ŠAJEKUUN 22.–25.PÄIVINÄ
PETROSKOISSA VIETETTIH XX BUBRIHIN LUVENNOT -TIETOKONFERENŠŠI .ŠEN AIHIENA OLI PERINTEHET TA UUVVISSUKŠET ŠUOMELAIS-UGRILAISIEN KULTTUURIEN TUTKIMISEŠŠA .
Tilaisuš yhisti opaštajie , aspiranttija ta ylioppilahie Venäjän eri alovehilta .Kaikkieh konferenšših ošallistu 92 henkie .
– Enši kertua konferenšših tuli enemmän ošallistujie Karjalan ulkopuolelta kuin paikallisie ošallistujie . On iloista , jotta konferenšši šiirty Karjalan tietokeškukšešta Petroskoin valtijonyliopistoh , missä še šynty vuotena 2000.Dmitrii Vladimirovič Bubrih oli šekä Kielen , kirjallisuon ta istorijan instituutin , jotta Petroskoin valtijonyliopisson šuomen kielen ta kirjallisuon laitokšen alkuhpanija .Tämä konferenšši on merkittävä tapahtuma .Šiinä käsittelemmä , mi on luajittu fennougristiikan alalla nellännešvuosišuan aikana , miäryämmä uušie tarkotukšie ta šuuntie , šano Kielen , kirjallisuon ta istorijan instituutin johtaja Irina Novak .
– Konferenššin istorija keštäy melkein 25 vuotta . Še merkittävä aika yllyttäy meitä ymmärtämäh , mitein konferenšši vaikutti tieto -, opaššuš - ta projektivälien kehitykšeh , eri tietoaiheijen tutkimiseh ta nuorison ošallistumiseh tietotutkimukših , korošti Petroskoin valtijonyliopisson filologijan instituutin johtaja Oksana Abramova .
Plenarikokoukšešša esiinty nel’l’a šeloštajua .
Kolmen päivän aikana ošallistujat käsiteltih fennougristiikkah šivottuja eri kyšymykšie , vajehettih kokemušta ta näkökulmie .
"Bubrihin luventojen " ohjelmašša oli viisi sektijuo , pyörie stola -issunto ta nuorisokoulu .
KIELIEN TUTKIMUŠISTORIJA HENKILÖISSÄ
"Bubrihin luventojen " enšimmäisenä päivänä konferenššin ošanottajat ruattih kahešša sektijošša .Yksi niistä , "Šuomelais-ugrilaisien kielien tutkimukšen istorija henkilöissä " oli omissettu ihmisillä , kumpaset tuotih merkittävä panoš fennougristiikkah .
Sektijon ohjelmašša oli esitetty šeiččemen šeloššušta , kumpasissa šai tietyä missionerista Pavel Glezdenevistä , kielentutkijista Nikolai Bogdanovista ta Aleksandra Punžinašta , etnologista Kosmenko Annašta , etnomusiikintutkijašta Terttu Koskista , folkloristiloista Nina Oneginašta ta Eino Kiurušta šekä mainittujen tietomiehien toiminnašta šuomelais-ugrilaisien kielien alalla .
Joškar-Olan Marin kielen , kirjallisuon ta istorijan tietoinstituutin vanhempi tietomieš Oleg Petrov kerto Pavel Glezdenevista – enšimmäisien marin - ta udmurtinkielisien lehtien alkuhpanijašta .
– Pappi ta missioneri Pavel Glezdenev šynty nykyseššä Baškortostanin tašavallašša 1867 vuotena . Hiän oli yksi enšimmäisistä marilaisista kielentutkijista .Mieš kiänti marin kielellä eri kirjoja , valmisti muamonkielen oppikirjoja , a šiitä alko julkaissa enšimmäistä marinkielistä aikakaušlehtie "Марла календарь ".Vuotena 1915 Pavel Petrovič perušti Šovan šanomat -lehen , kummaista piätettih julkaissa kolmella kielellä : "Война увэр " oli marin kielellä , "Войнаысь ивор " – udmurtin kielellä ta "Сугыш хабарляре " julkaistih tatarin kielellä .Glezdenev oli lehtien julkaisijana ta toimittajana , šentäh kun hyvin tiesi kaikki ne kielet .Vallankumoukšen jälkeh Glezdenev toimitti marilaista Марий илыш -lehtie .Pavel Petrovičin kirjat , kiännökšet šekä Šovan šanomat -lehti merkittäväšti vaikutettih marin ta udmurtin kirjakielen ta kulttuurin kehittämiseh , šaneli Oleg Mihailovič .
Karjalan tietokeškukšen Kielen , kirjallisuon ta istorijan instituutin folkloristi L’udmila Ivanova tuttavušti keräytynyitä etnomusiikintutkijan Terttu Koskin tutkimušruatoh .Terttu Arvovna toi šuuren panokšen Karjalan kanšojen folklorin tutkimiseh .Hiän keräsi rahvahan runoutta , venäjänti tekstit , nuotitti laulut .
– Etnomusiikintutkijan avulla on valmissettu muutoma kokomuš , missä on esitetty monen kanšan erilajini musiikkifolklori . Hiän nuotitti pomorien lauluja ta hiäitkuja .Enšimmäistä kertua oli julkaistu inkeroisien ta inkeriläisien laulufolklori nuottiliittehen kera ta nuotittu vaikiet karjalaiset itut .Šen lisäkši Terttu Koski valmisti ainuon karjalaisien častuškojen kokomukšen , kerto L’udmila Ivanovna .
Joka šeloššukšen jälkeh oli aktiivisie keškušteluja , mi tovisti ihmisien kiinnoššušta aihieh .
KIELINIMITYKŠEN PROPLEMAT
Konferenššin toisena päivänä vietettih kakši sektijuo .Kielinimitykšen proplemat -sektijošša ošallistujat esitettih 13 šeloššušta .
Kielen , kirjallisuon ta istorijan instituutin ruatajat Jekaterina Zaharova ta Sveltana Nagurnaja käsiteltih Karjalan nimityšpraktiikkua ta šen vikoja .Šamoin tutkijat esitettih Karjalan nimitykšeh šivotun kyšelyn tulokšie .Kyšely piettih vuuvven 2024 oraškuušša .
– Kyšelyh ošallistu 225 henkie Karjalašta , Piiteristä , Moskovašta , Leningradin alovehelta , Murmanskin alovehelta ta Šuomešta . Melkein 80% vaštuajista tykkyäy karjalankielisie šanoja Karjalan nimitykšissä .Yli 90% on šitä mieltä , jotta on pakko eistyä karjalankielisie tuotehmerkkijä .Vaštuajien mieleštä visualini karjalaisuš on tärkie tašavallan eläjillä ta vierahilla .Yli 3% ei voinun vaššata , halutahko hyö nähä karjalankielisie kirjutukšie tašavallan kaupunkiloissa .Yli 5% uškou , jotta objektija ei pie nimittyä karjalakši .70% korošti oikeinkirjutukšen tärkevyttä , a 67% tietäy , mih voipi kyšyö apuo , šelitti Jekaterina Zaharova .
Tutkijat koroššettih , jotta toičči kaupalliset nimitykšet ei vaššata lingvistisie normija , šentäh on tärkie ottua huomijoh eksperttien näkökulmua .
Šaman instituutin ruataja Anton Sobolev kerto Korel’skii (Karel’skii ) -šukunimen alkuperäštä .
– Korel’skii , Karel’skii -šukunimi on šivottu Korelan ujestista šiirtynyijen ihmisien jälkiläisih . Šukunimi ilmešty Arhankelin gubernijan eri paikoissa 1500-luvulta alkuan .Ušeimmat šukunimen kantajat elettih Vienanjoven ala-alovehella , missä oli elinkeinojen ta manasterien šeutuja .Šiirtolaiset tiijettih karjalan kielen varšinaismurrehta , mih viitatah karjalaiset paikannimet , šelitti Anton Igorevič .
Šamoin sektijošša käsiteltih marilaisien ta udmurttilaisien kielikulttuurie , šananmuovoštamista viron kieleššä , karjalan kielen kuvontašanaštuo , laiskurin nimitykšie itämerenšuomelaisissa kielissä ta toisie mukavie teemoja .
KULTTUURI TA ISTORIJA
Toisen päivän Šuomelais-ugrilaisien kanšojen kulttuuri ta istorija : tutkimuš , šäilyttämini ta esityš -ošaššošša oli šeloššukšie eri kanšojen elämän perintehistä .Esitettyjen tutkimukšien teemat ollah aivan erilaisie : tihvinin karjalaisien jiäkšintähisistä (Jumalalla annetuista lupaukšista ), udmurttilaisien kanšanšoittimista ta nykyaikasešta hiäritualista , karjalaisien matkavuatteista , karjalaisien laukunkantajien toiminnašta ta toisista .
Šuurta huomijuo ta lisyä pakinoja šynnytettih šeloššukšet Šuomen istorijankirjutukšešta , Paleošuaren manasterin arhiivan vuuvven 1375 asiekirjašta ta laukunkantajien perintehistä .
Joka esitykšeššä oli mukavua tietuo kuin toisilla tietomiehillä , niin ni istorijašta ta kulttuurista kiinnoštunuilla ihmisillä .Galina Rivkinan (Petroskoi ) esitykšeštä oli mukava šuaha tietyä , mimmosie perintehie piteliyvyttih karjalaiset matkah šuoriutuas’s’a .
– Matkah šuoriuvuttih tarkašti ta vuattiet enšišijasešti piti ottua lämpimät . Šamoin eryähillä vuatehošilla oli šuojarooli .Ei šuanun ottua pois ristie ta vyötä , kintahat piti olla kiäššä ta piälyšvuatteijen oikie pola piti olla vašemman piällä , šentäh kun mečänisäntä ta toiset pahat henket piettih omua vuatetta päinvaštoin vašen pola oikien piällä .Myöhemmin rupesi tuntumah kaupunkin vaikutuš ta välttämättömistä perintehistä rupesi katuomah esimerkiksi perinneh pityä vyö šuojaesinehenä , kerto šeloššukšeššah Galina Viktorovna .
Tatjana Korobova (Iževsk ) tutkiu udmurttilaista hiäritualie ta oli mukava šuaha tietyä , jotta Udmurtijan tašavallašša häijen virallini seremonija voijah pityä udmurtin kielellä ta joka pari voipi viettyä omat hiät perintehellisešti .Šemmosie palveluja on olomašša .Hiäritualin lisäkši eryähillä perehillä on tärkie viettyä kos’s’uantarituali , šitä varoin ommellah pukuja ta äšen luajitah korjaušta koissa .
Sektijon kuuntelijat tiijuššettih mukavie faktoja Irina Nesterovan (Petroskoi ) esitykšeštä laukunkantajien toiminnašta .Kaikki , mitä hyö vietih Šuomeh ta kaikki , mitä tuotih jälelläh oli peittotavarana , ka harva ken šai šiitä šakkoja , šentäh kun tarkistajie oli vähän , a još laukunkantaja ois puuttun tarkistajalla , ni hiän antais tällä lahjan omista tavaroista ta šais prošken’n’an .Niise oli mukava , jotta joka kylän laukunkantajilla oltih "omat alovehet " nuapurimuašša , missä hyö myötih tavaruah , jottei häirittyä toisien kylien myöjie .
Julija Litvin (Petroskoi ) omua šeloššušta varoin tutki 1920–1930 vuosien šanomalehtijä ta šitä , mitä niissä kirjutettih naisista .
– 1920-vuosien alušša lehtilöissä ušeičči kirjutettih naisien kehittämättömyöštä , pimevyöštä , ka vuuvvešta 1927 alkuan ne maininnat kavotah ta huomijuo kiinitetäh jo naisien mäneššykših . Eryähät naiset , erityisešti Vienan Karjalašta iče voitih kirjuttua lehtijuttu šuomenkielisih lehtilöih , kun murrehta oli helppo ymmärtyä .Vielä on mukava tieto šiitä , jotta kirjutukšissa naisista kanšallisušteemoja ei mainittu , šelitti šeloššukšen piätökšissä Julija Valerjevna .
KIELET MONIKIELISEŠŠÄ TILAŠŠA
Konferenššin viimesenä päivänä vietettih pyörie stola -issunto "Kielet monikieliseššä tilašša : praktiikat , strategijat , piätökšet ".Ošallistujat paistih šuomelais-ugrilaisien kielien nykytilantehešta , niijen šälyttämiseštä , digitaliteknologijien ta tekoälyn käytöštä .
Tietoteknologijien spesialisti Nikolai Aprosimov Krasnojarskista kerto evenkin ta venäjän kielen Ajana-šähkökiäntäjäštä .
– Valmistima šovellukšen vuotena 2020, a kahen vuuvven piäštä ilmešty šen offline-versijo , vet ušiet evenkit eletäh paikoissa , missä ei ole yhteyttä . Šovellukšen pohjana on tekoäly .Evenkin kielen opaštajat autettih milma lisätä šanaparija neiroverkkoh .Enšimmäiseššä šanajoukošša oli 3600 šanaparie .Ajana-iänikiäntäjä on lisätty Alisa - ta Marus’a -palveluih .Vuuvven 2024 tuiskukuušša esittimä nel’l’a šovellušta dolganin , nganasanin , enetsin ta nenetsin kieltä varoin , šelitti Nikolai Andrejevič .
Kaikkieh issunnošša esiinty 15 šeloštajua eri alovehilta .Hyö kerrottih nykyteknologijien käytöštä ta šiitä , mitein heijän kokemuš voipi auttua toisie šuomelais-ugrilaisie kielie .
KONFERENŠŠIN LOPPUKOKOUŠ
Bubrihin luvennot 2024 -konferenššin loppukokoukšešša oli esitetty vuosina 2022–2024 Petroskoin yliopisson Itämerenšuomelaisen filologijan laitokšen šekä Karjalan tietokeškukšen Kielen , kirjallisuon ta istorijan instituutin kirjapainokšet .
Kielen , kirjallisuon ta istorijan instituutin johtaja Irina Novak kerto instituutin šähköresurssiloista .
– Viime vuuvven aikana VepKar-korpussilla oli 7000 käyttäjyä . Miušta še on hyvä miärä .Kahešša vuuvvešša korpussissa lisäyty mukavie palveluja , esimerkiksi , tuli enemmän audiokappalehie ta niijen tekstitykšie šekä ilmešty tekstin oikeuškirjutukšen tarkistaja .Še hyvin toimiu livviksi , šentäh kun korpussissa on äijän livviläisie šanoja , šelitti Irina Petrovna .
Yleistulokšissa oli šanottu , jotta joka ošašto ruato omat tehtävät hyvin .Enšimmäistä kertua oli pietty Bubrihin nuorisokoulu , missä oli esitetty Petroskoin , Moskovan ta Iževskin aspiranttien tutkimukšie .
– Oli kymmenen esityštä ta ne näytettih , jotta nuorisolla on mukava tutkie šuomelais-ugrilaisien kanšojen kielen , kirjallisuon , istorijan ta kulttuurin eri teemoja . Nuoret tutkijat kerrottih raja-alovehella muovoštunuošta etnisyöštä , kulttuuri - ta kieli-identiteetin proplemoista , uušien šanojen ilmeštymiseštä šuomelais-ugrilaisissa kielissä , kirjallisuš - ta folkloriyhtevykšistä ta toisista kyšymykšistä , šelitti ošaššon kurattori , Itämerenšuomelaisen filologijan laitokšen vanhempi opaštaja Marija Kazakova .
– Konferenššissa oli kakši uutta ošaštuo : Šuomelais-ugrilaisien kielien tutkimukšen istorija henkilöissä -ošašto ta Bubrihin nuorisokoulu . Molommat ois hyvä luatie vakituisiksi .Vielä kahen vuuvven piäštä ajattelemma , mitein pityä keškušteluja , kun eryähät tutkimukšet kiinitettih äijän huomijuo ta aikua käsittelyh oli vähän , korošti filologijan tietojen tohtori , professori Irma Mullonen .
Bubrihin luvennot: perintehet ta uuvvissukšet
Karelian Proper
New written karelian
"