Texts
Return to list | edit | delete | Create a new | history | Statistics | ? Help
Valentina MIRONOVA. Omua mökkii parembua nimidä ei ole
Valentina MIRONOVA
Omua mökkii parembua nimidä ei ole
Livvi
New written Livvic
Jogahizes
kul’tuuras kodi merkiččöy omua muailmua , oman muan kuvua .Kodi vardoiččou kaikes pahas , se on pyhä kohtu , se on paikku , kus ristikanzu viettäy suuremban ozan omua elaigua .Kodi on rajakohtannu , kois eletäh omat , oma pereh , lapset , omahizet .Ymbäri ollah kai vierahat , rinnal on tundematoi luondo .
Karjalan kieles ristikanzan eländykohtua voibi sanuo erilazil sanoil , se on koda , tuba , mökki , kodi , taloi , perti .Kaikis nämmis kohtis ristikanzu on haldijoin vardoičukses da ni mi paha ei tule rinnale .
Koda luajittih meččäh
Kovakse sanotah väliaigastu eländypaikkua , sidä puaksuh luajittih meččäh , muah pystetys sallos ymbäri pannah kuuzen libo havun oksii .Sie yödy muattih heinarren aigua libo konzu kaskie poltettih .Toiči kovas huogavuttih kalaniekat da mečästäjät .Rahvas sanottih : "Jogahine omua kodua kattau ".Vikse mugagi oli elaijas , joga ižändy omal ičel da omal perehel luadi kodua .
Toiči suvikarjalazien paginois kodii sanottih mökikse , se kuvuau ylen piendy eländypaikkua , kus ristikazu eli jo alallizesti .Karjalazien mieles jogahizel pidäy olla mittuinetahto kodi , hot’ pikoi pikkaraine mökkine : "Omua mökkii parembua nimidä ei ole ".Sit sie omas mökkizes voibi olla muga , kui iče tahtot , niken nevvomah ei tule .Ennevahnas sanottih : "Vai olis ičelleni mökki , päivy nälläs , kaksi syömättah , niken ei tiedäs ".
Tuba on pieni kodi
Vie piendy kodii sanottih ennevahnas tuvakse .Seinät oldih moizet hoikat , lämmin terväh lähti iäres .Sendäh talvel karjalazet puaksuh kiännyttih Pakkazen puoleh da pakittih olla tulemattah tubah : "Elä tule , pakkani , tupah , vihollini on viitan alla ".
Vienankarjalazis arbaituksis tuba (tupa ) -sanal kuvailtih oravan peziä : "Tupa tuuti , latva liekku , mies tuuti tuvan sisässä (orava puussa ); Tupa tuuti , lakka laulo , mies tuuti tuvan sisässä ; Vikse ennevahnas tuuli puaksuh käveli tupua myöte ".
Tupa on ylen vahnu sana , sidä puaksuh löydyy erilazis tiedohussanois .Ezimerkikse , uudeh pertih tulduu ainos sanottih : "Onni uuteh tubah , hyvä vuosi vierahaksi , tuulen kuivata ta vein vanhantoa ; ruisleipä šyötäväksi , koivuini halko poltettavakši ".Ku ristikanzu tahtonou nostua uuttu tubua , hänel enzimäzikse pidi ostua muasija muanhaldijoil da tuvva niilöile den’gua , ruskiedu tilkustu da vie midätahto hyväkse mielekse .A konzu uuzi tuba oli valmis , sinne mennes otettih kerale ruisleiby da koivuhalgoine .
Illal enne muate vierendiä pidi malitunke salvata ikkunat da veriät , sit karu ei tule tubah .
Kodi on nygyaigaine eländypaikku
Kai karjalazet tiettih kodi-sanan , sil oli eriluadustu merkičysty .Enimyten myö tiijämmö sen eländypaikannu .Omua kodii suvaittih , kois kai oli hyvä , koil oli koirugi suuri .Ennevahnas sidä ainos piettih por’adnas , suurien pruazniekoin ies pestih kai kohtat , sit , sanottih , i kodi kiittäy .Vierahal mual lähtiettyy ylen äijäl igävöittih kodii : omas kois on seinät vois .Čomua kodii karjalazet sanottih kirikökse , "kodi ku kirikkö ", a gu se on hyllätty , sit kodi oli "koiril annettu ".Ku ristikanzal ei ole omua kodii , hänes sanotah : "Kodi on korves , perti pedäjäs , elot oksal ".Kodi on täl mual dai tuonilmazis , puaksuh itkuvirzilöis igäizekse koikse sanotah ruuhtu libo kalmua .
Taloih kuuluttih kodi , rakendukset , pellot
Vie ristikanzan eländypaikkua sanottih taloikse .Taloih kuuluttih ei vaiku kodi , a kai ymbäri olijat rakendukset dai pellot .Joga talois oli oma haldii , se eli karzinas .Taloin ozannu oldih perehen lapset , rahvas sanottih : "Lapšen ožalla i talo eĺäy ".Taloil dai sen eläjil on pitky igä , ku keviäl levon ual tullah elämäh linnut : piäsköi kudaman taloin räystähäh peziä luad́iu , ga se taloi eläy .A hiirii talois pahakse piettih , ainos tahtottih piästä niis iäres .
Perti on kodine libo koin oza
Karjalazet sanottih myös omua kodii pertikse .Vikse sendäh , ku ennevahnas ei olluh ylen suurii kodiloi .Nygöi pertikse myö sanommo vaiku koin ozua , kois voibi olla , ezimerkikse , gorničču da bokkuperti .Sananpolvis toiči perti - da pereh-sanoil on yhtehine merkičys : Ilmal pagižet — ilmu kuulou , pertis pagižet — perti kuulou .
Karjalazet sanottih kodii eri luaduh , net nimitykset kielen da perindölöin kauti kuvatah erinomastu kanzallistu muailmua .
Omua mökkii parembua nimidä ei ole
Livvi
New written Livvic