Тексты

Вернуться к просмотру | Вернуться к списку

Muruine Rastavan kumman ozua. 2

История изменений

24 ноября 2022 в 15:09 Нина Шибанова

• создал(а) текст
• создал(а) текст: SYNNYNMUANAIGAHIZET ARBAITUKSET Kerdazen käveltih ehtäl hierun tyhjii pihoi myö Nasti-podruuganke, kudai sežo tuli talvilomale kodih Piiterispäi. Kodvaine musteltih školanopastusaigua, kluassudovariššoi, nagrettih. Opittih kuunnelta Syndyy, ga midäbo täs köyhtynyös kyläs nygöi kuulet? Nigo kelluo ‒ svuad’bakse, nigo lehmän möngyndiä – elokse, nigo nagruo – ilokse, eigo pajuo – ozakse, vai koirat erähien taloloin luo haukutah da kažit n’avvutah – riidua da torua toivotetah. Sidä neidizile ei pidänyh… Arbailla, kui ennevahnas, kaččojen vierahih ikkunoih tyttözet ei ruohtittu. Annizel tuldih piäh buaban sanat: “Heittäkkiä velli! Agu riidelendän näittö? Agu humaljoukko sattuu? Agu vie midä riähkähisty da pahua näettö? Sit vai kaiken vuvven rubietto pahas mieles da rauhattomuos olemah. Tyhjät jo net Synnynmuanaigahizet arbaitukset ollah, nimidä uskottavua, yksi vai riähky. Midä Jumal andau, sidä elämmö. Parembi pangua vai malittuu da ristikkiä silmii puaksumbah, enämbän suatto”. Yksisama nuoril himo iloillakseh. Kuultah tytöt buitegu mužikan iäni, mittuine da midä pagizou, ei kuulu – loitton, kylän agjal. ‒ Läkkä vastah, kyzymmö nimen da kačommo min korgevus on, kehoitti Nasti. ‒ Toinah moinegi sulhaine löydyy tänävuon. Juostah neidizet, nagretah, a vastah tiešuaral – Peša-diädö, tiettävy hierun humal’niekku, rinnal vahnu briha St’oppi, eigo ruadua yhtes kohtas voi, eigo eliä putin naizienke ‒ iččeh viinansuvaičendan täh. Muga hierus häneh niškoi kaikin sanotah: “Perehod’aščii priz”. Jo tävves lavvas mollei, et ellendä, ken kuduadu viettäy. Tyttözet pyörähtettihes da nagronke täytty vägie nel’l’ottih loitombi iäres. ‒ Avoi-voi, kaččokkuattos, mittuzet lövvyttih meile miehet – huavoh peittiä da luondalah lykätä, pričkähtih yksi. ‒ Älä ni virka! Hos päččih pane da korvenda! Pakkazes siiriči nosti tuulen, ga moizen vihažan, rožien da nenän pystäjän. Vilu kerras mavon jytyi n’ulizi näbielöin sobien uale, kuatančazihgi rubei pyrgimähes, alazis jo gu jiäškuapas kovettih kylmänyöt sormet. Rungu puašitti lämmäh huonukseh. ‒ Atkal tiä nygöi, sanoi haikostellen Nasti. – Lähten huomei sizärellyö ad’voih, piirin keskukseh, sie hos on kunne nuoril kävvä vastavumah da iluo pidämäh. Läkkä minunke, hänel on suuri uuzi kodi, sijua löydyy. ‒ Ei sua, en voi, kois pidäy avvuttua, syvästi hengähtihes Annine. ARBUAMATOI MUAILMU Tossupiän ehtäl Annine piädyi pihale yksinäh. Kerras gu suarnah puutui. Gu tundemattomat koit lumikivoksis erivärizih ikkunoissah, valpahis udžvekirjois puut, hobjazet tuhjot, uponnuot lumeh aijat, luadutroppazet. Kaikis paras suarnan oza oli taivas. Mustu-sinine, madal – voibi tiähti libo pilvyt tavata, yhteltiedy korgei – loppemattomat tiähti-ilmat avavutah, jatkutah, midä vai enämbäl kačot. Kuudam, gu vora, peittelehes savvunjyttyzien pilvikkölöin tuakse, ozuttelehes palazin, čomendelehes, gu kiitändiä vuottau, ga midägi ozakastu uskaldau. ‒ A tiähtet, tiähtet! Täyzi tiedämätöi, arbuamatoi muailmu! Mindäh emmo lienne egläi sidä nähnyh? Mindäh enne nikonzu en tädä kuvua arvostannuh? Ainosgo pidäy jiähä yksinäh, čtobi suaha Jumalan lahjat, koskiekseh Synnynmuanaigahizeh kummah? A tämä kuva on toven se pikkaraine muruine Rastavan kumman ozua, kuduadu pakičin Rastavan päivänny Petroskoin kirikös. Minä tunnen armon, Jumalaine, passibo sinule! Nenga iäneh vai ičekseh lienne pagizi nuori neidine pakkaskuun taivahan ual, silkeskie ihaili luonnon elokastu kuvua. Sanat piäh tuldih omat, muaman armahan livvin kielen – eigo pidänyh eččie kormaniloi myöte, eigo öntästelläkseh – ei viizas lapsi unohtannuh kieldy puolivuodizes linnan elaijas. Kodvan ei voinnuh olla kaččomattah avavuonnuoh mieroh, punaldeli piädy sinne-tänne. Yksi tiähti nägyi gu karjembakse da kirkahembakse, da rouno kučui kunnelienne. ‒ Heitä velli, se jo bluaznittau vikse, eihäi ole Rastavan yö, da niminä en ole paimoi engo tiedoiniekku, muhahtih Annine. VUOTTAMATOI VASTAVUS Sil aigua tiähti gu lekahtih sillan čuppuh päi, kus rubei kuulumah gu pikkarazen lapsen itku. Neidine särähtih, pöllästyi, ga ei yhtelläh pagiemah hypännyh. Kuundeli tarkah, kaččelih sen puolen kodiloih dai löydi truvan, kuduas nouzi liijan sagei savvu. Hierulazil täkse aigua päčit ollah lämmitetyt, a tämä oli kaksi vuottu tagaperin hyllätty taloi, kudai, onnuako, sanottih, ostettih linnalazet kezämökikse. Vikse tuldih, pandih päččih hallot kui puuttuu, voinnuhgi trubah lundu pakkuo täh aigassah, sithäi savvuttih pertit. Nämmä mielet oldih Annizen piäs, kuni häi täytty vägie juoksi sinnepäi. Tulduu tyttö nägi, gu savvut vönytäh veriäs dai ikkunoispäi, ga ei jo olla moizet sagiet, kui ozuttihes ennepäi. ‒ Slavatebi hospodi, hengastih Annine, ‒ truba on puhtas, liijat savvut terväh hävitäh. ‒ Tottugo? ‒ kuului pöllästynnyön naizen pehmei iäni. Rinnal seizoi naine kiärityn lapsenke yskäs. – Minä poltin bumuagazen! En tiijä, mindäh nenga savvuu pyrgii, jatkoi häi ven’akse. ‒ Se lumi, lumi puutui trubah, hyvä, ei äijäl. Terväh kai puhtastuu, voibi kaččuo da kohendua hallot. Minä azun. A työ älgiä lastu kylmäkkiä. Ollou avaimet, endizil ižändil kyly oli azuttu uudeh moudah, suomen saunan jyttyine. Näppäimen painat – dai terväh lämbiey. Mengiä lapsenke sinne. Minä kučun, konzu pertih suau tulla. ‒ Kylyh niškoi tiijän, tahtoin panna lämmäh vähästy myöhembi, miehien tulendah, ga nygöi olgah. Passibo, gu tulit abuh. Gu Synnynmuanaigahine čuudo! Mollei muhahtettihes. Kodvazen peräs Annine kučui naizen pertih, avvutti jaksattua da panna lapsen lämmitettyh hiilavuvezibutilkoil magavosijah, pyhki lattiel halgoloin topat, kyzyi, pidäygo tuvva vie pihaspäi halguo libo vetty, vai midätahto tostu avvuttua. Naine pakičči telefonan, sellitti: ‒ Oma sammui, kuni ajoimmo taksil. Sähkölangu on sumkis, kuduat ukko tuou omal mašinal. Myö piätimmö, gu minä tulen lapsenke aijembi lämmittämäh, a häi jälles ruaduo. Onnuako gu ei vai myöhästyttäs. Agu mi tapahtui? Kuni naine soitti, Annine ehti pyhkäldiä märräl vihkozel savvun jället päčinsuus ymbäri. Naine tuli rauhoitunnuh. ‒ Kai hyvin, ei kiirehtä, ajau hil’l’akkazin, sentäh gu poigu on jälles leikkavustu. Kezäkuun lopul meil rodih ozattomus. Lapset ajettih ilopivospäi toizien nuorien puaroinke, sit puututtih avto-ozattomukseh. Tytär da vävvy kuoltih kerras, tämä on heijän lapsi, jätettih puolekse päiviä kačottavakse ‒ jäi kaikekse ijäkse. A poijal katkei kolme selgyranguluuhuttu, jogahizen oigevukseh pidäy eri leikkavus, kaksi jo kesti, yksi jätettih keviäh. Vie vähäzel rikkovuttih kouhkoit. Sit vračat käskietäh hengittiä hierun puhtahal ilmal, sithäi ostimmo nečen koin – linnan lähäl, luondo puhtas. Hänen tyttö ei suannuh ni riibavustu, kerras hävii, ei tahtonuh murrellakseh niistienke. Ga poigu meil yksisama on moločču, terväh näit! Pihal jo hyrizi mašin, veriällyö azetti niistielöinajelendukreslan harmaipiä mužikku, sih kuilienne käzin vuoh kirkieh istuldihes hoiskei moudua myöte sellinnyh briha. Silmät läpetettih muga vesseläh, muga lämmästi, ga kerras unohtuttih lekkumattomat jallat, savvut, kai muailmu hävii, jiädih vai nenne armahat silmät. Briha oijendi käin: ‒ Andrei. Sinägo olet meijän piästäi, kuduan toi Rastavan tiähti? Ga iče olet gu tiähti, vai et moine korgei. Mama, sinä unohtit vikse piästäjäl nimiegi kyzyö? ‒ Annine... Anna. ‒ Ga sinä olet nimie myö karjalaine? Minä vaste rubein yliopistos opastumah karjalua. Se on muaman rovun kieli, ga häi pahoi pagizou, kodvan sanoi mustoittelou, ellendäy kai. Minä tahtozin opastuo pagizemah da kirjuttamah. Školas suomen dai anglien kielih opastuin helpoh. Avvutatgo minule karjalan kielenke? ‒ Avvutan, odva lekahutti huulii keskele kavonnuh neičykky. – A misbo sinä tiähteh niškoi tiijät? ‒ Arbua! Kačahtai yläh! Mollei nostettih silmät: kaikis suurembi da kirkahembi tiähti ripui ihan heijän piäl, hil’l’akkazin helizi, pilketti, lipetti läpettäjil kuldazil sugahazil. Se uvvessah oli gu kumman suarnas. Muruine Rastavan kumman ozua... ‒ Mužikkazet, kyly on valmis. Matkakkua teriämbi! An’oi, läkkä čuajuu juommo! ‒ Oi, tostihes neidoi, ‒ myöhastyin, kodih vuotetah, tullah eččimäh. ‒ Tule huomei, kirrattih yhtes kolmei da räškättih nagruo. ‒ Vältämätä! vastai tyttö jo kujos aijan tagan. KARJALAN KIELEL Tossupiän da loman dostalin aigua Anni kävyi hyväsydämellizien ristittyzien taloih. Vähäzel nevvoi da saneli oman hierun elaigua, kuundeli heijän zuakkunoi, puaksuh kävyi Andreinke pihale libo istui hänenke tiedokonehen tyves. Briha opastui sil laitoiksel, kudual Annine, vai loittuopäi ‒ tiedokonehen vuoh. Yksisama enzi tutkindolois läbi piäzi hyvin da vie ehti liijakse kielii opastuo. Petroskoih hyö ajettih yhtes, kučuttih tyttyö gostih, ga ei ruohtinuh häi rauku, kerras uppoi opastundah, vai toiči paistih telefonan kauti libo kirjuteltih toine toizele sähköpoštale. Toiči šuutkah kirjutti midätahto karjalakse, tiezi – ei ellendä, ei voi Andrei nygöi kiinittiä huomivuo kieleh, jygei opastus zavodihes yliopistos. Briha vastai hyväs mieles: “Vuota, tulou aigu opastun, kai luven da moizil čomil sanoil vastuan, kudamii vie ni sinä et tiijä”. Muga meni talvi, läheni kevät. Kerran kodvan ei olluh nimittustu viestii On’as (tyttö ammui nenga karjalakse kučui brihua). Soittoh ei vastannuh, ga tuli SMS, hänen tuattah kirjutti: “Andrei on bol’ničas, azuttih jälgimäine leikkavus, ei vie toibunuh.” Ehtembä Annine juoksi bol’niččah, sanottih toibui, ga ei laskiettu, otettih vai lippu. Sinne tyttöine kirjutti äijän kaikenjyttysty hyviä sanua ven’akse, a loppi karjalakse: “Minä uskon, sinä terväh nouzet jalloilleh da lähtet astumah. Minä sinuu suvaičen”. Neidizen mielet oldih moizet: “Andrei ellendä ei, dai ni pie ei sidä, huigeihäi on tytöl enzimäzenny tunnustuo rakkahuon brihah. A Jumal nägöy da avvuttau hänele minun väil”. Joga päiviä soitteli Annine vastahottopertih, tiijusteli kui tervehtyy briha. Konzu sanottih, lähti kävelemäh, myöstin varavui: nygöi löydäy linnalazen čoman da jylgien, minun unohtau, gu pahat voimatusaijat. Uvvessah uppoi opastundah. ARMAHAT LÄMMÄT SILMÄT Povvannu kevätpiän varustui Annine kodih, tuli aigu kaivua ogrodoi da istuttua kazvoksii. Sidä aigua häi ylen äijäl suvaičči, dai kois ammui ei olluh. Siltiedy soitti telefon, se oli On’a. ‒ Terveh, Annine! Etgo tahto kodimuale? ‒ Tahtozin, ga suannengo ostua lipun nengozel aijal. ‒ Kačos, tozi studentakse muutuit! Jo et kehtua seizuo vuoroh kymmendy päiviä enne? Olgah, läkkä mejänke! Kaikel perehel kezämökkih ajammo. Sinulegi sija löydyy. ‒ Hyvä! Kunnebo voitto tulla ottamah? Uskaldetul aijal yhteseländykoin veriällyö azetui tuttavu mašin. Siepäi nouzi korgei ravei briha, čomat kukkazet yskäs, juostozil hyppäi krinčazih, azetui kaččojen neidizeh. Myöstin, gu Synnynmuanaigahizel ehtäl, kai muailmu hävii, jiädih vai nenne armahat vesseläh läpettäjät lämmät silmät. ‒ Kunnebo kadoit? Kirjutan, kirjutan sähköpoštale – nimittustu vastavustu. ‒ Vieravuin kuilienne. Voinnuzithäi soittua. ‒ Telefon pakui petties liemeh jälles leikkavustu. Kuni pezin da kuivain, kevät tuli. A sinun karjalazet kirjutukset kai luvin, kirjutin vastah. Avua tiedokoneh da luve, konzu aigua lövvät. Sanua vie vähän midä opastuin, vai viizi sanua: minä sinuu ylen äijäl suvaičen. A ielleh opasta! Läkkä! Täs algavuu uuzi suarnu – ei Synnynmuanaigahine, a kevätsuarnu ‒ lämmin, ozakas.