Тексты

Вернуться к просмотру | Вернуться к списку

Kuittijärvellä, Vuokkiniemeššä. 1

История изменений

19 мая 2023 в 16:05 Нина Шибанова

• создал(а) текст
• создал(а) текст: Vuokkiniemi on kuulusa runonlaulajien kylä Vienan Karjalan luoteisošašša, ei loittuona Koštamukšešta. Kylä šijaiččou Ylä Kuittijärven rannalla, šiihi kuuluu monta pienempyä kylyä, kumpasien nimet kerrotah meilä mitein rahvaš elotettih tätä šeutuo. Vuokkiniemi on Vienan Karjalan šuurimpie ta vanhimpie kylie. Vielä 150 vuotta takaperin vuokkiniemiläiset muisseltih ta kerrottih, mistä heijän kantatuatot tultih. Muisto heistä on jiänyn kylän paikannimistöh. Vuokkiniemi on rakennettu oikein hyvällä paikalla šuurella niemellä, kumpani olkonou šuurella Ylä-Kuittijärvellä päin. Šamoin lähellä on pienempi Lammašjärvi, mistä virtuau kakši jokie – Sel’vana ta Kyyrölänjoki, molommat lašetah Kuittijärveh. STORIJAN ŠIVUJA ŠELAILLEN Alallini ašutuš täššä paikašša on olomašša jo vuosišatoja. – Onhan še. 1600-luvulla še on jotenki alkan, še kylä, šentäh kun enšimmäistä kertua kyläštä mainittih, 1600 mi lienöy vuosi ollun, jotta yli 400 vuotta še on, šanou vuokkiniemiläini L’udmila Vatanen. Enšimmäistä kertua kylä mainittih kirjallisissa lähtehissä vuotena 1620. “Ryöštöasiekirjašta” luvemma, jotta 19. elokuuta 1620 Novgorodin ujestin Puanajärven Lapin pogostan stuarosta anto tietyä Novgorodih ruoččilasien miehien tulošta Kuolan ujestin rajavolostih Kuittijärvellä Vuokkiniemeh. Hyö ilmotettih ryöštölöistä rajamailla Ruočin puolella. Konša otettih šelvyä asiešta, ni šelveni, jotta rajan tuakši käytih ryöštämäh miehet Kuolan ujestista, Kuittijärveltä ta Vuokkiniemeštä. Mistäpä tänne, Vuokkiniemeh, tultih enšimmäiset eläjät? – Kenpä šen tietäy? Šanotah, jotta ken on Šuomen puolelta tultu, ken mistäki. No niin on tutkittu ta šanottu, jotta enšimmäiset eläjät tultih Remšut, yhtyy pakinah Valentina Dmitrijeva. Valentina Arhipovna vetäy Vuokkineimeššä karjalankielistä pakinaklubie, missä paissah kotišeuvun istorijaštaki. Vanhempi rahvaš aina paistih, jotta enšimmäiset eläjät tiälä oli oltu lappalaiset. Onnakko lappalaisilla ei ollun pyšyvie ašutukšie. Šuomelaini kanšanrunouven keryäjä ta tutkija Johan Juvelius kirjutti vuokkiniemiläisiltä vanhan legendan. Šen mukah enšimmäini eläjä Vuokkiniemeššä oli Lentiiran Košelta, toini nimeltä Pekka Kairikainen oli niise Šuomešta. Hyö noššettih enšimmäiset talot Ylä-Kuitin luoteisrannalla. Šilloin kun nämä miehet muutettih tänne, Vuokkiniemi oli vielä umpikuušikkona. Nämä kakši jouvuttih riitah ta tapettih toini toiseh, onnakko heijän jälkiläiset jiätih elämäh Vuokkiniemeh. Muita Šuomešta muuttunuita šukuja oltih Remšuset Liimingašta ta Sipposet Iisalmešta. REMŠUL’A TA ČÄRKKÄ Remšu-šukunimi jäi Remšul’an tai Remšul’anpiän nimeh. Remšul’a oli vanhimpie Vuokkiniemen kylie. -la-loppuni nimimalli toveštau šen. -la-loppuset kylien nimethän ollah kaikista vanhimmat. Remšul’a on kylä, missä eläy Remšu. Nyt Remšul’a-nimie ei käytetä. 1800-luvulla še oli aika šuuri kylä: šiinä oli kolme ošua: Remšul’a, Tuavitaisenkylä (kylä, missä Tuavita eläy) ta Šepänniemi. Vuotena 1872 Remšusie oli puolet Vuokkiniemen kaikista eläjistä, enämpi 300 henkie. L’udmila Vatasen talo on kylän istorijallisešša ošašša, Čärkän ta Ončintermän lähellä. Vaštapiätä on keltasekši mualattu hänen muamon talo ta L’udmila viettäy meijät šen pihah: – Täššä on Vuokkiniemen viimesen runonlaulajan Santra Remšujevan talo. Voimma kaččuo pihalta päin vain šitä taluo, šiinä on vielä Šuomen Šivissyššeuran nimilauta tuošša šeinällä. Santra Remšujeva eli 96-vuotisekši ta hiän oli viimesie ihmisie, ken tiesi runoja, starinoja, kaikenmoisie legendoja, ei jotta kirjoista hiän olis niitä luken, kun ihan omašta muissista, mitä entiset ukot ta akat kerrottih. Šitä hiän ni kerto ta laulo viime aikoih, viime päivih šuaten, a muisto hänellä oli oikein hyvä. Ta ušein hänen luokši käytih kyšelömäššä, ken ečči heimolaisie, ken mitä, hiän niitä muisteli niise. Santra Remšujevan talo on Čärkän lähellä. Čärkkä, pitkä korkie termä, missä kašvau petäjämeččä, jakau Vuokkiniemen kahekši. Šen rintehet ollah aika jyrkät. Ylähyätä näkyy loitoš, alahana ei nävy kylän toini oša. – Čärkkä še matkuau šiitä kylän, še on šemmoni termä, pitkä oikein. Koko Vuokkiniemen ta Kaskol’an ihan mänöy. Konša on matannun jiä, ni šen šulannašta jäi hiekkua ta kivie ta kaikkie, niin meilä aina koulušša šanottih. Ennein še oli, hyvä oli šiitä sovhosin aikana – rakennettih kuoppija, jotta potakkoja panna, ta teitä nyt on, kertou vuokkiniemiläini Roza Karhu. Hiän tietäy oikein äijän oman kylän paikannimistöštä. VANHA NIMI RYHJÄ Čärkän yhellä puolella on Vuokkiniemen keškuš – Ryhjä. Jo šilloin kun Vuokkiniemeššä kävi enšin Elias Lönnrot vuotena 1833 ta šiitä hänen jälkeh toiset šuomelaiset matkailijat ta tutkijat, Vuokkiniemen Ryhjäššä talot oli noššettu toini toisen lähellä oikein tihiešti. Šilloin vuokkiniemiläiset šanottih omua kylyä kaupunkiksi, niin šuuri še oli. Toisekši šuurin kylä koko Vienan Karjalašša Uhtuon jälkeh. Vuotena 1897, konša Vuokkiniemeššä kävi valokuvuaja Into Konrad Inha, kyläššä oli 118 taluo. – Miun mielestä Ryhjä on šemmoni pyhä paikka. Še oli ympäri kirikön, kirikön paikka. No meilä Vuokkiniemeššä kirikkö on tuola loitompuana, Kuitin rannalla, no kuitenki tämä on kylän keškuš. Mitä täššä kylän keškuštašša meilä on ollun? On kaupat, oli kyläneuvošto, pošti, koulu, päiväkoti. No nyt kyläneuvoštuo ei ole, vain on Kylätalo, a Kylätalošša on kylän neuvošto, šanomma niin. No pošti on šamalla paikalla tai koulu on, näyttäy ta kertou Valentina Dmitrijeva. – Missä on nykyjäh kirikkö, ni šiinä on ollun enšimmäiset talot. No ta konša mie olin pienenä lapšena, mie en ole kuullun tätä Ryhjä-nimie. Myö vain šanoma, jotta kylän keškuš. A Roza Ivanovna Remšujevalta mie kyšyin, ni hiän šano: “Noo”. Hiän muistau, jotta šanottih ennein, jotta kylä tämä on Ryhjä, täššä on keškuš, jatkau Valentina Arhipovna. Ryhjä-nimi on ollun käytöššä Karjalan Kannakšella, karjalaisien alkuperäsellä šynnyinmualla. Tällä nimellä ollah karjalaiset juuret. Karjalaiset tuotih še tänne tulleššah. Tiijämmähän, jotta Karjalan Kannakšelta, šen jälkeh kun še jäi Ruočin vallan alla, karjalaiset Saimaan ta Pielisen vesistöjen kautti, Šuomen puolelta šiirryttih Vienan Karjalah. Ryhjäkši šanotah talojen ryhmyä, Vienan Karjalašša ryhjä on kylän keškuš. PAPPILA, PANHILA TA KYYRÖLÄ Vuokkiniemen kylä alko järvirannašta, missä nyt šeisou Pyhän Il’l’an kirikkö. Tämä on kolmaš kirikkö Vuokkiniemeššä. Enšimmäini lahosi, toini palo. Uuši kirikkö noššettih entisellä paikalla 25 vuotta takaperin. Tälläki kylän ošalla on oma vanha nimi. – Pappila, ni on kirikkö šiinä, šiitä Pappilan talo. Kirikkö kun palo, ni šiitä jäi še Pappila-talo. Šiinä ei loittuona. Šiinä elettih papit. Ta šiitä oli kolme taluo, šovan jälkeh šielä elettih opaštajat. Elettih kuni ei ryšähtän katto piäl lä, kertou Roza Karhu. Vuokkiniemeššä on muitaki la-loppusie nimijä, kumpasih on jiäty niijen peruštajien nimet. Jatkau Roza Petrovna: – Panhila, ni šielä on niise miehen nimi – Panhi. Še on ihan Koštamukšešta, kun Vuokkiniemeh tulou Koštamukšešta, še enšimmäini talo, ni šiinä kohašša oli monta taluo, kakši-kolme taluo, ni še on Panhila. No še miehen nimi. Tämän kylänošan enšimmäini eläjä oli Panhi. Panhi on venäläisen miehen Panfil-nimen karjalaini muunnelma. Kyyrölä on loittuompana keškukšešta. Kylän mukah on šuanun oman nimeh joki, kumpasen rannalla kylä on. A myö mänemmä Kyyröläh yheššä Valentina Dmitrijevan kera ta hiän kertou meilä, mistä kylä on šuanun oman nimeh: – Kyyrölän kylänoša on Kyyrölänjoven rannalla. No mistä on tullun tämä kylänošan nimi Kyyrölä? Kakši veikkuo Šuomen puolelta, Šuomen Kuhmošta on tultu tänne Vuokkiniemeh ta valittu ičelläh paikka tämän joven rannalla. No missä hyö käveltih ne veikot, ykši šanou toisella: “Missä šie nyt olet?” Še šanou: “No tiälä mie kyyrötän”. Šiitä hyö šuatih še šukunimi Kyyröset ta kylän paikka Kyyrölä, a nykyjäh šukunimi vajehettih, hyö ollah Kirillovit. – Šanotah ta kirjutetah, jotta noin 1600-luvulla tultih, no još myö kačomma, tuo šinini talo on takuana, ni še on Santra Remšujevan oma koti. Hiän on šiinä šyntyn ta ollun lapšena, kašvan tuošša talošša. Šyntymäpaikka Santra Andrejevnan, lisyäy Valentina Arhipovna. Kyyrölän nimen šelityš on niin šanottu kanšan etimologija. Paikannimistön tutkijien mukah Kyyrölän nimi on lähten miehen nimeštä. Kyyrölä on paikka, missä Kyyrö eläy. Kylän nimeh on jiä nyn alkueläjän kristillini nimi Kyyrö, venyähekši Kirill. Vuokkiniemen eläjien nimet on jiäty monih toisihki paikannimilöih. Niistä myö jatamma pakinua šeuruavalla kertua.