Тексты
Вернуться к списку | редактировать | удалить | Создать новый | История изменений | Статистика | ? Помощь
Larisa Smolina. ”Sel’ktas vedes kala kokib”
Larisa Smolina
”Sel’ktas vedes kala kokib”
вепсский
Младописьменный вепсский
Uz’
fil’m : Fil’mas om ozutadud vepsän man londuz , külänikoiden elo , rahvahan veroid , primetoid , enččid da nügüd’aigaližid kalanpüdusid .
Voz’ 2014 oli znamasine Vepsän kul’tursebran täht .Sebrale täudui 25 vot .Lujas sur’ rad om tehtud siš aigas , tehtas äi nügüd’-ki .Kul’turdesant-projekt , ”Loninan lugemižed ” Šoutjärves , uz’ fil’m vepsläižen kalatusen polhe …Fil’man kaks’ prezentacijad mäni kanman Ut vot Petroskoilidnas da Šoutjärv’-posadas .Äi lämid da čomid sanoid kulištiba fil’man tegijad Vladimir Slavov da Larisa Smolina (neniden sanoiden kirjutai ).Kodima-lehtesen lehtpolil tahtoim starinoita teile , kut sündui uz’ fil’m vepsän kelel .
Vepsän rahvahan elorad
Tehta fil’moid om lujas melentartuine , no sil-žo aigal lujas jüged azj .Om-ik nece dokumentaline , taidehfil’m vai etnografine fil’m penen rahvahan polhe , se pakičeb lujas sur’t radod : pidab valita tem , kirjutada scenarii , löuta ristituid-akt’oroid , tehta sjomkoid , čomenzoitta fil’mad muzikal …Minä voin sanuda , miše fil’man tegemine – nece om kuti ”pazlan ” keradamine .Sinä keradad suren kuvan peniš palaižišpäi .Sen täht sinei pidab äi aigad , väged da hüvid abunikoid .
Sel’ktas vedes kala kokib-fil’m starinoičeb igähižes vepsän rahvahan elorados – kalatusen polhe .Siš om letud ekologižed-ki problemad .Fil’mas ozutadas vepsän man londuz , külänikoiden elo , rahvahan veroid , primetoid , enččid da nügüd’aigaližid kalanpüdusid .Fil’mas letas Änižröunan eläjiden problemoid-ki .
”Sel’ktas vedes kala kokib ” – nece om koumanz’ minun da Vladimir Slavovan ühthine kinorad . Ezmäine oli ”Živatad vepsläižiden elos ” (2008v .), toine – ”Vepsläižen kodin südäin ” (2012v .).Nimen udele fil’male andoi vepsläine tedodoktor Nina Zaiceva .Fil’m jatktase 51 minutad .Oma titrad venän kelel .
Dedoi da vunuk
Fil’man pägeroi om Šoutjärv’ - posadan eläi V’ačeslav Gerčin .Hänele om 74 vot .V’ačeslav Nikolajevičan jured oma vepsläižes Mägiderüunaspäi .Sigä mäni hänen laps’aig .Kut johtutab V’ačeslav Nikolajevič , Mägel oli viž järved , sikš kaikiden prihaižiden armaz azj oli kalatuz .
V’ačeslav Gerčin jo 50 vot kalatab Änižjärvel .Hot’ tervhuz’ ei ole mugoine hüvä : se verenpainuz tegese enamb normad , se jaugad ei tahtoigoi nikuna astta , se pän kibištab , no järveta hän ei voi eläda nikut .V’ačeslav Nikolajevič osti ”skuteran ” da löuzi ičeleze todesižen sebranikan – Savelii-vunukad .
Savelii opendase Šoutjärvelaižes školas , seičemendes klassas .Ühtes dedoinke hän pästab järvehe verkod , ongitab , abutab dedoile avaita budkan , pästta venehen , souta airoil .Dedoi opendab Savelijad oikti vedämha ičtaze järvel , sanub kalatusen peitusid .Sava jo nügüd’ tedab , miše edel kalatust pidab kumartas järvele da pakita abud vedenižandoil , ika kalad ei linne .Hän hüvin tedab , miše Änižel ei sa kovin pagišta , ei sa sül’kta vedehe da äi tošt .
Fil’mas V’ačeslav Nikolajevič starinoičeb , miččel aigal da kus om paremb sada kalad .Hän sanub , miččid kalanpüdusid vepsläižed mužikad otiba järvele da jogele ende , mil kalataba nügüd’ .Hän sanub äi erazvuiččid kalatusehe sidotud veroid , primetoid da tošt .
Tehta sjomkoid V’ačeslav Gerčinanke oli kebn .Hän oli kuti todesine akt’or .Tariž pagišta – hän pagižeb , tariž vaikti ištta i midä-se tehta käzil – ištub i tegeb .Kacmata surehe igähä , pahaze tervhudehe da žaruhu irdal , nece mez’ niüht kerdad ei sanund meile , miše ”kaik ”, ”olen väznu ”, ”en tahtoi enamb nimidä ”…Hän radoi , tegi dublid , kundli meid i el’genzi , miše mö tegem ühten tarbhaižen azjan .
Mö lujas hätken em voigoi tehta sjomkoid Änižel .Tulem Volod’anke Šoutarvehe , a meile sanudas , miše järvel om sur’ ald , ei sa pästta verkoid .Möst ajam kodihe niminke .Udel kerdal zvonim Šoutjärvehe , sanum , konz tulem i möst kulem telefonas , miše posadas vihmub vai om sur’ döl .Möst – nimidä , möst varastam .
V’ačeslav Nikolajevičal om lujas čoma emäg – Taisia Vasiljevna Gerčina .Hän ei ole vepsläine , no äi vozid hän pajati Vepsän rahvahan horas i lujas hüvin el’gendab vepsän kel’t , navedib vepsläšt kul’turad .Vaiše hänen abunke mö tundištimoiš fil’man pägerojanke .I nügüd’ , konz johtutam nenid sjomkoid , ka el’gendam , miše Jumal abuti meile .Ved’ kut oli jüged löuta vepsläšt kalanikad fil’man täht , kudamb mahtaiži pagišta hüvin ičeze kelel , miše hänel oliži veneh , miše hän oliži todesine akt’or .Vepsläižed mužikad ei navedigoi pagišta äjan , hö lujas varaidaba kamerad , a V’ačeslav Gerčin ei vändand nimidä , hän tegi sidä , midä tegeb kaikuččen päivän Savelii-vunukanke .
Vepsän man bohat uz’
Sjomkad fil’man täht oli tehtud Karjalan mal Änižröunan agjan vepsläižiš küliš : Šokšus , Vehkojas , Šoutjärves , Kaleiges , Toižeges , Kaskezas .Oliba sjomkad mugažo Petroskoi-lidnas da Piterin agjas Podporožjen rajonan vepsläižiš küliš : Kurbal , Nemžal , Ladvas .
Mö ajelimoi erazvuiččid vepsläižid külidme , miše ozutada fil’mas , kut mäneb aig , kut vajehtase elo .Mö ičeze sil’mil nägištim , miše pohjoižvepsläižil enččiden veroiden sijale jo amu oma tulnuded nügüd’aigaližed tehnologijad .Änižjärvedme ajaba sured katerad , kalad sadas kümnil ”spiningoil ”, a löuta mastarid , kudambad ičeze käzil tegižiba merdoid , kudoižiba verkoid nügüd’ , om jo tozi sur’ problem .
Vaiše edahaižes vepsläižes Ladv-posadas (Piterin agj ) mö tundištimoiš noren kalanikanke Sergei Anhimovanke .Hän ozuti meile , kut tehta merdoid , kut kudoda verkoid .Mö nägištim , miše neciš posadas enččed kalanpüdused ei männugoi muzejan fondoihe , ristitud nügüd’-ki saba kalad niiden abul .Lujas äi primetoid da veroid vepsläižed tedaba kalatusen polhe .Vaiše om žal’ , miše mugoižid tedajid vodespäi vodhe tegese vähemb .Mö olem ihastusiš , miše kirjutim sjomkoiden aigan lujas äi ristituid .
Sikš ku fil’mas Änižröunan vepsläižed lendaba ekologižid problemoid i holduba , miše läheli heiden posadoid radab lujas äi predprijatijoid , miččed saba malinovii kvarcit - da gabbro-diabazkived , ka , mö tegim sjomkoid mugažo neniš karjeroiš .Mö kacuim , mitte pölü sigä om da kuverz’ äi kived sadas , a sid’ vedädas vepsläižiš posadoišpäi toižihe Venäman agjoihe , verhiže maihe .Ved’ neniš kivišpäi saudas sildoid , tehtas muštpachid , plitkoid da äi tošt .Predprijatijad andaba radsijoid ristituile .No rahvaz om suriš holiš siš , mittušt pahut tegeba nene zavodad londusele , külänikoiden tervhudele da Änižjärvele .
Miše el’geta problemad kogonaz , mö tegim sjomkoid mugažo Petroskoi-lidnas Pohjoižen veziproblemoiden institutas da Pohjoižes kalankazvatusen tedoinstitutas , kus Karjalan tedomehed sanuiba meile ičeze mel’pidoid necen probleman polhe .
Šoutjärven vepsän etnografižes muzejas mö löuzim mugoižid vanhoid kalanpüdusid , miččile om jo sadoid vozid .Ned kaičesoiš vaiše necen muzejan fondoiš .Kaikiš neniš eksponatoiš meile starinoiči muzejan pämez’ Natalia Anhimova .Enamb kaikid jäi muštho Änižen randan kart .
Natalia Anhimova : ”…Nece om Änižen randaspäi karta .Se om tehtud Karjalan koivuspäi .Mö voim nähta , mitte rand om Änižel sid’ , kus om Šoutarv’ i Kakkarv .Voib panda kormanaha .Ku karta mäneb vedhe , voib lujas hüvin siloi kacta .Nece karta lujas hüvin abuti kalanikoile , ken mäni Änižele .”
Vedenižandad da pühäd mehed
Paiči eksponatoid , kalatust , surid problemoid da ristituiden holid , fil’mas ozutadas vepsan rahvahan veroid , uskondoid ...Kut om tetpas , vepsläižil endevanhad verod nügüd’aigahasai eläba kinktas sidos ortodoksižen uskondanke .Usktes veziižandaha , hö sil-žo aigal pakičeba abud pühil mehil .Iona Jäšjärvelaine , Aleksandr Süvärilaine , Nikolai Čudotvorec , Kosma da Damian , apostolad P’otr da Pavel oma vepsläižiden kalanikoiden kaičijad .Toižed fil’man gerojad kumardasoiš pühile mehile , toižed uskoba ”vedenižandoihe ” da ”vedehižihe ”.Nacein , sikš endevanhas aigaspäi vezi oli sures arvos vepsläižil , i hö tedaba muga äi primetoid , veroid vedes , veziižandoiš , kalatuses .
Vasilii Maksimov : ”Homesuu keradatoi kalaha , hot’ mašinal ajad , hot’ jougei astud , vaise mitte-se ak vasttihe homesuu , kaik , void pörttas rohktas kodihe .Nece provereno tisäču raz .Minä ka srazu jogele päzun da jogirandadme mecha .Nece nad’ožno…Völ en teda mijak , no tatam kaiken mindai laji , miše ištuižin vaikti järvel , konz kaladan ...A konz sel’gitan kalad lemuseks , ka tari kaik nene oharadkad , kiškad , žabrad tacta randha , linduižed koktasoi ...”
Valentina Rogozina : ”Minä muštan , miše minun baboi kaiken saneli : konz sinä tahtoid tabata haugen , siloi pidab mända kalatamha , konz kudmoine kazvab .A konz kudmoine zavodib penenzuda , siloi haug tacib hambhad , i ei voi sidä kalad , kudamb om pandud ongehe , koukeižele , tabata …Völ baboi openzi mindai , miše vededme ei sand muite kävelta sapkoiš , jokselta vededme .Sikš ku sinä näritad vedehižen .”
Nenid veroid , primetoid vepsläižed muštaba lujas äjan .Pidab vaiše kaita niid da jätta norele pol’vele .
Sel’ktas vedes kala kokib-fil’m om čomenzoitud lujas čomil SATTUMAfol’kgruppan , TOIVE-ansambl’an da vepsläižen NOID-gruppan melodijoil .Sjomkad necen fil’man täht tegi kaks’ kuvadajad : Vladimir Slavov da Ivan Trofimov .Fil’m tuli eloho Vepsän kul’tursebran abul , Karjalan Rahvahaližen politikan da uskondsebroiden ministerstvan raha-abul .Fil’man tegijad kitäba kaikid fil’man abunikoid , ühtnikoid da nevonikoid hüväs da tarbhaižes rados .
Fil’man tiraž om 200 ekzempl’rad .Kaik diskad oigetas školihe , päivkodihe , universitetoihe , kus opetas vepsän kel’t , mugažo Karjalan man kul’turorganizacijoihe , kirjištoihe da Venämän suomalaižugrilaižihe kul’tursebroihe .
Mö meletam , miše tehtes mugoižid fil’moid vepsän kelel titroidenke toižil kelil , mö kaičem vepsän kel’t , vepsän rahvahan kul’turad norile pol’vile , starinoičem vepsläižiden polhe kaikele mirule .
”Sel’ktas vedes kala kokib”
вепсский
Младописьменный вепсский