Тексты
Вернуться к списку | редактировать | удалить | Создать новый | История изменений | Статистика | ? Помощь
Sergei Minvalejev. Aleksei Petersonan jäl’gidme: 50 vodes päliči
Sergei Minvalejev
Aleksei Petersonan jäl’gidme: 50 vodes päliči
вепсский
Младописьменный вепсский
Tedištuzmatk : 2015.voden
kezan augotišes mäni ühthine venälaiž-estilaine etnografine ekspedicii Piterin agjan vepsläižidennoks .
Nece oli venälaiž-estilaine tedoprojekt , miččehe ühtni Karjalan tedokeskusen Kelen , litrarturan da istorijan institut da Estinman rahvahan muzei Tartu-lidnaspäi (Eesti Rahva Muuseum ).Projektan pätegendan – oleskelda enamba , mi 20 vepsläižes küläs , kerata audio - da videomaterialoid da , voib olda , tulijal aigal , tehta fil’m necen ekspedicijan polhe .
Vodel 1965 Estinman rahvahan muzejan pämez’ Alksei Peterson tegi ezmäižen ekspedicijan vepsläižidennoks .Ičeze ühthižradnikoidenke hän astui Boksitogorskan agjan külišpäi Podporožjen agjan külihesai (se jatkui 4 päiväd , matkan piduz’ oli enamb 80 kilometrad ).Matkoiš hö tegiba lehtkirjutesid sen aigan vepsän rahvahan elos da vepsän materialižes kul’turas , tegiba äi fotokuvid .Sen ekspedicijan aigan Aleksei Peterson muga mel’düi vepsläižihe , miše sid’ hän matkazi völ äi kerdoid vepsän maihe .
Mäni 50 vot siš ezmäižes Petersonan ekspedicijaspäi .Estinman rahvahan muzejan radnikoile tuli mel’he idei möst toštta heiden enččen pämehen matkan da rindatada , kut om vajehtanus vepsän rahvahan elo neciš aigas .Heile oli tärged kundelta vepsän eläbad paginad i tehta audio - da videomaterialoid .Sikš hö kucuiba ühthižtöho Kelen , literaturan da istorijan institutan aspirantan , necen kirjutesen tegijan .Konz ristitud pagižeba toine toiženke kodikelel , hö ”avaidaba ” ičeze henged , muga om kebnemb kerata melentartušt materialad eravuiččile tarbhaižile temoile .
Ekspedicijas jogahižel ühtnikal oli ičeze tegendoid da pätegendoid .Etnolog Indrek Jääts kerazi materialad etnopolitikan polhe .Ezmäi kaiked hänele om melentartušt tarkištelada sidä aigad , konz valdkund käski vepsläižid kirjutadas venälaižikš .Maido Selgmäe oli meil kuvadajan .Fol’klormez’ Ergo-Hart Västrik kerazi tedoid sijaližiš etnografižiš muzejoiš , a minei om melentartušt vepsläižiden hengelo , heiden verod da mifologii .Pagištes külänikoidenke mö ozutim fotokuvid , miččed tegi Peterson 50 vot tagaze .Äjäd ristitud tundištiba fotokuviš ičeze tutabid da heimolaižid , a erased tundištiba eskai ičtaze nor’aigal .Mö jätim fotokuviden kopijoid külänikoile lahjaks .
Meiden matk mäni Boksitogorskan agjan suvivepsläižiden elotahoiden kal’t Tihvinan da Podporožjen keskvepsläižidennoks : Tihvin – Arskaht – Maigär – Požarišš – Pecoil – Laht – Sodjärv –Bor (Krasnii Bor ) – Korbal – Nürgal – Pit’kär – (Minickaja ) Ladv – Kurb – Järved – Nemž – Vidl .Mö mugažo kävuim enččihe vepsläižihe külihe , miččiš nügüd’ eläba vaiše kezapertin eläjad vai niken ei elä , a mugažo tärktoihe külänikoiden täht hengeližihe sijoihe .Niiden keskes oliba pühäkodid , kaumištod da erazvuiččid loičendsijoid , sarid .
Matkan palan mö kävuim jaugai , miše ekspedicii oliži pojav Petersonan da hänen ühthižradnikoiden matkaha .Meiden matk mäni vanhoiden , mecal kazvahtunuziden tropaižiden kal’t .Erased vanhad ristitud , kudambid mö vastsim ekspedicijas , völ muštaba nenid tropaižid , miččed konz-se ühtenzoitiba eskai kaikid edahaižembid külid .Informantad starinoičiba , miše ende neiččed mäniba mehele da jäiba elämaha mužikan küläha , a ičeze kanzad kävuiba rižamaha nenidme mectehuidme , asttes jaugai kümned kilometrad .Nügüd’ tehuded oma jo unohtadud .Mö olim tradicionaližel Troica – praznikal-ki Pecoilküläs da norembal Elonpupraznikal Vidl-küläs .
Suvivepsläižil om enamb kaičenus endevanh tradicionaline kul’tur , hö oma ”saubaližembad ” verhiš ristituišpäi .Homaičim , miše heiden susedad Podporožjen da Tihvinan agjan keskvepsläižed , oma pagižlijambad .Hö surembal tahtol jagoihe tedoil , no tedoiden enambišt rahvahan veroiš om unohtadud da kadotadud .Keskvepsläižiden küliden elo nägui eläban da pozitivižemban .Suvivepsläižiš küliš irdad oliba tühjad , sigä läz ei olend ristituid .
Oli lujas opalahišt kuvitelda , miše völ 50 vot tagaze kaikiš neniš küliš kehui elo , rahvaz radoi pöudoil , paimenzi živatoid da kogonaižel küläl iloitelihe praznikoil .Nece elo jäi vaiše vanhoile Petersonan fotokuvile da rahvahan muštho .Nügüd’ konz-se eläbiden küliden sijas seižuba vaiše hapanuded pertid koveridenke katusidenke da heinäl vöhösai kazvahtunuded pöudod .Muga völ vepsän kirjutajan Vasilii Pul’kinan Korbjärven süvad veded – starinas om kuvatud penen vepsän Nürgal – külän elo XX voz’sadan ezmäižes palas .Mitte-žo oli minun čududeluz , konz minä olin nähnu , miše necil čomal , muga mujukahašti kuvatud tahol , seižuba vaiše pertid saubatud iknoidenke , a tulda niidennoks eskai jaugai ei lujas kebn azj .
Neciš sures da jügedas ekspedicijas mö kerazim lujas äi tedoid da tegim äi foto -, audio -, da videomaterialoid , miččed kuvastaba erazvuiččid vepsän elon oblastid .Ku sinei , kalliž Kodima-lehtesen lugii , oma melentartuižed nened materialad , ka sinä void löuta niid Estinman rahvahan muzejan arhivas Tartu-lidnas .Pigai ned anttas Venäman tedoakademijan Karjalan tedokeskusen arhivaha-ki .
Aleksei Petersonan jäl’gidme: 50 vodes päliči
вепсский
Младописьменный вепсский