Тексты
Вернуться к списку
| редактировать | удалить | Создать новый
| История изменений
| Статистика
| ? Помощь
Galina Baburova.
Tetaban kirjan uz’ kändmine
Источник:
Kodima. № 1, 2018, с. 3
Galina Baburova
Tetaban kirjan uz’ kändmine
вепсский
Младописьменный вепсский
Tal’vkun lopus Petroskoiš, Karjalan Rahvahaližes muzejas mäni Väinö Linnan ”Tundmatoi saldat”-kirjan kändmižen prezentacii. Kändi kirjan Bair Irinčejev, Karjalan vezištkesken istorialižen voinmuzejan pämez’.
”Tundmatoi saldat”-Väinö Linnan roman läksi vodel 1954. Se sai äi arvostelusid lugjoilpäi. Siš lujas äjan pagištihe. Iče kirjan tegii sanui, miše uz’ kirj voinas sünduti ”voinad” arvostelijoiden keskes. Erasid suomalaižid kirjutajid čudutoiti, kut avtor kuvazi saldatoiden elod makaras. Pagištihe, miše avtor nagroi Suomen 1941-1944-voziden irdpolišt politikad. Mugažo avtorad vä-ritadihe siš, miše hän kuvazi hubid kosketusid Suomen armijan oficeroiden da saldatoiden keskes.
Kacmata sihe, miše romanas om äjan kuvatud voinan tegoid, sen jüväs om voinan vasthapäi mel’. Iče Linna ühtni voinaha. Ičeze romanas hän kuvazi suomalaižiden saldatoiden melid, elod voinal, miččele putuiba 20-voččed prihad.
Suomes nece kirj om lujas popul’arine, kodimal romanal om enamba 50 erazvuittušt paindust, miččiden tiraž om enamba 500000 ekzempl’arad. ”Tundmatoi saldat”- kirj lugetas XX-voz’sadan Suomen literaturan klassikaks. Kirjan mödhe om kuvatud koume fil’mad 1955., 1985. da 2017. vodel. Sanutas, miše männudel vodel kuvatud fil’mal kacundoid enamba, mi ičeze aigan ”Titanikal”. Suomalaižil om mugoine tradicii – Ripmatomuden päivän kacta ”Tundmatoi saldat”-fil’mad.
Venän-žo kelel se oli paindud vaiše ühten kerdan vodel 1990. Sovetskijan aigan cenzur ei pästand erasid kirjan azjoid, sikš tekst oli vähäižen vajehtadud. Sikš sündui taht tehta uden kändmižen. Bair Irinčejev tegi necidä radod kaks’ vot. Hänel školan aigaspäi oli melentartuz’ istorijaha, Tal’ven voinaha. Hän tegi erazvuiččid necile temale omištadud ozutelusid, kirjuti erasid kirjoid, nügüd’-ki hän tegeb ekskursijoid voinan temale. Paiči sidä, Bair tedab anglian, ročin, germanian da suomen kelid. Hän sel’genzoiti, mikš sündui hänel taht käta suomalašt romanad. Oli erasid vigoid terminoiden kändmižes, värin oli kätud saldatoiden sobiden nimid. Erasiš sijoiš romanan tekst oli ”kebnenzoittud” lugijoiden täht. Erased scenad kirjas oma opakad. Sovetskijan aigan ei sand painda lajindsanoid, miččid om lujas äi romanas. Bair lugeb, miše ei vaiše cenzur painasti vigoihe kändmižes. Avtoran kirjutandstil’ om lujas jüged. Sanutas, miše edel romanan kirjutandad Väinö Linna lugi Dostojevskijan ”Prestuplenie i nakazanie”. Literaturan tundijad oma mugošt mel’t, miše se voi painastada Linnan kirjutandstil’ha – sured sanundad da jügedad meled. Paiči sidä, romanas henged pagižeba erazvuiččil suomen kelen paginoil. El’geta niid da käta čomin om lujas jüged.
Uden kirjan prezentacii kändihe todesižeks lekcijaks. Karjalan Rahvahaližen muzejan pämez’ Mihail Gol’denberg sanui: ”En uskond, miše tuleb muga äi rahvast, sijad ei täudu”. Prezentacijaha oli sur’ melentartuz’ lugijoil. Kirjad osttihe muga heredas, kut palabid pirgoid. Sündui lujas äi küzundoid kändajale. Bairad paksus küzutas, mitte om kirjan pämel’ voinas, hän andab mugoižen vastusen: ”Suomalaižed uskoiba vä-gestusehe, no sid’ el’genziba, miše ei vägestanugoi”. Kirjan lopus om opalahine mel’, äjad saldatad koleba. Linna sanui, miše voinmehiden keskes ei olend üks’meližut voinan polhe.
Uz’ kändmine oli tehtud Suomen Ripmatomuden päiväks. Sen pätegend om abutada Venäman da Suomen rahvahile paremba el’geta toine tošt. Mitte taht voin om lujas huba azj, se kaiken tob äi gor’ad ristituile. Mugoižed kirjad kucuba rahvast el’gendamha sidä.