Тексты
Вернуться к списку | редактировать | удалить | Создать новый | История изменений | Статистика | ? Помощь
Marina Zarubalova. Minä-ki olen vepsläine!
Marina Zarubalova
Minä-ki olen vepsläine!
вепсский
Младописьменный вепсский
Raisa Lardot (neiččen
familii Lar’uškina ) om sündunu vilukun 17.päiväl vodel 1938 Vepsän Prionežjen Šokš-külähä .Raisan kanz tuli elämaha Suomehe voinan aigan .Nügüd’ Raisa eläb Suomes Kauniainen-lidnas .Hän kirjuti 18 kirjad suomen kelel .Raisa zavodi kirjutada 1970.-vozil .Hän laps’aigan om tulnu Suomehe , i hänespäi kazvoi tetab kirjutai .Händast tetas äjiš toižiški maiš .Venän kel’he om kätud hänen roman ”Ripaskalinnut ”, miččen pohjal händast nügüd’ tetas Karjalas-ki .Siš hän starinoičeb ičeze laps’aigas vepsläižel mal .
Minei tuli sur’ oza vastatas Raisanke hänen pertiš .Konz minä zvonin hänele , Raisa kucui mindai ičezennoks adivoihe .Hän om pehmed i elegantine naine , no sil-žo aigal lujas vessel i energine .Suomalaižen veron mödhe mö joim kofed bulkoidenke i pit’kha pagižim suomen kelel hänen elos da sädandrados .Raisa ozuti minei ičeze pertin .Seiniš ripuba kuvad , kus oma hänen vanhembad , armaz pert’ Šokšus , läheližed ristitud .Pertiš hän kaičeb kaluid , miččed oma muga kalhed südäimele .Sured spasibod Raisale kucundas i čomas paginas !
– Raisa , minä tedan , miše sinai oma vepsläižed jured . Starinoiče ičeiž polhe , muštad-ik sinä laps’aigad vepsän mal ?
– Minä lujas hüvin muštan ičein laps’aigad , sikš ku minei siloi oli jo kuz’ vot , konz mö tulim Suomehe . Minä muštan eskai unid , miččid minä nägin , i penid aigtegoid minun elospäi .
Minä olen sündunu Šokšuhu .Mö elim pertiš , kus eliba tat , mam i tatan mam – minun baboi .Minä lujas navedin baboid .Hän oli päristitun minun elos .Baboi kacui meid , konz mam mäni radole kolhozaha .Mam Maria Nikonova lujas äjan radoi .Tat Grigorii Lar’uškin ani augotišespäi nikonz ei navedind bol’ševikoid .Starinoitihe , miše kerdan mijale tuliba venälaižed i jotiba händast humalahasai .Jäl’ges hän kirjuti miččen-se azjbumagan , i händast ottihe Rusttaha Armijaha .Edel sidä hän radoi sijaližen sömsijan bufetas .Tat oli lujas lahjakahan mehen , hän pagiži vepsäks , suomeks , hot’ iče oli venälaižen .Kirjuti runoid , pirdi , mahtoi väta balalaikal .Hän oli lujas čoman mužikan .
Mam sünduti 11 last , kudambišpäi eläbid jäi vaiše kuz’ .Päliči kuverdas-se kus , jäl’ges sidä , konz tatad oigetihe Sovetskijaha Sojuzaha , Suomes mamoi sünduti jäl’gmäižen lapsen .
– Kut tö elit voinan aigal ? Mikš tö läksit elämaha Suomehe ?
– Tatad ottihe Rusttaha Armijaha . A mö , kut äjad-ki toižed kanzad , voinan augotišes pätim lähtta Süvärin polehe .Matkas meid sabutiba suomalaižed .Mö lujas varaižim heid .Pagištihe , miše hö oližiba voinuded čapta korvid , konz vastsiba verhid ristituid .No suomalaižed oliba hüväsüdäimeližed i sanuiba meile , miše mö voim pörttas tagaze .Vaiše konz mö tulim tagaze , nägištim mugoižen kuvan , miččespäi huba tegihe meiden südäimiš : grammofon i toižed kalud – kaik , mi oli aitas , vargastadihe .Kerdan meiden pert’irdale tuliba suomalaižed .Hö pit’kha kacuiba meiden pertin seinäha i pagižiba siš , miše sil ei ole kivialandust .Minä ezmäi en el’gendand , miš oli pagin , a jäl’ges tärzin , miše hö pagižiba sauvondmahtoiš .
Minai oli kaks’ norembad sizart – Maja i Toma , i oli völ kaks’ sizart – Roza i Venera , kudambad oliba vanhemb mindai kudele vodele .Voinan aigan vanhembad sizared käveliba školha , kus suomalaižed opendajad vediba urokoid suomen kelel .Sizaril oliba openduzkirjad čomiden kuvidenke .Niiden abul hö openziba suomen kel’t .Hö pagižiba suomeks hüvin , sikš heile oli kebnas opetas .Kerdan minei-ki lasktihe tulda školha i kacta , kut sizared vaumičesoiš Raštvoikš .Konz minä nägištin tundmatomiden ristituden keskes minun vanhembad sizart Rozad , minä eskai hüppähtin i mašiškanzin kädel , kidastaškanzin ”hei , hei ”.Kaik zavodiba nagrda minun päl , niken ei varastand tünäs neičukaižespäi mugomad tegod .
Voinan aigan , konz Karjalaha tuliba suomalaižed , tat putui niiden plenha .Suomalaine professor Aimo Turunen oti händast radole kändajan .Tat pagiži Olonecan radios .Siloi tehtihe radiopaginoid erazvuiččil kelil da dialektoil : lüdikelel , oloncan i vepsän kelel .Tat oli korktad mel’t ičeze rados .Professor Turunen i toižed radiomehed äi kerdoid tuleskeliba mijale adivoihe .Kaik kanzad , kus sünduiba lapsed , tahtoiba otta ristimamaks ičeze lapsile suomalaižid akoid , sikš ku hö toskeliba hüvid lahjoid .
Konz tuli sel’ged , miše suomaližil azjad frontal mäniba hubin i venälaižed vägestaba , Olonecan radio saubatihe .Sovetskijan Sojuzan zakonoiden mödhe tatad lugetihe voinpahantegijan , sikš vodel 1944 meile pidi teravas kerata kaik kalud i tönduda matkaha Suomehe .Tat uskoi , miše sigä meile ei pida nimidä varaita , sikš ku hänel oli suomalaine voinpasport .Meiden pertinno azotihe sur’ mašin .Minä nikut en tahtoind ajada i pakičin baboid lähtta meidenke .Minei oli tusk erigata baboinke .Minä muštan , kut tatoi kaiken napri mindai pidäda , sikš ku minä tahtoin pörttas tagaze , maihutin kädel baboile .Minun henges oli opal , minei pidi prostidas ristitunke , kudamb om kaikid armhemb minun elos .Minei toivotadihe , miše baboi tuleb meidennoks möhemba .No mindai manitadihe .Minä enamba nikonz en nägend baboid ...
Muštan , miše ühten ön mö magazim heimolaižidenno Petroskoiš , siloi sidä kuctihe Äänislinna .Lidnas oli täuz’ haos , ei olend olnu nimiččid kel’düsid .Laukoišpäi ottihe maksmata tavaroid , miččed putuiba kädehe .Aigoiš homendesel mö tulim raudtestancijale .Sigä oli äi suomaližid saldatoid i kohtukahid naižid , kudambad maihutiba ičeze mel’hižile , suomalaižile saldatoile .Tat jäi lidnaha , ei lähtend meidenke .No hän toivoti meile , miše löudab meid , kut vaiše lopib lidnas miččidse ”bumagazjoid ”.Mö ištumoiš pojezdaha , i minä kaiken aigan kacuin uksehe .Ved’ , baboi voi tulda konz taht .Mäni äjak-se aigad .Pojezd ajoi lujas hotkas .I minä el’genzin , miše baboi ei tule .Nikonz en unohta sidä tundmust , kut mindai manitadihe , i minä jo nikonz en näge ičein baboid .Minä kadotin händast .Pojezdas oli äi suomalaižid naižid , opendajid .Muštan , konz mam pidi Maikad käziš , naižed šuhaižiba siš , miše lapsel ei ole trusaižid päl .
– Kut teid vastatihe Suomen mal ? Kus tö elit ?Midä tegit ?
– Mö tulim Jogensuhu (suomeks Joensuu hun ). Ühten ön mö magazim vokzalal kivilaval .Ezmäi minä meletin siš , miše suomalaižed oliba ozakahad , miše abutiba meile jäda henghe .Muštan , konz mö läksim ortodoksižehe jumalanpertihe , ka ristitud , kudambad seižuiba teveridme , nagroiba meiden päl i ozutiba meihe kädel .Minä en voind el’geta , min täht hö tegeba muga .I vaiše siloi , konz mö pördimoiš pagenikoiden lagerihe , minä el’genzin , konz kacuhtin zirkloho – minun tukad ei olnugoi sugitud muga , kut toižil .
Jogensuspäi meid vedihe pimedas tavarvagonas penehe Kauhava-lidnaha , kus mö elim kezan sirdäjiden lageriš .Mam oli kohtukaz , konz mö ajoim Venämalpäi , i Suomes hän sünduti völ poigan .Möhemba tat tuleskeli meidennoks Kauhavaha .Tobjimalaz mam sünduti lapsid iče kodiš .Hänele oli huiged , miše hän zavodib sündutada last läžundkodiš , kus om verhid ristituid .Mam oli sidä mel’t , miše necen sün taguiči laps’ ei sündund lujas tervheks .Kauhavas mö elim lageriš , kus oli äi ristituid .Sikš ku meiden kanz oli sur’ , mö magazim laval sijahavadoil .Niken nikonz ei tedand , mi linneb homen .Meid söttihe kaikuččen päivän .Minä en tedand , miše söm voib olda mugoižen magukahan .No paremb oli se aig , konz anttihe mannapudrod bolkislinke .Nece söm oli mugoine čoma , i minä el’genzin – kaik linneb hüvin .Jäl’ges mö elim penes Minkiö-küläs , mitte oli läz Forssalidnad .
Minkiös meile oli lujas jüged eläda .Ristitud lajihe , toraziba , vargastiba .Konz meid kuna-ni udhe sija todihe , ezmäi kaiked meid pestihe , vivettihe täid , sikš ku meletadihe , miše mö olem lujas redukahad .Noremb vel’l’ koli .Mam oli mitte-se toine .Tat kävui toižiden suomalaižiden naižidennoks .Minä el’genzin mamad lujas hüvin .Mam tatanke paksus lajihe , kidastiba toine toižen päle .Minä lujas varaižin necidä , sikš zavodin hüpta laudoidme nagloidenke .Tehlin muga , miše hö ei laižigoiš enamba .Jäl’ges necidä minai lujas kibištiba kandaižed .
– Midä tegihe sinun tatale ? Kut hän tuli tagaze Sovetskijaha Sojuzaha ?
– Kerdan Minkiös meiden pert’he tuliba policiimehed , no mö ehtim peitta tatad aitaižehe . Minai oli mugoine tundmuz , miše nened ristitud kaik-se löudaba händast .Minä kacuin ristituihe i el’genzin , miše minä olen veraz neciš mirus .
Jäl’ges meid vedihe Mellilä-lidnaha .Pert’ , miččes mö elim , oli ümbärtud negloikahal vanuimel .Varaitihe , miše mö voim tehta midä-ni pahad toižile .Tat löuzi radon letekarjeras , hän gruzi letet vagonoihe .Nügüd’ meil zavodihe uz’ elo , meletin minä , minä linnen mugoižen , kut toižed .Mö tulim elämaha pertihe , kus eliba toižed evakuiruitud ristitud .Meile anttihe pen’ honuz čuhus .Tat iče tegi kaludišton meiden täht .Mam vaumiči sömäd päčiš .Pertiš oli sauna , no mö kävelim pezmahas kaiken jäl’gmäižin .Oli lujas jüged elo .Evakuiruitud karjalaižed eliba paremba , mi mö .Sil aigal pagenikoiden keskes oli äi ukrainalaižid , inkerilaižid da karjalaižid kanzoid .Eläjad lujas paksus vajehtihe .Karjalaižile i toižile sirdänikoile , kudambad kadotiba ičeze pertid da elod , abutadihe kaikes .Heile anttihe ma , kus hö voiba leta pertid .A sikš ku meid ei evakuiruitud , ka meile ei anttud nimidä sišpäi , midä mö kadotim .Eskai ei makstud aburahoid lapsiden täht .Äjad kanzad , kudambil oli voimuz , läksiba elämaha Šveciaha .
Kerdan tat tuli radolpäi i veri lebaidamhas magaduzsijale .Tuliba policiimehed i otiba händast kerdale .Mö eskai em ehtnugoi prostidas hänenke .Mam möst oli kohtukahan .Hän muga kidasti , eskai mö melitim , miše hän koleb .Möhemba mö zavodim eläda ezmäižel žirul , kus oli kaks’ honust .Sügüzel minei pidi lähtta opendamhas školha .Mam sünduti jäl’gmäižen lapsen iče , i oli lujas ozakaz , miše rindal ei olend verhid ristitud .
Mam jäi üksnäin kuden alaigäižen lapsenke .Äjak-se aigad tat oli Lappeenranta-lidnas ühtes toižidenke türmaha pandud ristituidenke , kudambad varastiba , konz heid oigetas Sovetskijaha Sojuzaha .Mam ehti kirjutada tatale kirjeižen , kus sanui , miše sünduti poigaižen , i sai tatalpäi vestin .Tat kirjuti , miše nügüd’ voib kolda puhthan hengenke , sikš ku tedab , miše kaik meil linneb hüvin .Hän kaiken napri tugeta mamad .Kirjuti meile kaiken aigan , kuni oli Suomes .Kirjeižid tatalpäi Sibirišpäi mö nikonz em sanugoi .Hän koli vodel 1948.Mamale oli lujas jüged kazvatada meid üksnäze .Hän radoi zavodal , kus tehtihe padoid savespäi , ani homendesespäi möhäižehe ehthasai .Vanhembile sizarile oli jüged , sikš ku hö openzihe školas i sil-žo aigal abutiba mamale pertiš , miše meile oliži kebnemba eläda .
– Starinoiče , kut sinä openzitoi suomalaižes školas ?
– Tuli aig mända školha . No minä lujas holduin siš , miše minai kaik om ei muga , kut toižil lapsil .Kävuin školha jaugai koume kilometrad pidust’ raudted .Astuin äi kerdoid školhasai , sid’ pördimoi kodihe .Kerdan tedme školha vastsin lapsid , kudambad kidastiba minei jäl’ghe , nimitiba mindai čiganaks .Minä lujas tahtoin tehtas suomalaižeks , a mindai nimitadihe čiganaks .Hengel oli muga jüged , ningošt ei olend olnu nikonz .Tahtoižin upota mas läbi .No minä kerazin kaik väged i lopuks tulin školha .Ezmäi ištuin jäl’gmäižen partan taga da tarkištelin , midä tegeba toižed lapsed .Homaičin , miše niken lapsišpäi ei tahtoi tehta pahad minei .Siš päiväspäi minei tuli mel’he olda školas .Pühäpäivd tegihe jügedoikš päivikš .Minai oli hüväsüdäimeline opendai , lujas navedin händast .
Sid’ minä lopin augotižškolan da zavodin opetas vanhembiš klassoiš .Minei oli kebn opetas školas .Navedin lugeda da saskelin hüvid arvznamoid .Školan jäl’ghe opendai nevoi mamale , miše minä jatktaižin opendust .Sen täht pidi ostta biletad pojezdale .Meil ei olend den’goid .Vodel 1959 päzuin opendamhas Ebeneser-seminarijaha lapsiden kacujaks .Siloi oli lujas jüged päzuda neche seminarijaha opendusehe .Kaks’voččen opendusen jäl’ghe radaškanzin Forssan päivkodiš lapsiden kacujan .
– Om-ik sinai ičeiž kanz , lapsed ?
– Forssa-lidnas vastsin mehen , kudamb möhemba tegihe minun mužikaks . Hänen nimi om Andre Lardot .Hän om bel’gialaine .Mö naim vodel 1961.Mužik radoi auditoran-buhgalteran .Minä sündutin kaks’ last : neičukaižen vodel 1962 da prihaižen vodel 1963.Sid’ mö läksim Egiptaha , sigä mužikal oli radazjoid .Päliči kahtes vodes pördimoi tagaze Suomehe .Vodel 1969 putuim mužikanke aftokatastrofaha .Siš aigaspäi minun elo lujas om vajehtanus .
Mužik satati päd da jäi läžujaks (invalidaks ).Minä tahtoin eläda ičein täht , no en voind .Jo 49 vot minä olen suriš holiš ičein mužikas .Nügüd’ mužik eläb holitandpertiš , kus händast lečtas , a minä kaikuččen päivän kävun hänennoks .Hän ei voi likuda da pagišta .No minun mužik igäks jäb minun täht kaikid armhembaks ristituks .Hän om minun angel , kudamban minei Jumal oigenzi .
Olen korktad mel’t ičein lapsiš .Meiden lapsed el’gendaba mindai , kitän heid kaikes .Tütär radab läžujiden holitajan .Hän äjan abutab minei .Tütrel om koume poigad .Minun poig eläb da radab bankas Gollandias .Hänel om kaks’ last .Hänen poig , minun vunuk , eläb Germanias , hän tegeb vinad .
– Konz sinä zavodid kirjutada ?
– Kirjutaškanzin völ elädes Egiptas . Jatksin necidä radod , konz holitaškanzin mužikad .Ezmäižen kirjan kirjutin lujas heredas , meletamata .Išttes kodiš kirjutin nedališ lehtikoho meiden ozatomudes .”Hän jäi elämään ” (”Hän jäi henghe ”)-kirj läksi eloho vodel 1973. Sil aigal Suomes avtokatastrofoiš koli lujas äi ristituid – 1100 mest vodes .
Kogonaz olen kirjutanu 18 kirjad .Kaik nene voded minä ištuin kodiš , holitin mužikad da kirjutin kirjoid .Läz kaik kirjad oma minun elon polhe .Ülendamoi siš , miše olen vepsläine da miše kaičen ičesain vepsläšt hengelišt kul’turad .Vodel 1978 läksi eloho ”Ripaskalinnut ”-kirj (”Segoinuded lindud ”).Vodel 2000 nece starin oli kätud venän kel’he .Sen venälaine nimi om ”У чужого порога ”.Siš minä starinoičen ičein laps’voziš voinan aigan , sirdändas Suomehe , erigoituses babanke da elos Suomes , sen ezmäižiš voziš .Vodel 2001 läksi eloho ”Jäätyneet linnut putoavat oksiltaa ” (”Jädunuded lindud lankteba oskilpäi ”)-runokogomuz suomen kelel , a sid’ – sen kändmižed vepsän da venän kelihe .
Mugažo minai om melentartuz’ pertiden da fateroiden südäimišton dizainaha .Üks’ minun kirj om omištadud necile temale .
– Oled-ik ajanu konz-ni kodimale Šokšuhu ? Miččid tundmusid sinai oli ?
– Olin kodimal kaks’ vai koume kerdad , siš aigaspäi mäni äi vot . Konz olin jäl’gmäižen kerdan , tahtoin olda üksnäin , no kamerad da lehtmehed telustiba minei .Mö lujas tahtoim tulda Šokšuhu völ kogonaižel surel kanzal .Toivon , miše konzni nece uništuz tuleb eloho .Tuldes Šokšhu olin ičemoi pertiš .Nügüdehesai hüvin muštan , mi da kus oli kodiš .
Muštan kaiken ani laps’aigaspäi .Lujas sur’ taht oli starinoita ičein muštlotesiš kaikile da kirjutada neniš jügedoiš voziš , miše kebnenzoitta henged .Tahtoin panda maha mamad kodimal da pakičin Suomen prezidental laskendad sihe .No en sand vastust .Nacein , mö nikonz em ajanuižigoi Suomehe , ku tat ei olnuiži suomalaižiden poles .No nügüd’ olem ozakahad , miše eläm Suomes .Minä nikonz en vastnuiži ičein mužikad elädes vepsän mal .
– Midä znamoičeb vepsläine ičetundmuz sinun täht ?
– Kaiken rižan , miše olen ani toine , ei kut toižed . En ole suomalaine , kaik-se olen vepsläine .Minun tütär paksus pagižeb minei : ”Mahta vedäda ičtaiž .Ala sanu kaiked , mi om meles ”.Meletan , miše vedän ičtain kut vepsläine , olen lujas avonaine ristit .Sen-žo aigan minun henges om mugoine koskmatoi sija , kuna niken paiči mindai ei voi ličtas .
Täl vodel Raisa Lardotale täudui 80 vot .Mö ozatelem Raisad jubilejanke , toivotam hänele čomid satusid sädandrados , kovad tervhut da pit’käd igäd .Mö olem korktad mel’t siš , miše meil , vepsläižil , om mugoine tetab kirjailii , kudamb kirjutab suomen kelel , no ved’ nece om meiden heimkel’ !Kaiked hüväd sinei , meiden armaz Raisa !
Minä-ki olen vepsläine!
вепсский
Младописьменный вепсский