Тексты
Вернуться к списку | редактировать | удалить | Создать новый | История изменений | Статистика | ? Помощь
Tatjana Berdaševa. Кarjalan taikainstituutti
Tatjana Berdaševa
Кarjalan taikainstituutti
карельский: собственно карельское наречие
Новописьменный севернокарельский
Magija ta
taikauško kaimattih ihmistä hänen šyntymäštäh alkuan .Melkein jokahini ihmini tiesi lukuja ta loiččuja .Mintähpä ihmiset ušottih taikah ?Moušot šen takie , jotta muajilmašša on äijän epäšelvie ta šelittämättömie aseita ta ilmijöjä , kumpasissa ihmini tuškin pärjyäy iče .Šilloin ihmini kyšy apuo tuonilmasiltavoimilta .
PUAPO
Mistä , esimerkiksi , kyšy apuo 1900-luvun alušša tavallini talonpoikaisnaini , još hänen lapši kipeyty ?
Aunukšen ujezdih kuulu 140 kylyä ta šen pinta-ala oli 2 800 nelijövirštua .Ujezdissa oli vain kolme liäkärie , 19 felššerie ta kuusi puapuo .
Näin yksi liäkäri hoiti noin 16 500 eläjyä .Tämmöšen terveyšhoijon tašon ohella kanšanliäkintä oli ihmisien šuosijošša .Ihmiset rikeneh kyšyttih apuo tietäjiltä tahi käytettih ičeliäkityštä .
Vahvoimpina tietäjinä piettih tietyšti miehie-tietäjie , ka naisillaki oli oma magija .
Nykykielellä šanuon še ois ”šynnytyšopin ta ginekologijan instituutti ”.Puapo aina autto rošenččua .Puapolla ei ollun mitänä liäketietehellistä koulutušta , ka pitkäaikaisen kokemukšen anšijošta hiän šuatto hoitua naista šynnytykšeššä liäketietehelliseltä kannalta šekä lisäsi prosessih taikaritualija .
Miltä näyttäy taikuutta harjoittaja naini ?Vanha pörhökarvani koukkušelkäni akka keittäy kattilašša taikajuomua .
Karjalaiset puapot oltih toisie .Ušottih , jotta vain hyväntuulini , rauhallini ta viisaš naini voit tulla puapokši , šentäh kun šynnytykšeššä auttajan naisen kuva vaikuttau luonnollisešti platenčan elämäh .Šamoin tämä naini autto lašta šilloinki , konša hiän kipeyty , makasi pahoin tahi šöi vähän .Puapot yritettih auttua käyttämällä taikuon lisäkši niise eriluatusie heinäkeitteitä , hierontua ta kylyö , mi monipuolisešti vaikutti lapšeh .
Eeppiseššä Kalevalarunoelmašša lapši šyntyy ilman puapuo ta kanšanliäkintyä .Neičyt Marjatta tulou pakšukši puolukašta ta šynnyttäy poikalapšeh yksin liäväššä .Rošenčča moliu Jumalua , kumpani ei enyä ole pakanallini jumaluš , kun oikieuškoni Jumala .Niin šyntyy uuši šankari , Karjalan kuninkaš , kumpani tulou šuuren tietäjän Väinämöisen šijah .
”TIETÄJÄT ” PAIMENET
Taikua käytettih tietohuiččijien lišäkši paimenetki . Mitein uškuo lehmän tavallisella ihmisellä , kun še on koko perehen elättäjä ?Ihmiset ušottih karjah ”tietäjillä ” paimenilla .
Paimenen ammatti ei ollun arvoššettu .Paimenekši tultih tavallisešti köyhät ihmiset , muattomat , yksinäiset vanhukšet , vaivaset , kumpaset ei kelvattu muuh työh , tahi aviottomat lapšet .Muistakkua Kullervuo “Kalevalašta ”.Vain paimentamini voit elättyä hänet .
Kyläššä oli tavallisešti yksi paimen ta kyläläiset valittih täh toimeh keštäjä ta voimakaš priha , kumpani löytäy yhteiskielen luonnonvoimien kera ta pärjyäy paimenen tehtävien kera .Uškomukšien mukah paimen ei ainuoštah piti šilmällä ta hoiti karjua , ka šamoin ni šuoritti erilaisie magisie ritualija .
”Tietäjät ” paimenet šuoritettih välttämättä ritualija , kumpaset šuojattih karjua epäonnešta , mečän ilkeistä voimista šekä meččäeläimistä .
Enšimmäini rituali piti šuorittua kevyällä , konša karjua enšimmäistä kertua piäššettih niityllä .
Paimen kierti kolme kertua karjan ympäri magiset esinehet kiäššä ennein enšimmäistä niityllä lähtyö .Paimenella oli šauva ta tuohitorvi .Paimen luki loiččuja .Kakši enšimmäistä kiertuo paimen luati myötäpäiväh ta kolmannen vaštapäiväh .Torvi etušti sakralisen ta magisen esinehen roolie .
Paimentorvi ei ollun yksinkertani musiikkišoitin .Ihmiset ušottih , jotta paimenen taikavoima liittyy tähä esineheh .
Joka vuosi paimen valmisti uuvven tuohitorven .Paimen ei antan kellänä koškie torvie ta tavallisešti peitti šen , šentäh kun varasi pahua šilmyä .Kauven lopušša paimen poltti torven tahi peitti šen puunkoloh tahi muurahaiskekoh .
Paimen , kumpasella ei ollun magista taituo , kyšy apuo tietäjiltä .Tietohuiččija , kumpani tavallisešti oli entini paimen , opašti paimenella magista taituo : anto kirjuttua tahi oppie ulkuota loičun šekä luati pualikat , vahan , vyön ta paimentorven magisiksi esinehiksi , kumpasie šiitä paimen šai käyttyä .Šamoin kuin tietohuiččijan ”tietäjän ” paimenenki piti šiirtyä taitojah ennein kuolomua , kertuo opaštujalla loiččuja , muitein hänen kuoloma tuli täyši käršimyštä .
Taitojen šiirtämisen jälkeh paimenella ei ollun enyä magista voimua .
Кarjalan taikainstituutti
карельский: собственно карельское наречие
Новописьменный севернокарельский