Тексты
Вернуться к списку | редактировать | удалить | Создать новый | История изменений | Статистика | ? Помощь
Tatjana Semečkina. Mamman kertomukšie
Tatjana Semečkina
Mamman kertomukšie
карельский: собственно карельское наречие
Новописьменный севернокарельский
Helmin
kikki
Meijän mamma eli pitän elämän .Hiän šynty vuuvven 1922 tuiskukuušša ta kuoli Voitonpäivänä 2010 vuotena .
Kuukauven vanhana muamo piäsi perehen kera pakoreissulla Šuomeh .Šielä vuotena 1925 hänellä šynty Helmi-čikko .Tyttölöistä tultih hyvät yštävät .Ka oraškuušša , ihan ennein Šuurta Isänmuallista šotua , Helmi-raiska kuoli keuhkotautih , kylmi kolhosin töissä .
Mammalla še šuru oli šyväimeššä koko ikäh .Mistä vain ei läksis pakina , mammalla aina muistu mieleh lapšušaika , še oli niin onnellini ta mielellini aika .
Yhtenä kešänä mamma eli miän pereheššä .Šilloin meilä oli vielä Hertta-nimini lehmä .Šama nimi oli meijän lehmällä , konša mie olin pieni .
Mammalla šilloin oli jo paha näkö .Hänellä luajittih kakši leikkaušta šilmih , vain yhellä šilmällä jo kašvo jiä .
Konša mie kävin lypšyllä , mamma istu šinčissä .Šiitä myö hänen kera joima huomeneškahvie verekšen maijon kera .
Meilä oli oikein hyvä isäkkökišša Martin .Šen kera miula oli “vaihtokauppa ”: joka toini huomeneš Martin toi rappusilla pitkähäntäsen hiiren , a mie kuavoin mal’l’ah lämmintä maituo .
Yhtenä huomenekšena tulen liäväštä , ka a-voi-voi , rappusilla veteliytyy puoli kymmentä šormenpituista hiirenpentuo .Martin istuo kokottau tyytyväisenä .
Mänin pirttih ta kerroin mammalla tapahukšen .Šiitä puoli huomenešta mamma muisteli Helmin kikkie :
“Muamo meilä ei tykännyn kiššoja .Vain kun Oškari-veikko löysi ta toi kotih paharaisan kikin , ni Helmi-čikko oikein ihaštu ta rupesi itun kera pyytämäh jättyä hänellä še pentu .Kun hiän oli papan lellikki , niin muamo anto luvan jättyä kiššan .Ka šano tyttärelläh :
– Iče šie ni hoitamah šitä rupiet .
Miun čikolla tuli elävä kuklani .Hiän kapaloičči šitä , opašti lakkimah mal’l’ašta .Myö kävimä järvellä kikkie pešömäh .
Vuuvven piäštä pieneštä kikistä kašvo hyväččäini harmua isäkkökišša .Vain kyllä še oli laiska .Muamo tulou liäväštä , a kišša rojottau šinčin lattiella .Tiellä on , ka ei liikaha paikaltah .Muamo šitä jalalla šiirtäy , a še vain toisella kylellä kiäntyy .
Kiššua niin ni kučuttih Helmin kikki taikka Helmin häntä .Še aina oli meilä matašša .Muissan , kun myö kävimä mussikkah ta kišša matašša .Aššumma jälelläh , a kišša šotkeutuu Helmillä jalkoih .Hiän otti šen kainaloh .
Niin šilmissä ni šeisou šemmoni kuva : Helmi-čikko aštuu pitäššä vihrienkeltasešša mekošša , yheššä kiäššä marjavakkani , a toisešša kainalošša kišša – häntä muata vetäy .”
Šiinä mammalla tuli itku šilmih .A myöhempäh hiän nakrun kera tuaš muisteli Helmin kikkie :
“Pirtissä kiukuan luona oli pitkä levie laučča , myö šiitä aina kiukualla krapasima .
Tuatto tuli kolhosin töistä vaipunuona , illaisti ta pötkähti venymäh laučalla , tai uinosi .Huomenekšella kertou :
– Havaččeuvun yöllä .Kuulen – rukki hyräjäy .Noušen ta jo šuun avuan šanuo : “Eikö Varvanalla ole päivällä aikua kesrätä , kun yöllä yötikkäisellä pitäy ruatua ?”Avuan šilmät , ka eihän pirtissä ketä i ole , tyhjä pirtti , vain laučan piäššä Helmin kikki makuau ta kurtettua hyräjäy kuin rukki .Mie nousin kiukualla ta šielä šiitä makasin huomenekšeh šuaten .
Myö Helmi-čikkoni kera kävimä kouluo Uhtuošša .Kyllä še kikki ikävöičči .
Muamo šiitä meilä kerto :
– Kun työ mänijä , niin kišša netälin ikkunan korvašša viiristeli .Varasin šitä pihalla piäštyä , jotta jälkeh juokšou .
Konša myö myöštymä kotih , niin kikki ei šolahtan Helmin polviloista ta tytön täkin alla makasi .
Helmin hautajaisien jälkeh kišša kato ta emmä ole nähnyn šitä konšana .A kuukauven piäštä alko šota , mi rikko kaikkien elämän .Šovašša kuatu ni meijän Oškari-veikko .”
Valkieturkkini jänöni
Vielä muamo muisteli :
“Olima Oškari-veikon kera koissa talvilomalla .Muamo hänet työnsi meččäh havuo käymäh .Havu šiitä pilkottih ta šuurešša puašša še hautu , lisättih šiivatoilla juomiseh .
Tulou veikko mečäštä havutakka šeläššä ta jänöni yšäššä .Še oli anšah tarttun ta Oškari piäšti pois .Ka kun oli käpälä vereššä , niin otti jänösen kotih .
Päivän piäštä še jo hyppeli pirttie myöten .Muamo kiroutu :
– Šuata pois še elukka meččäh , ei še ole kotielukka !
Veikko vei jänösen kuušen luokši , piäšti šen , ka še ei ni lähe , vain jälkeh juokšou .Poika otti jänösen matkah ta vei šen nuapurin luo , heilä kun oli kanija .Hyö mielelläh otettih jänis kanien šekah .
Šiitä kešällä nuapuri šano tuatolla :
– Oli niin kaunis valkieturkkini elukka , kačo vain nyt mimmosekši mäni !
Tuatto mäni kaččomah , šiitä meilä kerto :
– En ni tunten meijän jänistä .Lihava kun poršaš ta likaharmua turkki piällä .Kyllä ne ollah erimoiset ne meččäelukat !
Vuotena 1940 tuatto mäni Enonšuun virtah .Kyllä šiitä Oškari pahoili , jotta ei piäššyn tuaton hautajaisih .”
Pokko-tuohišorkka
Mamma kerto , jotta hänen tuatto ta Oškari-veikko oltih oikein helläluontoset .Heilä oli suali ihmisie tai elukkoja :
“Muissan , yhtenä kešänä tuatto tuli järveltä pieni pokko yšäššä .
Šovan iellä meilä oli kakši venehtä – Alajärvellä tai Yläjärvellä .Muamo piti ryšyä muššašša peräššä Alajärvellä , tuatto kalašteli Kenttijoven šuušša Yläjärvellä .
Šiitä hiän kerto :
– Šouvan järvie poikki , kuulen kun Lammaššuarella uuko mäläjäy , ihan iäni on jo kahistun .Kiännän venehen ta šouvan šinne .Kačon , miän uuko šielä on , mäläjäy kuin onne toin .Mänen , ka ei loittona kiven kološša pokko-raiska venyy .Noššan šen , ka etušorkka ihan on poikki , nahkašta pisyy kiini .Noššin šen veneheh ta toin kotih .
Koko kylän lampahat kešän aikua oltih šuarella .Jotta niitä ei ševottua , korvah pannah merkki .Meijän lampahilla vašemešša korvašša oli tuohirenkaš .
Šiitä tuatto leikkasi šen kapien pois ta tuohešta pani käpryn jalkah .Monie han päivän piäštä pokko kačo i eleytyki .
Meijän lampahilla oli oikein kaunis šinisenharmua turpie villa .Talvekši ta kešäkši Varvana-täti keričči lampahie .Šamoin hiän ni karttasi ta kesräsi .
Muamolla ei ollun aikua niih hommih .Hiän kävi kolhosin töih ta koissa oli šiivattua täyši liävä .Hiän šiitä talvi-iltoina , konša lehmät oltih ummešša , tikutti villašta šukkija , pušeroja , kintahie .
Pokko še meilä talveh šuaten yksinäh eli .Šiitä še kerittih ta pantih šuppih .”
Mamman kertomukšie
карельский: собственно карельское наречие
Новописьменный севернокарельский
“
–
“
–
–
“
–
–
–
“
–