Тексты
Вернуться к списку | редактировать | удалить | Создать новый | История изменений | Статистика | ? Помощь
Mikko Remšu. Kalarokka
Mikko Remšu
Kalarokka
карельский: собственно карельское наречие
Новописьменный севернокарельский
Nyt
tämä on kertomuš , vain annahan kun täštä vielä kakšikymmentä vuotta pyörähtäy , niin tätä voit lukie niin kuin oikieta starinua .Šen tähe mie yritän kirjuttua täštä tapahukšešta oikein stuatillah , ihan niin , kuin asie on ollun .
Eletäh , vellisen , ukko ta akka tämän miän Karjalan muan eryähällä kolkkasella olijan järven rannalla , jo šatoja vuosie šeisojan kylän laijimmaisešša mökissä .
Akan nimi on Paraška , a ukon nimie en muissa ni kuulovankana .Ei häntä muulla nimellä mainittukana , kuin Ukkomieš tahi Ukko .
A konša tämä Ukkomieš nai šen Prokon Paraškan šielä Viehkalammin Rasinniemeštä akakšeh , niin šiitä lähtien Paraška mieštäh alkoki kuččuo ukokši .Tai kyläläiset alettih šanuo häntä šamoten – enšin šuutkiessah , a šiitä jo totisissa tosissah .
Niin hyö elyä elmetelläh eikä kovin vanhojakana vielä oltais , vain kun ollah vaivaset , niin ei še heijän elämä aina kovin hiäppöistä ole .Paraškalla on jalat kipiet .Härkä oli pušken jalkoih ta šiitä šuaten ne ollah puhallukšissa , šinisömillä ta ruštoloih kašvanehet .
Ukkomieš oli viime šovašša .Šieltä tuli invalidina .Monta kolhuo oli šuanun .Huavat on parettu , a mahavaiva – še vain kiušuau häntä tämän täštä ta vähän piäštä .Kešällä šitäkänä kipuo ei kuulu , a kun talvi tulou , tuaš ni alkau vaivata .Niin taikoset talvet enimmäkšeh piehtaroiččou lämpimällä kiukuan puatiella .
A Paraška keittäy šitä , paistau tätä , sriäppiy ta hautou mitä vain konša mieleh juolahtau .Kaupašta kulettau kaikenmoista šyötävyä : ois lihua tai merikalua vaikka mimmoista .
Ukkomieški yrittäy šyyvvä kaikkie mitä parempaista konšaki akka rehvuau .A mahah tulou tuška tämän täštä .Elä muuta kun tuaš puoškaroimah , tuaš tippojen varah .Mistä ruokaverošta še kipu tulou , šitä et ni tiijä , kun kaikenmoista murtuo tulou šyötyö .
Kerran tuaš ukko vurvettau šielä kiukuan perissä .Akka lattiella ieštuaš kävelöy ta voivottau :
– Min nyt ruan , jotta tuo nyt ašettuis tai ičeki piäsisin rauhottumah .Liäkkiet loputtih .Liäkäriki minne lienöy on männyn .Annai lähen Ol’ona-truukulta kyšyn kalua , eikö hoti še auttais .
Toi Paraška šuolakalua .Livotti ne hyväkši , pesi , keitti ta kučču ukkuoh šyömäh .Ukko šolahtau kiukualta .Ihan täyšin šuin henkittäy järvikalan hajuo .Šylki šuuh tulou , niin šyyvvä himottau .
Šyöy päivänä , šyöy toisena ...Ka täštä kun Ukkomieš priškautumah !Vaiva katou niin , kuin šiivellä ois pyyhkin .Päiväsissä ei nouše kiukualla , a konša mitäki touhuou : kantau vettä avannošta , šuau halkoja pirttih , völjyäy pärepluahkojaki pirttih šulamah , kiskou pärettä šuuren tukun , šitou ne kuvokše ta noštau kiukuan korvalla kuivumah ...Šuovattua vašše akka kaččou , kun ukko šieppuau lapien , mänöy ta šuomiu umpeutunehen kylytien pohjua myöten kahallah , ta vielä ottau ta vetäy kylynlämmityš halot kelkalla kylyn šinččih .
Min aikua riitti Ol’onan antamie kaloja , šen aikua Ukkomieški oli potrakka , kuin petra .A kun järvikalat loputtih , jo muutoman päivän piäštä alko tuaš mahašša vaiva kuuluo .
Tämä tapahuš še avasiki Ukkomiehen šilmät .
– Emmäkö myö hoti rupie verkon kuvontah ta talviksi kalua šuahuštamah ičellänä kasnah ? Ukkomieš šanou akalla .– Vet kešällä miula ei ole nikonša vaivua , joka päivä kun keittimä vereštä kalarokkua .
Tuumašta toimeh .Ukkomieš luati verkon kuvontahevot , kävyt , kalovehet kumpasellaki .Niin alettih hyö kutuo verkkoja .Tuli šeki aika , jotta heilä oli verkkoja jo niin monta , jotta aletah niillä šuaha kalua koko talvekši .Šehän še onki karjalaisen enšimmäini tai viimeni ruoka – kala ta potakka .Ilman kalua ta potakkua on kuin ni mitänä šyömistä ei oiskana .
Ukkomieš ta Paraška pyyvvettih verkolla šini , kuni šulua vettä riitti .Vähitellen niitä kaloja kuitenki kertty .Talvella šyötih šiäštyän , vain loppu niistä tuli .Ei riittän ni Roštuoh šuaten ta kalarossola hupeni šeki jo ennein Vieristyä .
Kotvah Ukkomieš ei tiijä nimitä vaivua olovan .Elyä elmettelöy potrakkana .Uutta verkkuo kutou .
Eryähänä yönä tuaš n’uaverruttau mahašta .Ukkomieš oikein ölähti .Ta šiih ni havaččeutu .Nousis kiukualla lämmintä puatieta vašše vaččuah painamah , ka ei voi .Paraškaki šiih havaččeutu ta kuulou , jotta ukolla on tuaš pahat oltavat .
Paraškua niin kuin veičellä ois pissetty , niin tärähti šiämykšissä , tuli niin paha ollakšeh , jotta ei voi ni šijallah venyö , nousi ta alko kävellä pitin latetta .Pitäis auttua , a hiän nikuin ei toinnu nimitä ruatamah .Šiitä muistau , jotta pitäy antua hoš tervehyššuolua lusikan nenällä .Käypi škuapista tervehyššuolua , ottau vettä kuppih :
– Ota täštä tervehyššuolua , muuta liäkettä tuaš ei ni ole .
Olihan šiitä apuo .Vaiva kato šen verran , jotta Ukkomieš piäsi kiukualla .Huomenekšella Paraška kävi liäkärin .Tämä anto tuaš liäkettä .
Eletäh šiinä jo lopuillah tuiskukuuta .Ukkomiehellä on šyntymäpäivä tulošša .Eryähän kerran , huonehie šiivoteššah , Paraška škuapin alta löytäy vanhimman pojan jättämät talvionket .Šiitä Paraškalla tuli šemmoni hinku , jotta pitäy lähtie šuaha kalua ukon šyntymäpäiväkši .
– Šurma kalma , piättelöy ta viey onket omah talteheš .
Parahallah oli še mainittavan harjan aika .Tällä kertua še oli juaristautun purkuloiksi .A šiitä eryähänä huomenekšena šiä ašettu .Päiväki lämmitti .
Paraška šieppasi šukšet jalkahaš , pani purahan ta kirvehen vesikelkkah , kelkan lämpšän pujotti piäštäh läpi olkapiän kautti toiseh kainaloh ta alko hiihtyä lonšata järven toisella rannalla olovua Ahvenluotuo kohti .Šieltä kylän pojat käyväh talvella onkittamašša ta aina šuahah .
– Šuanše mieki , Paraška ajattelou ta hitahaiseh kelkka peräššä lonšuau järvellä .
Taivaš mäni pilveh .Tuuli yltyy yltymistäh , vain še on lämmintä niin , kuin kylyn löyly .Luntaki jo työntelöy – šuurta , kuin kinnašta .
– Onnakko šuvi tulou , Paraška ajattelou , avuau paikan kokat šolmušta , jotta ei niin hieštyis .
Vain šiinäpä še alkoki jo šušta takaltua .Yhtämittua piti šukšen pohjie kavistua , a luuvvolla on vielä toini mokoma matkua .Jo alko vaivuttua .Paraška istuutuu kelkalla levähtämäh .Levähettyöh lähtöy tuaš ielläh .Šukši ei luija , kelkan pohjieki takaltau .Yrittäy aštumalla .Šukšen jälki ei keššätä .Upottau .
– Ei šitä piäšei kualamalla , Paraška piättelöy . – Pitäy myöštyö jälelläh , kuni tämän matan kualan , niin yö vaštuau .
Niin Paraška myöšty jälelläh .Ta alko tarpuo kotihispäin .Jo šiinäi äkie tuli , vain ei paššua ruveta levähtelömäh .Päiva jo iltah on kiäntymäššä .Jalkoja muurehuttau , mäntih tömpäkäkši , niin kuin puujaloilla .Kaiken kukkurakše vielä toista jalkua alko šuonistua .Ei šuata ni ašelta ottua .Ei auttan muu , kun lyöttäytyö pitäkšeh kelkalla , kuni šuonen vevon heittäy .Eipä še niin šanomin heittänkänä .Toistaki jalkua alko šuonistua .
– Täh še pitäy nyt puaru heittyä , Paraška päivittelöy tušissah . – Ei pitän hoš ukolla šanuo kunne lähen . Kenpä še nyt tietäy milma tiältä eččie .
Tuoh šamah aikah Paraškan truuku , Ol’ona , mäni Ukkomiehellä kalua viemäh .Matateššah näköy , jotta keškijärvellä mi lienöy muššottau .Ei hiän šiitä šen kummemmin ni mitä peruštan .
– Olkah ... Onhan noita matkalaisie šielä enneinki näkyn olovan .
Ol’ona mäni taloh ta kyšyy :
– A missä še Paraška ?
– Jo huomenekšella läksi , ei šanon kunne , Ukkomieš vaštuau ta šamalla alko ajatuttua , jotta tosiehki , minne tuo on männyn kun näin pitälti on ?
Šiitä kyšyy vielä Ol’onalta :
– Ka eikö še ole teiläkänä käynyn ?
Ol’onalla niin kuin ois šanottu , jotta še järvellä muššottaja onki Paraška .
– Mi hänet šinne vei ?.. A-voi-voi ...Pitäy lähtie .Täh stolalla jätän šiula kalua , Ol’ona šanou hätähäiseštäh ta juokšujalkua pujahtau ovešta pihalla .
– Ka kuune šiula šemmoni hoppu tuli . Vuota , panen čäijyö tulella , šiih še , moušot , Paraškaki tulou .
Ol’ona ei kuullunkana Ukkomiehen eštelyjä .Piätä šuorua juoksi Mat’ron Vasseleih .Vasselein pojalla , Puavilalla , on še mouttorikelkka .Eikö šais Puavilua Paraškua käymäh .Ol’ona juošša kipittäy tietä myöten ta näköy , jotta šielä še järvellä muššottau vieläki , ei ole liikkun nikunne päinkänä .
Ol’ona taloh .Ei muissa ni tervehyttä luatie , šanou vain :
– Onko še Puavila koissa ?
Puavila tuli kamarin puolelta :
– Ka mitä , Ol’ona-täti ?
– Mäne , poikan , šua šillä mouttorikelkalla Paraška tuolta järveltä !
Ol’ona ei kerinnyn šanuo šanottavuah loppuh , kun Puavilalla oli jo vuattiet piällä .Šitä kyytie priha pihalla mistä šamašša alko kuuluo mouttorin pärinä .
– Ka terveh taloh , muistau Ol’ona vašta nyt .
– Tule tervehenä ta issu missä tilua nähnet .
– En jouva istumah , männä pitäy , Ol’ona vaštuau kiirehissäh .
– Minnepä še Paraška oli mänöššä , kun on uhkuutun šinne järvellä ?
– En kačo tiijä hoš ... Ol’ona vaštuau ta pyörähtäy pois .
Paraška šielä järvellä jo itkie pihuuttau :
– Nyt ei niken tiijä tiältä eččiekänä ...
Šiinä šamašša alko kuuluo mouttorikelkan pärinyä .Paraška äpäšiytyy ištumah ta näköy , jotta še tulou šuorah häntä kohti .
Ol’ona juoksi tuaš muantiellä , jotta näki vieläkö še Paraška on hot’ henkissä .Puavila piäsi perillä , šito Paraškan kelkan omahaš ta alko hil’l’akkaiseh ajua kotirannalla päin .Niin lopulta piäštih kyläh , Paraškan talon pihalla .Paraška kantamalla pirttih kannettih .
Ol’ona ašettau hellah tulta , panou vettä kuumenomah ta čäijyö tulella .Šiitä lämpimäh veteh kaššetulla rievulla hautou ta hierou Paraškan jalkoja .Ukkomieš on kuin puulla piäh lyöty .Ei toinnui kyšymäh , jotta mi šiula on tullun ta mistä šilma kuletetah .
Hieronta ta kuuma čäijy oltihki hyväh tarpeheh .Jalkojen šuonissannan heitti .
Paraška noušou ta mänöy ukkoh luo :
– Etkö šie voi ni čäijyllä tulla ?Mie , niätšen , meinasin šuaha šiula vereštä kalua , ka näin šiinä nyt šattu .Kun ei hyvyä rahvašta , niin šinne šitä olis pitän tökistyö – keškijärvellä .En enämpi šanomatta oven tuakšekana lähe , šuatikka loitommakši .
– Ei olei lähettävyä , Ukkomieš murahti mielen helpotukšešta .
– Ota , Paraška , ta pane likoh nuo šärit , Ol’ona juohattau tuomijah kaloja . – Viimeset haroin aštien pohjalta . Oisin keittän ičelläni , a kun nävin jotta tuoh ne jo on kantautun , niin toin Ukkomiehellä .Hänellä šitä kalua on paremmin tarvis .Mie pärjyän kalattaki .Passipo čäijyltä .Pitäy lähtie .Eläkkyä tervehenä .
Paraška šuattelou Ol’onua pihalla šuaten ta kiittelöy kaikešta hyväštä , kun hokšasi työntyä apuo šieltä järveltä piäšömäh , tai kaloistaki passipoittelou .
Ukkomiehellä iellähki päin on kirjavat oltavat .Liäkkiet autetah vain vähäkši aikua kerralla .A eihän noita liäkkeitäkänä jakša ihan kalan ieštä šyyvvä .
– No annahan šulah veteh piäšemmä , niin kyllä tämä mykränmuokka loppuu . Šuan , niätšen , tuaš yllin-kyllin vereštä kalarokkua , a šen parempua liäkettä ei kačo ole ni missä .
Kalarokka
карельский: собственно карельское наречие
Новописьменный севернокарельский
–
–
–
–
–
–
–
–