Тексты
Вернуться к списку | редактировать | удалить | Создать новый | История изменений | Статистика | ? Помощь
Guščina Viola . Karjalaini pal’l’ahalla kallivollaki pärjyäy. 2
Guščina Viola
Karjalaini pal’l’ahalla kallivollaki pärjyäy. 2
карельский: собственно карельское наречие
Новописьменный севернокарельский
"ENNEIN
JOKAHINI MEČÄŠTI , KALAŠTI "
Karjalaiset šanottih ičeštäh :
"Karjalaini voit i kallivolla elyä ", "Väkövät oltih , muasterit ", "Karjalaini ilman veistä ei voi olla : häneltä veičen otat , hiän toisen luatiu , ka ei hyö toračut oltu ", "Miehet ei issuttu , ruattih yötä-päivyä : lapšie piti kašvattua ", "Ennein jokahini mečäšti , kalašti ".
Naiset niise kaikkie šuatettih ruatua :
"Naiset apuo miehistä ei vuotettu .Ta vähä niitä miehie i oli 1932 vuotena , melkein kaikki ne oli viety .Kevät’t’ämärvi jäi ilman miehie .""Naiset kalaššettih tai nuottuitih enemmän miehie ", "Ken hyvin ruato , še hyvin eli ", "Himottanou elyä , ka ruat šie ".
Vienanmeren rannikkokylien eläjillä tärkeimpinä elätyškeinoina oltih kalaššuš , mečäššyš , peltotyöt ta kaikki muut kotihommat .Kalaššettih koko vuuvven .Peltoloilla kašvo ruista , kakrua , osrua , vehnyä , pellavua , nakrista ta potakkua .Käytih vielä mečänhakkuušša ta uitošša , nämä tienestit oltih loittona koista .
Karjalaisien elintapa riippu luonnošta .Kylän kaupašta šai oštua čäijyö , šokerie , makeita , lamppuöljyö , tehtahan kankahie ta eri pikkutavaroja .Moničči laukoissa šai nähä Šuomešta ta Norjašta tuotuja tavaroja .
Joka talošša miehet , naiset tai lapšet kuvottih ta paikattih kalaššušverkkoja , -nuottoja ta -mertoja ."Verkon kuvelma on aina helppo ottua käteh ", "Terväseh kuvottih , šen kun vain käpy käsissä kričahteli ".
Lapšie toko käšettih kutuo verkkuo nuoraseh šuaten .Ta še normi piti täyttyä .Verkkorihmua luajittih pellavaisešta tahikka oššettih : "olis vain mertoja ta nuottoja enemmän ".
Saliniemen eläjät kalaššukšella i elettih ."Leipyä ei kašvatettu , jauhuo kuletettih Norjašta ".
"POMORIN ELÄMÄ KULUU VENEHEŠŠÄ "
Kalua enimmäkšeh pyyvvettih talvella , "kešällä kalua vähän oli ".
Kaloja ta kalaššušvehkehie kuletettih ahkivolla – še oli pienehkön venehen muotoni čuna .
Aitoissa piettih verkkoja ta kalua .Kuominot niise oli tarkotettu kalalla : toko meren jiällä puhissettih kenttä , missä jäiset kalat lajiteltih ta punnittih .
Saliniemen halleita 20–30 rekilöin vejettih kalapunktilla Starčinih .
"Kalua kun oli šuuret kinokšet , kyläššä kaloja myöten käveltih ", "Koko kylä oli kalan vallašša ", muisseltih vanhat karjalaiset .
Saliniemeššä pyyvvettih ta kuivattih tura-meriheinyä , kumpasešta luajittih liäkettä ta lisättih marmeladih .
Saliniemeššä oli järješšetty Zavet Iljiča -kalaššuškolhosi .Ihmiset luovutettih kolhosih omat verkot , ka ne verkot hapattih vihmalla , kun oltih ilman katošta .Šovan aikana tämä kolhosi hävisi ."Kolhosissa kalaštaja lohta ei nähnyn , konša šuatih , ni šyötih peitočči , muitein ois kuritettu ".
"Pomorin elämä kuluu veneheššä ", šanotah tämän rannikkokylän eläjät .
– "Solovkih moliutumah kävimä venehellä ".
Nuottua piettih nelläh pereheh , "nuotalla i akat käytih ", "akat vielä enemmän ukkoja kalaššettih ".Karjalaiset ukot niise oltih muasterija : iče ommeltih venehie vičoilla ilman nuaklua , šiih aikah oli äijän puisie laivoja , "jola-karpassut oltih šuuret , niillä käytih pitkie matkoja ".
Pohatammilla isännillä oli nellinkymmenin verkoin (kahekšikymppiseštä 12-millisih )."Kalavuosi rikkahutta tuou ".
"Meri antau , ka meri i ottau , kun eryähičči joutu alottamah kaiken rihmasešta : pahalla šiällä kun venehet , vehkehet ta kalaštajat merellä kavottih ", kerrottih paikalliset eläjät .
Karjalaiset pyyvvettih lohta , kumšua , šiikua , kampalua , n’avuakkua , mujehta ta halleita .Kuivattuo pikkukalua kasnattih nälän varalta .
Kalua šyötih verekšenä , šuolattih , kuivattih , viime vuosina on viälitty .Kalašta keitettih keittuo , šitä keitettih maijošša ta paissettih taikinašša .Eryähät tykättih hapatettuo vähäšuolaista kevätkalua ."Ikä on eletty , ka kaikenmoista kalua on tullun šyyvvä ", "Ennein hallei ta lohi oltih aivan toisenmoiset : kakšikolme halleita šyöt ta jo i kylläni olet ".
"MYÖ OLEMMA RUATAJAT TA HYVÄTAHTOSET "
Talvella karjalaiset miehet ta naiset oltih meččätöissä .
Meččyä kuattih kirvehellä , šahattih poikkinaisella šahalla (pokašahat tultih vašta 1930-vuosina ).Kevyällä tukkie uitettih jokija myöten .
Karjalaiset oltih kuulusat mečäštäjät .Hyö šuatih lintuja , repoja , šuarvoja , kärppijä , hirvijä , ammuttih oravua , pyytä , tetrijä , meččäkanoja .Lintujen šulalla täytettih perinöjä ta pielukšije , a hirven karvašta luajittih perinöjä .
Karjalaiset mečäštäjät oltih arkka-ampujat :
"24 šattumista 25:štä ei ollun hiäppöni tuloš , šentäh kun šiinä yksi oli tyhjä , niin tarkkah ampumah opaššettih ".
Kuulusa oli karjalaisien tarkka-ampujadevisioni Petroskoissa , kumpani hajotettih 1934 vuotena .
Monin paikoin mečäššä oli kämppijä kalaštajilla , mečäštäjillä ta heinämiehillä ."Yksih piäsi nellinkontomaisin , a toiset oltih šuuremmat ".
"Kämpillä toko oltih yötä , hot’ kotih oli vain kakši kilometrie : aikua šiäššettih ".
Heinäaikah kyläh jiätih ušeimmin vain lapšet .Šentäh heinäajakši tulipalon varalta arvokkahat tavarat ta ruokavarat kannettih aittoih .
Karjanhoito ei šuanun šuurta levityštä , šentäh kun heinänurmet oltih pienet .Niitettih peltoloilta ta nurmilta .
"Nurmiheinä on kepie , peltoheinä jykie ", "Meren luona heinä on jykie , šitä on paha niittyä ", mainittih naiset , kumpaset oli ruattu heinäaikana Sorokašša .
Aina niitettih šuomelaisilla viikattehilla : "Koko elämän niittimä šuomelaisilla viikattehilla tai šovan jälkeh niise ".
Lehmillä ruuvvan lisänä oli koivun lehti ."Lehtie hauvottih puašša , jotta juomiseh tulis makuo , vet heinyä še ei riittän ".
Talvekši lehmillä šuatih jäkälyä .Še enšin šulatettih , a šiitä valettih šuolavejellä .
Heposilla jyvän ta heinän lisäkši šurvottih hienosekši olkie .Melkein joka talošša piettih lampahie .Šikoja , kosoja ta kanoja ei ollun .
Talošša työtä ta hommua riitti kaikilla , lapšilla niise , heitä opaššettih kaikkie ruatamah jo pieneštä šuaten : "Missä ruavahat , šielä i lapšet aina oltih ".
Karjalaiset šanotah ičeštäh :
"Myö olemma ruatajat ta hyvätahtoset ", "Kyläššä naisen aina niät airo , ohjakšet tahi vältti käsissä ".
Melkein joka talošša šuatettih parkita nahkua (lampahan , lehmän ta heposen ).Enšin nahkat livotettih meččälammissa šopivašša kohašša .Šen jälkeh šiitä nilotettih karva ta piettih kylyššä tahi muušša lämpimäššä paikašša kuoriveješšä , veteh pantih hienonnettuo lepän kuorta .
Nahkoja parkittih šemmosissa pyöreissä ili čuikuloissa puisissa ašteissa , eryähičči počkissa ."Jalaččija nahkašta ommeltih joka talošša : kenkie , poršnie , pitkävartisie nahmojenkerallisie stupnija ".
Karjalaisilla oli hyvin kehittyn tervanpoltto .Tervahauta toko kaivettih meččäh .Tervua poltettih myötäväkši .Varšinki tunnetut oltih "koivutervačut , pohatat ".
Karjalaini pal’l’ahalla kallivollaki pärjyäy. 2
карельский: собственно карельское наречие
Новописьменный севернокарельский
"
"
"24
"