Тексты

Nikolai Zaitsev. Meijän Luadogu.2

подкорпус: художественные тексты

Источник:

Oma mua. № 23, 2023, с. 11

Nikolai Zaitsev

Meijän Luadogu.2

карельский: ливвиковское наречие
Новописьменный ливвиковский

LUADOGU
ON
MONIKUL’TUURINE JÄRVI

Mihail
Rebojevan mieles
ainavo
muanittelii
on
järven
vällys
da
rajattomus
. Lembikohtannu hänel
ollah
Valamoin
suaret
da
luondo
.
‒ Meijän
järvi
on
ainos
avvonaine
ulgopuoleh
päi
. Luadogu
on
igivahnu dorogu
, sidä
pitkin
on
kulgiettu
sadoi
vuozii
. Tiedo
sih
nähte
, ku
täspäi
voibi
piästä
soudovenehel Kitaissah, kohti
sanojen
, se
on
hyvä
mahto, muhahtah
Mihail
Rebojev. ‒ On
järvi
Karjalale
da
Ven’ale
arvo
. Voibi
kuvitella
, ku
Valamoin
suaril
on
nähty
monikanzallizii
ristikanzoi
da
kuultu
eriluaduzii
kielii
. Luadogu
jiäy
monikul’tuurizekse keskustakse
. Valamoi
on
olluh
suurennu
opastundan, mielien
da
duumien
keskučannu
. Gu
kävyimmö
dovarišoinke
Valamoin
suarile
, histourii
on
kogo
aijan
silmien
ies
. Sen
histourii
da
luonnonkuvat ollah
ijäkse
painuttu
mieleh
.

PUHTAS
LUADOGU
– SANAS
RUADOH

‒ Luadogan
probliemois
suurin
on
vien
rehevöittymine, vien
kukindu
, painostau Mihail
Rebojev. ‒ Se
on
nähtäväine
jogahizel
, ken
kävyy
Luadogan
rannoile
. Ezimerkikse
, sen
puolistamizekse
Piiteris on
ehoitettu
vuvvennu
2005 Puhtas
Luadogu
-fondu, kunne
kerättylöil varoil
pyrgitähes puolistamah
Luadogua
. Fondu ottau
vastah
kynnysdengoi yksittyzil biznesmiehilpäi
da
firmoilpäi, ket
ollah
huolestunnuot Luadogan
tilas
da
tahtotah
pidiä
vien
puhtahannu
. Piiterin alovehel
on
kolme
suurdu
puhtastamuo. Niilöis
jatkuu
ielleh
ruado
da
tavoittehennu
on
tulla
(HELCOM) ehoittamah
kanzoinvälizeh
tazoh
0,5 mg fosforua puhtistetus vies
, se
on
hyvä
tazo
, mainičči
Mihail
Rebojev.
Tänäpäi
on
otettuhes
sih
suureh
ruadoh
Karjalan
tazavallas
da
Alavozen rahvas
, kui
mainiččou
Valentina Libertsova mennyön
vuvven
ligakuun
19. päivän
Oma
Mua
-lehtes
Luadogan
puolistandu
-kirjutukses
.
"Karjalan
tazavallan
luonnonvaroin da
ekolougien
ministerstvan
piätöksen
mugah
alovehile
pannah
jätehvalličendujuaššiekat," mainiččou
Oma
Mua
- lehti
. Se
on
hyvä
pieni
ruado
, onnuako
se
ei
pellasta
Luadogua
, ga
se
pieni
ruado
on
parembi
halličuksen
korgieloi
sanoi
. Ezimerkikse
, jogahine
ristikanzu
voibi
sežo
luadie
pienen
hyvyön
Luadogan
puolistamizeh
niškoi
, hot’
problieman
parandamizet
jiäjäh
Karjalan
da
Ven’an
hallindon
käzih
.
‒ Yksielpäi
muatalovus
on
yksi
suurin
Luadogan
vahingoittai
, sanou
vagavasti Mihail
Rebojev, ihtiologu – kalantiedäi, kudai
tundou
Luadogan
vien
.
Rubeimmo
pagizemah
Luadogan
vedeh
nähte
, kuduadu
hänen
mieles
ei
sua
vältiä
. Luadogan
tila
sežo
huolestuttau
händy
, kui
toizii
Alavozen ristittyzii.
Muatalovuon
ravingojättehii pyrgitähes katkuamah
monil
keinoloil
, ezimerkikse
, vähendämäl
peldoloin
lannoittamistu da
muanmuokkavuksil. Jogien
rannoil
ližätäh
jätehlammikkoloi, kieltäh žiivattoin höstielöin suitandu
avvonazen
taivahan
alle
.
‒ Iellehgi poliittizet
piättäjät
ei
uskaldeta
puuttuo
muatalovuoh
, kuduan
kauti
vois
vähendiä
omil
zakonoil
Luadogan
lijastumistu
. Monet
tehnizet, hallindollizet
da
administratiivizet pyrgimykset hyväksytyt
kaksikymmen
vuottu
tagaperin
annettih
mahto pidiä
vies
fosforua endizel
tazol
, mainiččou
mies
. ‒ On
gu
Luadogu
unohtettu
. Sen
tilas
ei
paista
oigieloil
sanoil
, vai
baijutellah. Gu
järven
puolistandah
enzisijazesti ei
ole
varua
, yksikai
lijastunnuh
Luadogu
jiäy
suurekse
vaikutusvallakse Karjalan
da
Ven’an
talovuoh
. Järvi
on
iellehgi mollembienpuoline
kulgudorogu. Ezimerkikse
, turizmu
da
sen
suuret
vaikutukset
ollah
Ven’ale
dai
Karjalale
tärgiet
. Luadogu
on
ainavoluaduine
järvi
, agu
sen
menetämmö
, sit
häviemmö
talovuollizesti, gu
ei
tulle lopullistu
sellitysty
.
‒ Minun
mieles
Karjal
da
Ven’a
ollah
vastuonalazet
Luadogan
vezien
huonos
tilas
. Onnuako
vien
lijastamizen
katkuamine
on
omis
käzis
, gu
vai
tahtuo
kestäs
, painostau Rebojev. – Ei
ole
halličuksien
keskes
poliittistu
tahtuo
. Luadogan
puolistajua
mollembis
halličuksis
on
vähembistö, kuduat
tahtotah
puolistua
Luadogan
vahingoittumistu. Ei
täs
ole
muudu
sellitysty
. Enimän
rahvahan
mieli
on
ielleh
, ku
muatalovuon
piästöt on
pandavu
kurin
alle
. Midä
sih
voibi
luadie
tavalline
ristikanzu
?
‒ Enzitilas järven
vien
parandamizeh
pidäy
vallita
net
ruavot
, kudamil
voibi
pienendiä
fosforan käyttyö
yhteiskundujätehvezis. Fosforu da
azottu ollah
ainavo
ravingo levien
rehevöittymizele, sanou
ihtiologu Mihail
Rebojev. ‒ Pidäs
alalleh
vähendiä
sovanpezoainehien
fosfuattoi. Sidä
tänäpäi
ehoitetah
Piiterin alovehel
. Pyrgitähes parahilleh
rajoittamah
astienpezoainehien
vaihtuo
lievembih ainehih
, konzu
fosfuattuainehet yllytetäh
vihandoin
levien
kukindua
.
Järven
tilan
parandamine
on
suuri
ponnistus
, kudai
vuadiu pitkyaigastu
ruaduo
vahingon
vähendämizekse
. Paginale
tulou
ottua
Karjalan
da
Ven’an
yhtehisty
ruaduo
, jättiä
bokkah
keskenäine
erimieližys
, kuni
ei
ole
myöhä
. Luadogu
tottu
tarviččou
aktiivistu
toimindua
rehevöittymisty vastah
.
O
meijän
armas
Luadogu
!!! Sinä
kui
meijän
muamo
olet
syöttäi
da
juottai
, voizitgo vaikuttua
ristittyön syväimeh da
sanuo
järves
ymbäri
eläjile
ristittyzile, ku
Luadogua
pidäy
akkiloija
kui
omua
lastu
.
Eigo olla
moizet
kaunehet
sinun
kullanvärizet kezäehtät, kuduan
sägehis, buitogu hil’l’azeh
uidau
vihandan
mečän
seiny
? Sit
hiivotah
valgiet
kummuyöt, kudamii
katkou
helei
soloveilinduzen
liverdys
.
Äijät
taidoilijat
, säveldäjät
, kirjuttajat
da
runoilijat
kuvattih
Luadogua
omah
luaduh
. Toizin
annettih
tieduo
järveh
nähte
tiedomiehet
da
tutkijat
. Gu
suaha
ičele
järven
oma
kuva
, pidäy
Luadogu
nähtä
omil
silmil
.