Тексты
Вернуться к списку | редактировать | удалить | Создать новый | История изменений | Статистика | ? Помощь
Petrov Vladimir . Meččy da sen elaigu. 1
Petrov Vladimir
Meččy da sen elaigu. 1
карельский: ливвиковское наречие
Новописьменный ливвиковский
MEČČY
– KUI ILMAN KERÄVÖ
Vähä ken mieleh ottau , mi on meččy – mis se kerävyy .Se ei ole tyhjy kyzymine , opimmo lähembi tuttavuo mečän kel , tiijustua mis se roihes , kui kazvau , kui eletäh toine toizen kel mečän eläjät .
Konzu myö näemmö äijän puaksuh seizojua puudu , myö sanommo tämä on meččy , i se on tozi , ga vai ei kai .
Meččäh kerävytäh kui vägi korgiet puut , kuduat nostetah omat oksupiät kymmenil metrilöil yläh , mugai korgiet tuhjot , pienet tuhjozet , kaikenmoizet heinät , jälgimäi sammal da sienet .
Enimyten kazvamizennu mečäs roihes puu (ei ole puudu – ei ole ni meččiä ).Puu andau enämbän kaikkie meččyalustua , net otetah viet , čihvuguazut , mua suolat da kai net päivypaston energien vuoh voitetah da kerävytäh omih puurungoloih , oksih da juuriloih .
Kai vihandat kazvamizet annetah elon toizile meččyelättilöile – hurtuloispäi linduloissah , i sienispäi bakterieloissah .
Mečän kazvamizet ylähpäi voi jagua moneh jarussoih .Yläjarussu kerävyy puulois , puuloin al kazvetah tuhjot , alembi – heinät da pienet tuhjozet , vie alembi – sammalet .
Vie mečäs voimmo vastata kazvamistu , kuduat eletäh joga jarusas , net ollah lianat , kuduat alahanpäi nostah puunrunguloi myöte yläh da vie puuloil kazvajat sammalet .
Iellehpäi myö kaččelemmo joga meččyjarusan erikseh da enzimäzet joukot meččykazvamizii .
PUULOIN JARUSSU (PUUSEIZO )
Puuseizo mečäs , kui myö jo sanoimmo , on kaikis enimäine pala , sidä enämbän toizii käytetäh talovuos , konzu otetah mečäspäi omih hädih midä vai voi luadie puulois : partu , laudua , bumuagua , halguo dai tostu .
Toizekse puuloin al roihes ičenmoine atmosfieru , mittumua ei ole lagieloil paikoil .Kezän aigah se nägyy ylen hyvin , räkki päivypastol , mečäs on sundoine , kui i tuulipäiväl – tuuli kävelöy oksupiälöi myöte , a mečän sydämes on tyyni .
Sagies puuseizos alembazih jarussoih puuttuu vähembi päivypastuo , sendäh päivyrakkahat kazvamizet pahoi kazvetah pilvikös , a pilveksensuvaiččijat kazvamizet kazvetah ihan hyvin .Toizin sanojen puut vallitah , mittumil kazvamizil kazvua nämmil paikoil , voi sanuo : puut ollah vahnimazet ižändät meččytiloil , toizet kazvamizet ollah matkumyödäzet kazvamizet .
Nygöi pidäy tunnustuo puuseizon kel ihan lähil .Enzimäzikse tiijustammo , kui puut seizotah meččykohtil .Työ mečäs olles näettö , ongo sie i sagiedu kohtua , ongo i harvua .Misbo se on muga ?Puaksumbi kakkie se on jällel vallittuu puuloin leikkuandua .Koskemattomas mečäs puuseizondan sagevus sendäh ei ole yhtenmoine , kui ei ole yhtenmoine muan vägi .
Vägevän muan kohtis puut seizotah puaksuh , kazvetah korgiekse da järiekse .
Kus mua on huono , kuivu da čuuruhine , sie puut seizotah harvah , ollah madalembat , hienombat , nämmil paikoil mečät nikonzu ei roita sagiet – ei tävvy vägie muas da vetty .
Sih niškoi ku himoitannou tiijustua mečän sagevus , pidäy lugie kai puut , kudamat kazvetah gektuaral .Ku lugie puurungot pedäjikös da kuuzikos , kudamat kazvetah yhtenmoizil vägevymuakohtil , myö näemmö : kuuzen puurunguo roihes enämbi migu pedäjän .Sen jälgeh voimmo sanuo , pedäjikkö iččenäh on harvembi kuuzikkuo , se on sendäh , gu pedäi on päivyrakas , se ei voi kazvua rigieh kui pilveksensuvaiččii kuuzi .Sendäh kaikenmoine sagevus voi olla ei vai muan täh , ga rippuu sit , mittumis puulois kerävyy puuseizo .
Mečäs puut nikonzu ei olla toine toizespäi yhtel miäräl , erähis kohtis net seizotah tukumbi , toizis harvembi , on lagiedugi kohtua puuseizon sydämes – niidy sanotah "ikkunakse ".
"Ikkunoi " voi puaksuh vastata vahnas mečäs , kus erähät puut kuollah , voijah kuolta konzu jo vahnetah libo tuuli murdau juurineh , katkau oksupiät libo puun rikotah puutoukat .
Nygöi opimmo tiijustua muuloin meččien puukerävöt .Joga kohtas Ven’an mual puukerävö ei ole yhtenmoine .Pohjazes havumečäs puukerävöh tulou 2-4 kaikenmostu puudu , se on enimyölleh : pedäi , kuuzi , koivu , huabu .Midä lähembi suveh päi , sidä enämbi liženöy puukerävöh kaikenmostu puudu , Keski-Ven’al jo voi lugie kymmenessäh kaikenmostu puudu , sie on lämmembi ilmu , vägevembi mua .
Muailmas voi puaksuh vastata moizet meččypaikat , kus puuloin jarussu ozutahes yhtenny puukerävönny , kui kuuzi , pedäi , koivu : mostu puuseizuo sanotah puhtahakse puuseizoizekse .Kudai puuseizondu kerävyy mones puulois se on segovunnuh .
Puhtahas puuseizondas kuuzikos libo pedäjikös enimyölleh kai puut ollah yhty korgevuttu , senmostu puuseizuo sanotah kebjiekse yksijarussizekse .
Ollou kui puukerävös enämbi kaikenmostu puudu , sit yhtet puut voijah olla äijiä korgiembat toizii da erikseh azutah omua jarussua .Se puuseizo roihes kaksijarussizennu , mostu meččiä myö voimmo nähtä pedäjikös libo koivikos , kudaman alači kazvau vägi rigieh kuustu .Mečäs voi olla kolmegi jarussua , konzu puut toine toizes ylen äijäl erotah korgevual , sidä sanotah – jygei .
TUHJON JARUSSU (PUUALUINE )
Mečäs puuloin al kazvau kaikenmostu tuhjuo , niilös kerävyy eräs jarussu , kudamua lugietah puualuine .Yksil meččypaikoil puualuine on sagei da turbei , toizis kohtis – kusgi i huono tuhjoine vastavuu .
Sagies puuseizos puualuine vastavuu ylen harvah , ga midä harvemban puuseizo , sen sagiembah sen al kazvetah tuhjot , kui i min vägevembi ollou muda , sen sagiembah da korgiembah kazvetah tuhjot .
Tuhjot , kudamat kazvetah puualuzes ei olla yhty korgevuttu , yhtet , kui pihl’ai da tuomi , kazvetah kymmeneh metrissäh , toizet , kui kadai da hukanmarju , harvah nostah korgiembi kanzua .
Niyksi tuhjo ei voi "tavata " korgevuos vahnoi puuloi , net ainos jiähäh alembi puuseizuo buite kui mečän al , sendäh sanotahgi puualuine .
Erikseh toizis tuhjolois seizou leppy , se harvah , ga voi kazvua vägi korgiekse puukse : kus ollou ylen vägevy mua , liijakse on vetty , puaksumbi kaikkie hyllättylöil peldopaikoil .Lepäl on pieni igä , kaikkiedah 45-50 vuottu , jälgeh leppiä net paikat kazvoitutah koivul da kuuzel .
Tuhjuo meijän mečäs , kuigi puudu ei ole äijiä , kai net ollah pilveksensuvaiččijat da ylen hyvin kazvetah puuloin al , ga vie parembi da turbiembi net kazvetah lagieloil kohtil , enämbäl kukitah , suurembat roihes marjat .
Puualuine parembi toizii jarussiloi sobiu mečän linduloile pezien luadijes .Linnut vastah hävitetäh puutoukkii , havun da lehten syöjii , linnut marjan da siemenen syvves kannellah niidy toizile paikoile , kudamil algavutah kazvoh nuoret puut , sil net avvutetah toine toizele .Meččy andau elokohtat linduloile , linnut vardoijah puuloi syöjis da avvutetah kazvua uvvessah .
Kiändi Sergei Ipatov
Meččy da sen elaigu. 1
карельский: ливвиковское наречие
Новописьменный ливвиковский