ВепКар :: Тексты

Тексты

Вернуться к списку | редактировать | удалить | Создать новый | История изменений | Статистика | ? Помощь

Tverinkarielazet

Tverinkarielazet

карельский: собственно карельское наречие
Новописьменный тверской
Tverinkarielan rahvahan pohjana on vanha Korela-rahvaš, kumbane eli 17. vuožišuan šuat Luadogan järven lašku- i vilurannalla. Švedat i hormat rigeneh torattih toine toizenke karielazin mualoin tuačči. Vuodena 1617, Stolbovan dogovorua myötʼ, kaikki karielazin muat jiädih švedoilla. Žen jälgeh karielazin eländä lieni vesʼma paha da hyö ruvettih uidimah pagoh Veniällä: nygyhizin Karielan Tažavallan, Leningradan, Novgorodan da Tverin oblastiloin mualoilla. Tverin rahvahattomilla mualoilla tuli elämäh enämbi 20 tuhattua karielasʼtʼa. Monet kodimuašta uidinnuot karielazet perehet moničči muutettih eländäpaikkua, primierakši erähät tuldih Tverin Karielah Vienan Karielašta da Keški-Karielašta vašta 17. vuožišuan lopušša. Karielazie Tverin Karielah lizäydy 18. vuozišuan allušša, Ništadskoin dogovoran jälgeh.
20. vuožišuan allušša Tverin Karielašša eli enämbi 150 tuhattua karielasʼtʼa, ka istorijallizin tapahtumin tuačči hiän eländä rubei muuttumah. Nyt Tverin mualla eläy läššä 7 tuhattua karielasʼtʼa, ka karielakši pagizou vain kolmanneš heistä.
Tverinkarielazet paissah (paistih) varžinaiskarielan piämurdehen kolmella murdehella. Nämä ollah Tolmačun, Ves’jegonskan da D’joržan (kuollun) murdehet, kumbazin fonetikkasistemat äijäldi erotah toine toizešta. Primierakši, konža Tolmačun karielazet šanotah muamo, kežä, istuo, , vielä, pieluš, Vesʼjegonskan šanotah miamo, kezä, ištuo, , vielä, pieluš, a Dʼoržan karielazet šanottih muam, kež, istu, , viäl’, pialuš. Tverinkarielah on tullun ylen äijä veniäläzie šanoida.
Vuodena 2017 täydyy 400 vuotta kuin karielazet eletäh Tverin mualla. Vielä šäilytäh hiän kieli da tavat, ka vain lugu ylen ruttoh puolenou...