Тексты
Вернуться к списку | редактировать | удалить | Создать новый | История изменений | Статистика | ? Помощь
Balakirev Nikolai. STUANOVOINE. 5. Kyläläzin ruavot voinan aigah
Balakirev Nikolai
STUANOVOINE. 5. Kyläläzin ruavot voinan aigah
карельский: собственно карельское наречие
Новописьменный тверской
Uijittih
mužikat voinah .Puoleni kylän rahvaš , a ruavot ne že jiädih .Enžimmäzin päivin – ne že , a proidiu yhä vähä aigua i tullah uuvet ruavot i huolet , kumbazie i pahoissa uniloissa hyö ei nähty .
Päivillä rahvašta kyläššä ei nävy – kaikin heiniä ruatah .Vain harvazeh kyliä myöt’ ajau podvoda heinänke .Ylähänä istuu tyttöne ali brihane , kumbazella pidäis’ vielä bobozilla kizata .Ajau tämän muone voššikka puun’an luoh .Puun’ašša akka istuu , vuottau .Šolahtau lapši muah , akka ottau pouvašta hebozen i vedäy hebozen telegänke puun’alla šiämeh , voššikan työndäy talluamah närtie , a ičeh roiččou heinie telegäštä .Enämmät kylä rahvaš – nurmiloissa : huomnekšešta niitetäh , kuni kašša , šidä liikutetah prokossut , kodvan jälgeh heinät kiännelläh , a ilda puoleh pannah rugoloih i tois’piänä rugoloista vejetäh puun’ah ali kegoh lad’d’atah , kun heinä kuiva , a eu kuiva – tuaš levitä ruvot .Kunne heinät lähtietäh ?– yhekšän telegiä – kolhozan žiivatoilla da gosudarstvan hädöih , kymmeneš telegä – omalla žiivatalla , lizäkši guomon aidan heinällä da tougo -ollella .
Vain hein’aiga loppiečou , tulou leikkavo , rubieu pidämäh čirpillä leikata rugehet , ozrat , kagrat , derie hernehen korret , pelvahat ; ših že aigah pidäy kežando kyndiä da ruis’ kylviä .Šygyžyh päin tulou MTS-ašta pikkarane traktorane kyläh i tuou vanhazen molotilkazen , da ei viikokši tule , enämmät leivät lieu iče väin riihilöissä kuivata i puija .Puičet – vejä jyvät raukoilla , kaikkualda päin perrettylöillä hebozilla da härgäzillä mäššättylöidä dorogoida myöt’ kolmekymmendä virštua stancalla šua : vet’ armieda i linnua pidäy šyöttiä .
Yhenke pelvahanke vähä go vain on ruaduo keviäštä da toizeh keviäh šua ?Pelvahalla varoin parahat pellot jätettih .Nouzi pelvaš – kite soru heinä , ei niin Il’l’an aigah deriessä i pelvahie et löyvä .Kuin ni kite , a deriessä hyvin kiät pistelet pistähizillä – yön et uinuo .Vejät pelvahat guomnoh , pidäy läpäkän kiven piällä jogo pivone pualikoija pežendä pualikalla .Žen jälgeh čylkyt lähtietäh poččiloilla , siemenet – Gnezdovalla voi zavodah (voit da durannat juatah kolhoznikoilla , a enämmät – gosudarstvah ), kolotituot pivot šivotah kubaččuloih – kakšikymmendä pivuo kubačušša .Ruado guomnošša pelvahanke – akoin da lapšin ruado .Kubačut vejetäh niitettylöillä lovilla , šielä levitetäh laidoloih .Levitännänke pidäy kiirähtiä : avgustan kaššoilla pelvaš väliämme mänöy trestakši .Valmistunnuon trestan tuaš guomnoh pidäy vediä , riiheššä kuivata , loukuttua da viduo , i vašta šilloin lieu työ .Kaikki ruavot pelvahanke šanoin ?Ni midä en unahtan ?Työt lähtietäh fuabrikkoih , šielä kuvotah vuattiet .Työštä i porohua luajitah – täh rukah ennen miän rannašša paistih .
Ka min verran ruaduo on pelvahanke da työnke .Ei duaroin iče šana "ruado ", kumbane tuli hormin kieleštä – "rabota ", ennen šanuoči "työ ", nyt miän rannašša hiän jäi vain šanašša "ilda työt " – "ilda ruavot ".
Kuin nämä kolhozan ruavot šai keštiä naizilla , ukkoloilla , akoilla da lapšilla ?A vet’ kaikki oldih ruattu .A makšettih ruadamašta ei enämbiä kahta kiluo jyviä i hernehtä trudodn’alla , vähäzen muajuablokkua , työdä da heiniä žiivatalla – ka požalui i kaikki makšo .Täh rukah miän kolhozašša , a toizissa vielä vähemmin .Ennen tädä kaikki nalogat i zagotovkat makšua pidi .
Pagizemma kolhoznoida ruadoloida , a vet’ kodiruavot ni kunne ei kavottu .Ših že rukah , kun i ennen , voinua pidi kaččuo lapšie i omua žiivattua , ruadua ogordašša , varuštua hallot , kezrätä , kuduo , štobi ommella šuorivuo , kohendua jallačit , kohendua katokšet , aijat , ei liettäis’ liijat pereheššä i šienet , i marjat – da vähä go koissa kaikenmuos’t’a ruaduo .Ota hot’ emannuš (voiččis’ emannoija , vain olis’ mistä – šanou l’uboi emändä ).
A vielä ...Voina zavodieči , frontalla aziet tuhmettih i ruvettih työndämäh kunn ollou Seližarovan luoh tyttölöidä roimah okoppoida .Podroskoida brihazie vojenkomatta ei andan ottua – äbäžöičči frontah varoin , da vähäziin i vojuimah heidä opašti , a tytöt počti kaikin lähtei .Heidä ylendiässä ravuo da itkuo oli enämbi čem ylendiässä mužikkoida voinah .I diivua eu : tyttözet nuorikkazet , äijät edemmä Kolašnikovua ni missä ei oldu .Okopoilda uijittih , voit šanuo , kyžymättä , konža nemča jo reunah tuli , rubei bombimah .Da ših aigah eulun kedä i kyžyö .Ken tavarnikoilla , ken jalgazin tuldih 17-18 -vuodihizet tyttözet kodih .Vain yhä vähän heilä koissa šai olla : työnnettih pilimäh meččiä špualoih varoin , rustoikakši , varuštamah halguo Karačinan i Kolašnikovan zavodoih .Hyö že , tytöt i vejettih meččiä stancalla da zavodoih niillä že kolhozan laihoilla "odriilla " da oma tabazilla härgäzillä hangiloida myöt’ .Ka i šanokkua varat ristikanžat : kellä oli kebiembi voinan aigah ?– salduatalla , linnalazella zavodašša , ali kyläläzellä ? – kaikilla dostuanieči , kaikin vojuidih . Oldih ušto i žen muozet : "komu voina , a komu – mat’ rodnaja ", – vain mie tämän muozie miän kyläššä en nähnyn .
Ken i mi nošti rahvahan niih ruadoloih , kumbazinke i ennen voinua eulun kebie spruaviečie .Kommunistua kyläššä eulun .Oli yksiin kolhozan preda Iivan Iivanovič kommunistana , da i žen enžimmäzenä voina vuodena läššä talven frontalla otettih , tuli hiän kyläh jo voinan jälgeh , ordenoida da medaliloida täyvet ryndähät .
Kaivamah okoppoida , pilimäh i vedämäh meččiä , kohendamah dorogoida , vedämäh samol’otilla varoin bombie , – näih ruadoloih naznuačči i työndeli rahvašta selsovietan preda , kuin miän šanottih , – raijonnoi .Konešno , äijä go i kunne rahvašta työndiä komanduičči raijonan načal’stva .Vain andua komanda voit , a kuin sel’sovietan predalla männä pereheh , missä emännän kaglašša kolme -nellä lašta , a vanhemmalla tyttärellä vain -vain täydy šeiččimentoista vuotta , i šidä tytöstä hänellä pidäy työndiä Karačinan meččäh vedämäh hiržilöidä ?
Miän raijonnoina oli Arsenjovan Pet’u -vellen Anni – järie , korgie nuori naine .Oli hänellä lapši , kumbane vai -vain ennen voinua šyndy , a šulahane vojuičči .Anni brihazenke eli roditel’oinke – Pet’u -vellenke da Paro -čikonke .Yheššä heinke eli i nuorembi tytär – Nasto , vain voinan aigah händä harvah kyläššä nähtih , nagoli oli työnnetty vanhemmalla čikolla kunn olgah vierahah randah ruadoloilla .Anni ni kedä ei žualivoinun .A možo i žualivoija ših aigah ei voinun .Kun hiän lieni načal’nikkana nin i šuoriečomah rubei linnalazin rukah , daže huuliloida kruasimah rubei .Eulun šilloin tädä modua kyläššä .Raz huulet kruasittu , značit ristikanža eu ynnäh oma , a vähäzeldi , kun vieraš .A vierahalla , mäne tiijä , midä on mielellä , i kyläläzet naizet ei äijäldi heidä , kruasittuloinke huuliloinke , šuattu .Šaneldih , ennen voinua lähtei miän naizet Tverih rinkalla myömäh kuda midäi .Šieldä ajettih Kolašnikovah šua pojezdalla .Vagonašša rahvašta – bitkom , eu kunne kykähtiä , a naizet päivän aloh vaivuttih – nasuli jalloilla šeizotah .Paro -čikko (Annin muamo h ) i šanou riščikoilla : "Vuottakkua , löyvän teilä messat ".Ei edähänä häneštä ikkunan luona issuttih nellä linnalas’t’a naista – tunduu linduo šulgazista : šliäpöissä , huulet kruasituot .Heilä keškeh Paro -čikko pujottuači i rubei kudvetteliečomah , ne kočahettih pois .Paro irvalleh mahni riščikkoloilla : "Tulgua ".
Ka i Annie kyläläzet ei što vieraštamah ruvettu , a kuin ollou – šiirdymäh häneštä ruvettih : a kun kunn olgah tyyriäy , a kellä himottau koista uidie .Mäne tiijä , možo Annilla himotti , štobi händä varattais’ – kebiembi raijonnoina ruadua voinan aigah .А šiidä ...ennen händä kučuttih – Anni , oli Pet’un Anni , ali Paron Anni , kun i toizie , a nyt ruvettih šilmissä kuččumah Anna Petrovna ."Anna Petrovna " – paha min go ? (Nu , a šilmin tagana i papilla kukkuo ožutetah ). Vluasti ših varoin i on vluasti , pidäy uvažaija ...i varata eu liiga .Vain min go šais’ vluastilla noštua rahvaš vojuimah da ruadamah šurmah šua , rigeneh nällällä , kengättä , ribuloissa , jesli miän karielua et šiännytä .Šiändyn kariela , hambahat liččuau da luadiu ših rukah , kuin zajuuri .A šiändyö hänellä oli min tuačči .Nemča hänen šiännytti .Tuli mis’t’ ollou da koiraštau vierahašša muašša .Toko Pal’uškin brihat Stuanulla tullah gul’avolla da , jesli ruvetah vol’ničaimah – tyttölöidä muanittelemah , ei sloimah miän brihoinke , nin stuanoveh väliän otetah šelepät da jyrätäh "gost’at " Ukon ahoh šua .A täššä ...Vähän go gor’ua toi voina ?
Strougoi miän raijonnoi Anni oli .Toko tulou izba -čitaln’ah kačahtamah : kuin nuorizo ildua viettäy .Aivis’ ylbiet i ne hilletäh , a ken jo äijäldi bur’keudu , žen i izba -čitaln’ašta ajau .Kartih kizata ei andan dengoih .Hyvie kartiloida eulun , vain iččiellä resuinuot .Istuočetah brihazet kizuamah "petuškua " hienozet dengazet peržien alla peitetäh , milleh raijonnoi tulou nin vet’ kyžyy :
– Dengah kizuatta ?
– Emmä – "čibua ".
– Čibua ? Viijen keššä "čibua " ei kizata , – Anna Petrovna kaččou jogohizella šilmih , – Nu kо , Van’a , nouže kо .
Van’a , piä painettu , noužou .
– A nämä mit ? – raijonnoi keriäy kobrah hienozet , – Huijottamat , voina mänöy , a työ kartih kizuatta . Eu midä ruadua min go ?Dengat muamolla š annan , čäin i spičkua hänellä eu mih oštua .Andakkua kartit tänne !
Raijonnoi revittelöy kartit i lähtiessä liziäy :
– I Zinaidvanovnalla šanon .
(Zinaida Ivanovna – miän školan učitelnica )
Raijonnoi i koissa nikellä välliä ei andan . Jo oli šanottu , omua rodnoida čikkuo Nastuo ennen toizie työndeli to okopoilla , to meččiä pilimäh , to žiivattua ajamah , konža läheni fronta .Kerran dogadi , što tuatto h – Pet’u -velli , jogi rannašša polvuzin lyydelöy .Tämä oli tois’ vuodena voinua .Kuda kumbazet jo nälgiä ruvettih nägömäh .Pet’u -vellen perehellä tože eulun äijäldi kyllä .Kaikin šuuret , jariet (ei duaroin Pet’ušihua Paruo Pitkä -Paro kučuttih kyläššä ), šyödih äijin .Žentän Pet’u -velli i keräi šuolaheiniä ali betkuo lizäkši šyömizih .Tämän Anni tuatolla h vigah pani :
– Mintän talluat vierašta guomn aidua ?
– Aivis’ jogiranda eu ni kenen guomn aida , on kolhoznoi mua , – šanou Pet’u -velli .
– Nu nin midä kolhoznoi ? Kolhoznoida min go voit tallata ?– vielä enämmäldi šiändy i niin šiändynnyn Anni .
– Kuulet go , Paro , – ruttoh pyörähti Pet’u -velli omah naizeh päin , – midä tytär pagizou ? Heinikkyö vierašta mie talluan keräteššä šuolaheiniä da mulčukkua rokkah varoin .Pane milma nuorah omah guomn aidah .Ka en i rubie talluamah vierašta nurmie .
Ka myttynäne oli miän raijonnoi !Vain Vas’an čikkone Katti ei varan pattieda Anna Petrovnua , a daže šuačči händä .Ušto žen tuačči , što Anna Petrovna , nagoli pagautti Katis’t’a , konža hyö vaštuačettih .Anna Petrovna nägi , što tyttöne harvah eruou träpičäštä luajitunke mučonke Gal’anke , kummas’t’a daže pihalla taskaiččou .A täh kerdah raijonnoi vaštai Katin mučotta i kyžy :
– Kat’a , missiä šiun muččo ?
Tyttöne bullistu i šuureštah šano :
– Baba polti .
Kattine ihaštu , što hänenke Anni -čikko pagizou i rubei tarattamah šäbläzeh :
– Mama ei andan miula ottua Gal’ua kylyh .A hänellä vet’ pidäy peziečie ?
Kylyn jälgeh mie Gal’an peziin käzi aštiešša i panin kuivamah hingalolla .
– A mintän hingalolla , a et noštan kiugualla ?
– Mintän , mintän – ei šuan noštua kiugualla . Huomnekšella baba lämmitti kiuguada i Gal’an , šogie baba , lykkäi tuleh , – tyttöne tuaš šolmi kulmat .
– Mintän šie šenin buabuoda š šanot , vet’ eu hiän šogie ?
– Baba iččiedä h täh rukah šano . Šanou : "O-o-oh , midä mie ruavo-o-oin , vanha šogie , nyt mučon poltiin , duumaičin paha vihko hingalolla venyy ".
– Elä jo buabuo viäritä , hiän vanha on . Vuota täššä , mie šiula kuuklan tuon , – Anna Petrovna myöštiäči kodih i väliän šieldä toi rezinäzen kuuklan .Kuukla oli pal’l’aš , piä tukitta i eulun yhtä jalgua .Tyttöne kiiralleh kaččo kuuklah .Anni oijendi kuuklan :
– Ka šiun Gal’a , hiän ei palan , vain vuattiet paletih .
– A missä jalga ? I tukkie eu .Tämä eu miun muččo !
– Tukat palettih , šivo piä paikkazella , väliän uuvet tukat kažvetah . Jalga ?...
Hiän vet’ bolničašša oli .Šinne ajuas’s’a kavotti jalgazen , konža bombittih .Vet’ voina mänöy .Ota , da kiäri Gal’a ripakkoloih , ei nin kylmäy .
Tyttöne liččai kuuklan iččieh i läksi hyppiämäh kodih .Že ruanitu kuukla lieni hänellä armahembi ennistä muččuo , a Anna Petrovnua hiän vielä enämmäldi rubei šuaččemah i staraičči häneh pohodie .
Hein’aigah Vas’a aivoin huomnekšilla kaveli hebozih .Ajau hebozet viigonašta i laškiečou , vielä magualdua čuasune , toine .Vanhemmat lähtietäh niitokšella , a Vas’alla käškietäh murginah šua nänkyijä Kattie , kuni hyö ei tulla kodih .Vas’alla eulun tabah nänkyijä , da min šie ruat , buabo h vain murginan jälgeh jiäy kodih , konža Vas’alla rubieu pidämäh männä heinie vedämäh .Kerran Vas’a jalgeudu , kuulou pihalla svistaijah .Hiän – ikkunah .Šielä – brihazet kučutah kupaimah .Vas’a vatkuau piällä , käzillä lekuttau ielleh – jarelläh – ožuttau : dezkat’ , ei voi uidie , nänkyijä pidäy .Brihazet pyörähettih i – hyppiämäh jovella , Vas’a , bilo , goreudu .Šidä kaččou čikkone lujah maguau , kabukkeh kuuklanke .Lukkui šiämeštä päin oven , ikkunalda heitti lattiella padazen , kumbazešša kažvo ruškie perču , avai ikkunan i ...bizbettämäh Kannon kohtah , missä toko kupaidih lapšet .Kupaiješša Vas’a unahti čikon näh .Fattieči – hyppiämäh kodih , a vanhemmat jo šielä .Nouzi ikkunah , avai oven .Kaikin mändih sinčoh , a sinčošša late märgä , vezi puine tyhjä , a Kattine maguau pertissä karžin lauvalla märrissä vuatteissa , kiäššä ruškien perčun palgo ličattu , buabo h ohkau , a muamo h poijalla :
– Missä oliit ?Mintän lapšen jätiit ?– i kämmenellä Vas’ua peržettä vaš , – Mäne ohjita Johorka , murginoičemma i lähemmä heinie vedämäh .
Šiinä i tyttöne jalgeudu – paginan kuulušti .Jalgeudu i napri itkemäh .Muamo h koppai hänen yškäh :
– Midä , varane ?Midä šie ?
– Hu-u-ulet paletah .
– Mintän ? Midä šie ruavoit ?
– Perčulla krua-a-asiinn , kun Anni -čikko .
Kaikin ruvettih nagramah , i Kattine hylgäi itennän .
– A vejet mintän puizešta lattieh ammullit ? – tuaš rubei kyželemäh muamo h , muuttuas’s’a tyttözellä plat’t’ua .
– Huuliloida pezin , palettih vet’ .
Žen jälgeh Vas’a čikkuo yksin ei jättän , konža pidi kunne lähtie , nin nänkiksi kyžy Korelinan Žen’ua , že oli nuorembane Vas’ua i nänkyijä tytöstä toko ei otkažin .
STUANOVOINE. 5. Kyläläzin ruavot voinan aigah
карельский: собственно карельское наречие
Новописьменный тверской
–
–
–
–
–
–
–
–
–