Тексты

Вернуться к просмотру | Вернуться к списку

Karjalaisien talvikuukaušien nimet

История изменений

20 ноября 2024 в 16:27 Нина Шибанова

• создал(а) текст
• создал(а) текст: Karjalan kieli on niitä harvoja kielijä, kumpasissa on omakieliset kuukaušien nimet. Muissa kielissä on otettu käyttöh latinan mukahiset nimet. Tärkienä asiena rahvaš piti kuukaušien nimityštä vuuvvenkierron ta luonnon muutokšien mukah. Talvikuu Talvikuu talvie alottau, šentäh šillä kuukauvella on annettu šemmoni nimi. Talvikuušša lunta šatau ta pakkani paukkau. Šiinä i vuosi pyörähti. • Talvikuu lumella šilmie ilahuttau, ka korvan pakkasella revittäy. • Kun talvikuušša ollou äijän ušvua ta mua ollou šyväh kylmän, vuota hyvyä kašvuo. Roštuonpyhänä oli kolme pruasniekkua jälekkäh: Varvana (17. talvikuuta), Suava (18. talvikuuta) ta Miikkula (19. talvikuuta). Näistäki oli oma šanontahini: – Varvana-virvana, elä käy kenkäššä, elä harpi hattarašša, mie šanon Suavalla, Suava šanou Miikkulalla, Miikkula – kukkulalla. Piä poikki, jalat jokeh. Pakkaiskuu Šilloin talvi on pakkasillah. Šanotah, jotta tämä kuu jakuau vaikien talviajan kahtie ta iče on kešellä. Vuuvven enšimmäini pruasniekka on Roštuo. Šiitä netälin piäštä on Vanha Uuši vuosi ta šiitä 19. pakkaiskuuta oli Vieristä. Roštuon ta Vierissän välistä aikua šanotah Vierissän kešekši. Mainittih, jotta Vierissänkeškenä oli liikkeheššä Vierissänakka. Še oli šemmoni pahannäköni, pörröpäini. Še šolahti taivahašta ennein Roštuota ta nousi jälelläh Tuuhhunpäivänä. Vierissänkešellä kun akat istu avannolla huppu korvissa, lehmän tal’l’an piällä, ni Vierissänakka nousi avannošta ta anto kymmenen kyšymyštä, ta kun ei liene šuanun vaštaukšie, ni otti matkah ihmiset šinne. No ne kyšymykšet ollah tämmöset: – Mitä yksi? – Mie täššä. – Mitä kakši? – Šilmyä piäššä. – Mitä kolme? – Rukissa jalkua. – Mitä nel’l’ä? – Lehmällä nännie. – Mitä viisi? – Kiäššä šormie. – Mitä kuuši? – Reješšä kaplašta. – Mitä šeiččemen? – Otavašša tähtie. – Mitä kahekšan? – Tynnyrissä vannehta. – Mitä yhekšän? – Ihmiseššä reikyä. – Mitä kymmenen? – Jaloissa varvašta. Ta še oli hyvä, kun toini toisie autettih, još ei yksi tietän, ni toini šano ta šillä keinoin hyö pelaššettih toini toisieh, jotta ei Vierissänakka vienyn ketänä järveh. Šemmoista oli perinnehtä Karjalašša. Roštuošta šanottih nain: – Roštuo nouštuo, Äijäpäivä päivän nouštuo. Täh aikah šuoriuvuttih tuntomattomiksi ta juoštih talošta taloh huuhel’nikkana. Huhl’akat piti piäštyä pirttih, kostittua niitä ta vieläi panna mitänih matkah. Ušein pantih sriäpnyä. Tytöt špouvattih. Tuiskukuu Šatau lunta ta tuiskuou, täštä šynty i kuukauven nimi. Šanotah, jotta tuiskukuušša yksi šilmä vihašta vinkuu, toini vettä valau (alkukuu on kylmä, loppukuu on lämpimämpi). Tuiskukuušša ollan mainittavat harjan purut. Täštä kuušta vanha rahvaš on näin maininnun: • Šanotah, jotta mitä harja harjuau, šitä kevät kesryäy. • Harjan purut purkusimmat, harjan pakkaset pahimmat, harjan šuvet šuurimmat. • Kun tuiskukuušša šatanou äijän lunta, ni kešällä lujašti vihmuu heinätöijen aikana. • Pität tuiskukuun jiäpuikot luvatah pitkyä talvie. • Kun tuiskukuun alkupuoli ollou lämmin, ni kevät tulou aikani ta kaunis.