Тексты
Вернуться к списку | редактировать | удалить | Создать новый | История изменений | Статистика | ? Помощь
L’udmila Ivanova. Kaži Karjalan kandukanzoin uskondolois
L’udmila Ivanova
Kaži Karjalan kandukanzoin uskondolois
карельский: ливвиковское наречие
Новописьменный ливвиковский
Kylmykun 17.päivänny
pietäh Mustan kažin päiviä .Sen pidämisty kehoitettih Italien žiivatoin da ymbäristösuojelun Assotsiatsien aktivistat sendäh , ku pidi muuttuo rahvahan ennepäiduumaičendua mustah kažih niškoi .
Kaži rodih kodielatikse Jegiptas läs kahtu tuhattu vuottu enne meijän ajanluguu , Pohjais-Jevroupas myöhembäh – vaste keskivuozisavoil .Tovistuksennu sih näh ollah arheolougizet tutkimukset .Pidäy sanuo , ku ennevahnallizien ves’ - da korela-rahvahien muinažuontiijollizien kaivamizis ei löytty kažin luuloi .
Mustu kaži on paha merki
Literatuuras dai rahvahanrunohuos puaksuh voibi tavata mustua kažii .Kuulužin on Mihail Bulgakovan Master da Margarita -romuanan Kot Begemot -mielikuva .Kaikin tietäh pajon Mustas kažis , kudual ainos oli huono lykky .Voibi vie mustoittua Nikolai Gogol’an Maiskaja noč - libo Utoplennitsa -tevostu , sie tiedoiniekku muuttuu kažikse da tahtou tappua tytärdindy .Gogol’an Vij - dai Noč pered Roždestvom -tevoksis mustu kaži on pahannu hengenny .Japounien animes da amerikkalazes sitkomas mustat kažit ollah ainos tiedoiniekku-naizien rinnal .Jegiptan ennevahnallistu Bas - libo Bastet -jumalua ainos ezitettih naizennu , kudual ristikanzan piän sijas oli mustan kažin piä .Häi vardoičči faraonua da päiväzen jumalua , vardoičči kohtuzii naizii da lapsiensuandua , pellasti voimattomuksis da kaikes pahas .Vie voibi mainita , ku jälles voinua , vuvvennu 1945, tundietul Moskovan rozvoloin joukol oli Mustu kaži -nimi , sidä merkii puaksuh löyttih linnan seinil .
Uskomuksii kažih nähte
Samanmoizii uskomuksii löydyy myös Karjalan kandukanzoin rahvahien uskondoloisgi .Ezimerkikse , karjalazis arbaituksis kažii kuvaillah lattiel vieretteläjänny mustannu keränny : mustu kerä lattiel pyöriy .Toiči sananpolvis da sananlaskulois se on päčil olijannu akannu libo ukonnu .Sil on händy korendo , keppi libo aijas rouno .
Kaži eläy yöl , se on viizas , peitolline da iččenäine koirah kaččojen .Karjalazet sanottih : "Kažii silitä hot kui äijäl , ga hännän ylembäkse nostau ".Libo vie : "Silitä kažii myödykarvah , ga kuundelou , a vastukarvah , ga purou ".Karjalazet uskottih , ei pie ezmäzekse kaččuo kažin turkin värih , a pidäy kaččuo sen luondeheh : "Elä kačo kažin karvoih , midä siel karvan al on ".Vikse täs sai allun paha kosketus täh elättih .
Jevroupas keskivuozisavoil , myös Suomesgi , uskottih , ku mustas kažis eläy paha hengi , se avvuttau naizii-tiedoiniekkoi .
Karjalazet da vepsäläzet myös oldih sidä mieldy , ku kažil oli yhtevytty tuonilmazih voimih .Uskottih , ku kaži hännän pyöritändäl muanittau kodih da pihah madoloi .Sendäh puaksuh kylis oli moizii kažiloi , kudualoil händy oli lyhendetty .Nenga ristittyöt pellastettih omua iččie madolois .Tihvinänkarjalazet leikattih kažil händiä , ku se ei hyppäis stolale .
Kezäl jyryn aigua kažiloi piästettih pihale , varattih ku tulenišku kävelöy pahan hengen jällil da kažin jälles voibi tulla pertih .
Karjalas eri kanzoil oldih omat primietät kažih näh .Ku mustu kaži mennöy dorogas poikki – vuota midägi pahua .Se näygyy-ulizou rouno ainos pahan ies .Karjalazet sanottih , ku kažit ei hyvän iel ravista .Konzu pezevyy – gošt’at tullah , ku pezevynnöy lat’elavvas poikki – mužikku tulou , pitkin – naine .Kaži surman ozuttau , ku muannou sellälleh , nenä yläh – pokoiniekku rodieu .Kažii myöte siädygi kačottih .Ku muannou päčil libo kurčistuksis da vie käbäläl neniä peittäy – pakkazet tullah .Riibou – vihmakse , kynzil puudu riibou – tuulekse .Mukkii kiändäy – lämmäkse .
Rahvahan uskomuksien mugah mustal kažil oli yhtevytty erilazih läžindöih .Ezimerkikse , vepsälazet uskottih , ku se on holera rouno .Saneltih , ku ennevahnas tiedoiniekku suuren kulgiitavvin aigua kolme kerdua kierdi kylän ymbäri tuli käis .Jälgimäzen kerran aigua kusliennepäi hyppäi suuri mustu kaži da juoksi meččäh .Sen jälles holera lähti kyläspäi iäreh , rahvas ruvettih tervehtymäh .
Konzu ristikanzal on korgei temperatuuru , karjalazet sanottih : "Kaži on gurbas ".
Piendy voimatunnuttu lastu voijeltih kannateksel da annettih sidä näbliä kažil , uskottih , ku muga liäžindy lähtöy .
Vepsäläzis tiedohussanois on mustan kažin kuva , kudai vaskikynzien da rauduhambahien avul purou lapsel häkytyksen .
Vepsäläzet uskottih , ku pidäy kažin hännäl hieruo neniä , sit se heittäy valundan .
Uskottih , ku kažil on seiččie libo yheksä igiä .Sendäh i sanotah , paranduu kui kažil , muga terväh da jälgie jättämättäh .
Pohjaisvepsälazet uskottih , ku kažin luut da karvat voijah tuvva pahua .Tiedoiniekat niil rikottih svuad’bua .
Kažii piettih koinižändänny
Kažii arvostettih , uskottih , ku sil on yhtevytty koin libo liävän ižändöih .Sendäh kois pideli olla kaži , ku koinižändy suvaiččis koin eläjii .Kažil , ezmäzikse , annettih vastevai lypsettyy maiduo , vastevai suaduu kalua .Kažii ei suannuh potkata – jalgoi rubieu kivistämäh , a kohtuine naine suau voimattoman lapsen .Mifolougizien kerdomuksien mugah kaži on ainos koinižändän rinnal , se kažii yölöil silittäy .Ku midätahto kažil pahua ruadanet , sit koinižändy ei rubie vardoiččemah taloin eläjii da žiivattoi .Karjalazis arbaituksis kaži akannu tulou karzinas , tuonilmazis meijän mieroh .Puaksuh kui koinižändy , mugagi kaži eletäh päčil .
Kaži piästäy pahas , sendäh sidä ezmäzenny laskiettih uudeh kodih .Se ottau kaiken pahan , myös surman .
Kažii ainos otettih keral vahnas taloispäi uudeh , gu perehen lykky da sobu ei kadonus .
Erähät kanzat uskottih , ku kaži avvuttau perehen kazvandas , lapsien suandas .Ei suannuh kaččuo , kui kaži omii poigazii suau .Baijutuspajozis kažii kučutah lapsil n’an’kakse .Kažin murizendua verdailtih suarnoin sanomizeh .Karjalazet sanottih : "Kažin kieles on kultua ".Kaži on hyväs mieles , konzu pereheh rodieu lastu : kaži piendy lastu ihastuu .
Kaži oli suures arvos , se oli yhtes riävys kondienke : kaži da kondii sualis jagamattah syvväh .Kažil gu kynnet kazvetah , ga kondii tulou .
Tänäpäi kažii pietäh läs joga perehes , sidä kodielättii ylen äijäl suvaijah ruavahat dai lapset .Se on perehen vie yksi eläi .Se ei tabaile hiirilöi dai kai vahnat uskomukset kažih näh on unohtettu .
Kaži Karjalan kandukanzoin uskondolois
карельский: ливвиковское наречие
Новописьменный ливвиковский