ВепКар :: Тексты

Тексты

Вернуться к списку | редактировать | удалить | Создать новый | История изменений | Статистика | ? Помощь

Irina Sotnikova. Glaškan oza

Irina Sotnikova

Glaškan oza

вепсский
Младописьменный вепсский
Nece oli voinan jäl’ges, vodel 1947 vai 1948, jo en mušta todeks. Minei, vunukoižem, ei olend äi vot. Ku tat mamanke kodipaginoiš ei johtanuižigoi neciš azjas, ka unohtainus oliži-ki. A paginoidenkekuti eglai kaik oli, hot’ vanhembad läksiba elospäi jo koumekümne vot tagaze toine toižen jäl’ghe, ka minä-ki jo hätken baboin olen.
Siloi oli lujas näl’gaig. Tal’v oli aigaline, lunt oli äi. Lidnaspäi hangedme vaiše erasil regil voi ajada, se-ki kebnalaz. Voinan jäl’ges keratihe Karjalan pohjoižes jäl’gmäižid jüvid aitoišpäi da pöudoilpäi. Eletihe gol’l’as, no ozakahašti. En teda, mikš oli muga vessel küläs. Voib olda, noruz’ veres vändi vai rahvahaline patriotizm? Mugoižen pahuz’tukunGitlerankoletim!
Kül’mkun lopus kluban täht oigetihe kaludišt, regijonol tuli, i mugažo oigetihe lidnaspäi azjbumag. Politižiden partijoiden pämehišt kerazi peredovikoid keskusehe kaikiš taigamecan tahoišpäi. Oli tal’v. Järved jo kül’miba. Sid’ om se aig, miše mel’t päha panda, a voib olda arvostadud nimid sada. Meiden Kalevalaspäi pälidnaha paginištundale oigetihe minun Glaša-tädin. Hän oli mugoine aktivist. Kaikid paremb kolhozan pämez’. Hänen mužik voinha koli kaites meid vihanikoišpäi. Glaša-tädin koume last otim ičelamoi. Nellän kesken em kadonugoi, ka kümnen kesken nacein em kadogoi. "Lähte, Glaška, tünäs, sanui tat. Lapsiš ala holdu, ei kolgoi näl’gha".
Ištutim tädin čomaha puregehe, mihe oli val’l’astadud nor’ kambak Izumrud-hebo. Ei regikaret! Čaptud pälused da ištmed. Pämez’ käski, ičeze tanhalpäi andoi. Miše ei oliži huiged ičeze rajonas! Matkaha andoi sömäd koskmatomaspäi varaspäi. A Glaška andoi kaiken meile lapsiden täht. Ičeleze jäti vaiše supalaižen leibäd. Om völ mirus hüvid ristituid.
Makar vedi Glašad raudtehesai. Nece oli vägekaz mez’, ezmäižel vodel tuli frontalpäi, ambusen pilazmol čapoi hänele jaugan. Naku zavodi rata heboiden ohjastajan, kaik-se ei jaugai kävelta. Mecada da aja poikpoli järves. Glaša lämšui lambhan pövun al. Ani nukkui časun aigad. Päiväine libui mecan tagapäi. Loštiba edahaižen randkuzišton ladvad, kibinoiči siled järven hang.
Äkkid hebo korahti, hillenzi haškud. Kuti pöl’gästui midä-se. Makar sil’mäd peiti pövun alle päiväižespäi: "Sur’ Sünduižem! Kondi!" Glaška regel libui. Muga! Järvel, ani randanno, kondi rebitab hirbed. Tegeb vaiknašti, ažlakos. Naceinšlägeidai kondi om. Ajoi hirben vahvale jäle, miše pökol ei silitada lunt. Ohjastai tüništoiti hebod i kändi varukahaspäi randaspäi... "Nu-ške, seižu!"
Glaša teravas hüpähti regespäi, tembaiži ištimen alpäi kärdud ruzuhu kirvhen i rohktas astuškanzi kovadme hangedme, kuti todeks sädihe lähtta adivoihe mecan ižandannoks. "Ka midä sinä, meliš läksid! Kuna mäned! Lähtkam teramba tägapäi, kuni kondi ei riža meid!" "Ištu, Makar, kus ištud... Ku minunke midä-se ozaidase, küläha aja, kucu abuhu. Sinä minei ühten jauganke ed ole abunik". "Pörte, Glaša! Pörte, kuled-ik!" Makar abutomašti käpsaškanzi edahaks lähtnuden naižen jäl’ghe. Glaša ei käraudanus. "A sinä-se, kuna! käred mužik räpsaiži kindhal hebod. Tpru, Izumrud!"
Glaša oli jo kümnes metras näl’ghižes živataspäi, konz sen herkad nenasäl’gmed rižaškanziba verhad čurukast hajud. Kondi kändi naižen polhe korhoteldud tartunut verespäi kärzan i hilleni.
Kut hän rohti neche haškuhu, kuspäi löuzihe tarbhaižed sanad, tundmatomad karjalaižed puheged, tuliba päha opalahižed venälaižed voikud, no kactes kuna-se ičeze tundmatomaha süvüdehe Glaša pagižeškanzi: "Kondjaine, ižandaine, ala koske mindai, ala katkoi minun räbedoid luid, ala rästa minun vauktad rindad. Minai oma näl’ghižed lapsed. Anda minei sinun sadud sömäd, jagade, ole armokahan, ala žalleiče sarvikast hirbed. Ala sabuta mindai, ala eci mindai i ičeze satust. Ika ei eläda meile molembile necil mal! Minä en lähte sinunnopäi lihata, penile lapsile sömäta..." Neniden noidsanoidenke hän čapoi hirben tagajaugan i kaceldamata vedi sen lumedme regennoks.
Ei märaidand kondi, ei kubahtand eskai... Glaša ei rižand jaugoid, tal’vvilud, ei homaičend jügedad kandant... Voivotaden Makar loihe hänele vastha, hirben jaugan pani regehe... Jäl’ges randal räken nodjanno nül’kted palan jaugad kopsiba süväs lumehe, a tobjimban palan käriba pautnaha i paniba regehe. Makar veb lihad lapsile da heimolaižile. Nügüd’ maman tulendahasai kut-ni eläškandeba, särbaškandeba palabad lihalent! "Lähtkam, Makaraine, raudteazotesehe. Teramba tulem, ka sinä teramba kodihe pördatoi..." Glaša ödui Kem’-lidnas i läksi edemba toižihe pälidnoihe.
Kut tämbei muštan, kacun iknaha: Makar pämehen karetas meidenno ezitanhale kändase. Om ülev i kül’mnu. Kut mam tatanke tacihe mužikaha! Minun vanhembad lujas pöl’gästuiba sizares. No konz hän ozuti hirben lihad, tüništuiba vähän.
Äi kerdoid Makar starinoiči külänikoile starinan kondjan pöl’gästuses da Glaškan ozas. Äjad ei usknugoi. Sarn ei tege külläižen. A se, miše tädin lapsed ilokahad da söttud lumimägišpäi štargubačudon oli! Ah, Glaška, Glaška! Holetoi ! Näl’ghižiš lapsiš kondjale-ki sil’mäd ratkaidab!.. Vanhembad jo ei kahtelgoiš, hirben jaugan jändusen otiba kut pidab, konz sizar pördihe kodihe kitändkirjeižidenke. Ei kosketand mecan ižand puheglihad... Pert’ oli täuz’ rahvast! Niken eskai ei kacund kitändkirjeižihe. Kaik heimolaižed, susedad, vanhad ristitud laučoil, lapsed ležankol küzeliba Glaškad hänen čudtegos...
Necen sinun dedal starinoitud starinan minä sinei, vunukaižem, andan. A sinä edemba anda, ku se tuli sinei mel’he. Glaša-tädi ani pensijahasai radoi pämehen meiden kolhazas. Ei hätken eländ ičeze vellen, minun tatan surman jäl’ges. Lujas rohked naine oli. Elägaha mušt hänen polhe pit’kha Kalevalan mal.

Мошников Олег

Клавдино счастье

русский
Сразу после войны это было, в году 47 или 48, уж точно не помню. Мне, внучок, годков было не много. Если б тятя с мамой в разговорах домашних о случае том не вспоминали, забылось бы. А с разговорамибудто вчера произошло, хотя родители, почитай, лет тридцать назад один за другим ушли, да и я уж давно бабкой стала.
Голодно тогда было очень. Зима выдалась ранняя, многоснежная. Из города по насту редкие сани проскочат, да и то налегке, с каким-нибудь сельскохозяйственным инструментом. После войны, подъема всеобщего, на севере Карелии последние зернышки по амбарам и полям собирали. Жили бедно да счастливо. Уж не знаю, почему так весело в деревни было. А может, молодость в крови играла, патриотизм народный? Такого гадаГитлеразадавили! В конце ноября с обозом кумачовой материи и мебели для клуба бумага из города пришла. Начальство партийное передовиков-ударников со всех таежных уголков в центр собирает. Зима. Озера встали. Самое времяуму-разуму поучиться, а то и почесть какую заслуженную получить. Из Калевалы нашей на совещание в саму столицу тетку мою, Клавдию, снарядили. Активистка. Лучший колхозный бригадир. Муж на фронте погиб, страну от ворога защищая. Троих ребятишек тети Клавы мы к себе взяли. Вчетвером не пропали, то вдесятером точно не пропадем! "Езжай, Клавдия, спокойно, - выдохнул тятя. За деток не беспокойся, с голода не помрут". Посадили тетю в чудные деревянные сани, запряженные выносливой молодой лошадкой Глашей. На саникарета! С резными наличниками, сидушками, облучком! Председатель распорядился, из своего двора выделил. Чтоб не посрамила район! На дорогу харчей дал из неприкосновенного запаса. Да Клавдия все нам, на детей передала. Себе только краюху хлеба оставила. Мир, мол, не без добрых людей.
Повез Клаву до станции Макар, дюжий мужик, с фронта в первый год пришедший, ногу ему осколком снаряда перебило. Вот он и приспособился при лошадях, при председателевой двуколке возчиком состоять, все не пешком ходить. Дорога лесная да через озеро. Согрелась Клава под овчиной шубой. С часок даже вздремнула. Солнце из-за леса выкатилось. Заблистали макушки дальнего берегового ельника, заискрился, заблистал огнями самоцветными гладкий озерный наст.
Вдруг Глашка всхрапнула, судорожно передними ногами засучила. Будто испугалась чего. Макар от солнца глаза под шубенку спрятал: "Мать честная! Медведь!" Клава на санях привстала. Точно! На озере, у самого берега, медведь лося дерет. Молча, жадно. Навернякашатун. Загнал лося на крепкий лед, чтоб брюхом снег не утюжить. Возница лошадку успокоил, в сторону от берега опасного повернул "А ну, стой!" Клавдия быстро соскочила с саней, выхватила из-под сиденья завернутый в тряпку топор и решительно зашагала по крепкому звенящему насту, будто и впрямь в гости к хозяину леса собралась. "Ты что, девка, сдурела! Куда пошла! Тикаем отседова, пока медведь не учуял!" "Сиди, Макар, где сидишь Если со мной что случится, в деревню гони, за подмогой. Ты мне с одной ногой не помощник". "Вернись, Клавдия! Вернись, слышишь!" - Макар беспомощно заковылял вслед ушедшей далеко вперед женщине. Клавдия не обернулась. "А ты куда! раздосадованный мужик хлестнул рукавицей, ткнувшуюся ему в плечо, лошадь. Тпру, вислогубая!"
Клава была уже в десяти метрах от занятого едой изголодавшегося зверя, когда его чуткие ноздри уловили чуждый посторонний запах. Медведь повернул в женщине настороженную липкую от крови морду и замер. Не зная откуда у нее взялась эта злая безудержная решимость, откуда нашлись нужные слова, неведомые карельские заклинания, нахлынули горькие русские плачи, но глядя куда-то вглубь своего и не своего человеческого существа Клава заговорила: "Медведюшко, хозяюшко, не тронь меня, не ломай мои хрупкие косточки, не терзай мою белу грудь. У меня детушки голодные. Отдай мне еду тобой добытую, поделись-расщедрись, не жалей лося сохатого. Не гонись за мной, не ищи меня и добычу свою. А не то не жить нам обоим на свете белом! Не уйду от тебя я без мяса сытного, малым детушкам пропитания…". С теми словами ведовскими отрубила она заднюю лосиную ногу и, не оглядываясь, по снегу к саням поволокла.
Не рявкнул медведь, не шелохнулся даже Клавдия ног под собой не чувствовала, холода зимнего, ноши непосильной не замечала Охая, хлопая шубенками об полы долгого тулупа, Макар навстречу метнулся, ляху лосиную на сани погрузил Потом на берегу у жаркого костерка часть туши разделанной глубоко в снег закопали, а часть, большую, в холстину завернули и в сани положили. Макар детям, родне - мясо отвезет. До приезда мамки кровиночки родные теперь продержаться, бульончика горячего похлебают! Поехали, Макарушка, на станцию. Быстрей приедем, быстрей домой вернешься Переночевав в Кеми, отправилась Клавдия дальше, столицы покорять.
Как сейчас помню, смотрю в окно: Макар в карете председателевой к нам во двор заворачивает. Важный. Морозный. Как мамка с тятькой на мужика налетели! Отец и мама мои за сестру испугались сильно, на возницу непутевого накричали. Но, когда он лосятину из холстины хрустящей выпростал, отошли маленько. Не один раз Макар историю про медвежью оторопь и Клавкино счастье сельчанам рассказывал. Мало кто верил. Сказкой сыт не будешь. А то, что дети тетины веселые да накормленные с горок снежных катаютсяв диковинку! Ах, Клавдия, Клавдия! Забубенная головушка! За детишек голодных и медведю глаза выцарапает!.. Родители уже не сомневались, остаток ноги лосинной как должное приняли, когда сестра домой вместе с бумагами столичными возвернулась. Не тронул лесной хозяин мясо заговоренное Народу в избу набилосьтьма! Никто на грамоты и вымпелы заслуженные и не глянул. Все родные, соседи, старики на лавках, дети на печке еще и еще Клавдию о подвиге ее расспрашивали
Быль эту, прадедом твоим пересказанную, я тебе, внучок, передаю. А ты уж дальше передай, если интересно стало. Тетя Клава до самой пенсии в колхозе нашем председательствовала. Не на много брата своего, тятю моего, пережила. Смелая была женщина, совестливая. Пусть память о ней подольше на земле калевальской живет.