Тексты

Jelena Ruppijeva. Harvinazet elätit

подкорпус: публицистические тексты

Источник:

Oma mua. № 6, 2020, с. 10

Jelena Ruppijeva

Harvinazet elätit

карельский: ливвиковское наречие
Новописьменный ливвиковский

Karjalan
mečät
ollah
äijien
meččyelättilöin
da
linduloin
eländykohtannu
. Ga
elättilöin
lugumiäry
da
levitys
on
eritazaine
tazavallas
. Tavan
mugah
enämbi
elättii
on
suvipuoles
, kus
ollah
syöndän
da
vardoičendan
puoles
hyvät
kohtat
. Yhtelläh
on
suvesgi moizii
elättilöi
, kudamat
on
pandu
Karjalan
Ruskieh
kniigah
. Ezimerkikse
, luadogan
n’orpu
, hyybii
, jevrouppalaine
nieglikko
, siibioravu
. Ga
täl
kerdua
pagin
rodieu
vien
lähäl
eläjäs
sagarvos
da
pohjazes
pedras
, kudamua
enimyölleh
on
tazavallan
pohjazes
.

Sagarvo

Sagarvo
on
mečästyselätti da
sidä
pietäh
hinnas
čoman
da
lujan
nahkan
periä
. Tänäpäi
Karjalas
sagarvon
mečästys
on
kielletty
. Elätin
lugu
on
pieni
, sendäh se
pandih
Karjalan
Ruskieh
kniigah
.
Sagarvo
on
aiga
suuri
kuniččoin pereheh
kuului
elätti
. Se
enin
aigua
viettäy
vies
. Sagarvon
ižäčyn
keskipaino on
8-10 kiluo
da
rungan
piduhus
on
48-90 santimetrua. Emäččy
on
54-70 santimetrii
pitky
da
painau
6-10 kiluo
.
Sagarvo
eläy
meččyjogilois, kudamis
on
äijy
syömisty
da
kudamat
talvekse
ei
kylmetä
. Harvah
konzu
sagarvo
eläy
järvilöis
. Järvethäi talvel
ollah
jiäs
. Sagarvo
suvaiččou
eliä
moizis
jogilois
, kus
on
pyördekohtua da
kluamuttuloi randoi
. Niilöis
se
löydäy
ičele
hyvän
eländy- da
mečästyspaikan.
Sagarvon
rungu
pädöy
uidajes
. Se
on
lievy
, piduličču
da
järei
. Lopus
se
kaidenou
da
elätil
algavuu lačakko
händy
. Nämmien
eričyksien
hyvyös
sagarvo
voi
ylen
terväh
uijella
vies
. Sagarvol
sormien
välis ollah
välinahkazet. Net
sežo
avvutetah
elätile
hyvin
uijella
.
Sagarvon
nahku
on
turbei
da
sumbu
. Nahkan
pinnal
ainos
on
razvua
nahkurauhnoispäi, sendäh elätin
nahku
nikonzu
ei
kastu
. Vačal
elätin
nahku
on
äijiä
turbiembi, migu
selläs
da
bokis
.
Sagarvo
liikkuu
hämärin
aigua
da
yöl
. Sygyzyl
da
talvel
, konzu
yöt
ollah
pimiet
, se
voi
eččie
syömisty
päivälgi.
Elätti
hyvin
liikkuu
vies
da
mual
. Vedeh
čukeldunnuh
sagarvo
voi
olla
ilmattah
viizi
minuuttua
. Enne
muale
tulendua
se
hätken
kaččelehes
da
n’uustelehes. Se
kohtu
, kus
sagarvo
huogavuu
da
eččiy
syömisty
, on
joven
rannal
da
sen
piduhus
on
viijes
viidessähtostu kilometrii
.
Sagarvo
syöy
kalua
. Talvel
, konzu
on
vähä
syömisty
, se
voi
syvvä
šlöppölöi
, ruakkoi
da
toukkii
. Paiči
kalua
sagarvo
suau
vezihiirii, sorzii
, kurmoloi
da
pienii
jyrzijöi
.
Sagarvon
kohtu
kestäy
kaksi
kuudu
. Vasterodivunnuot sagarvon
poigazet
– niidy
on
kaksi-nelli – ollah
sogiet
. Silmät
niilöil
avavutah
vaiku
yheksän-kymmenen päivän
mendyy. Emä
on
kiindynyh
omih
poigazih
da
kaikelleh
akkiloiččou
niilöi
.

Pohjaine
pedru

Karjalas
pohjastu
pedrua
on
vähä
, sendäh vuvvennu
2007 pohjazet
pedrat
pandih
Karjalan
Ruskieh
kniigah
. Niilöi
ei
sua
meččuija
. Nämmien
päivien
tiedoloin
mugah
Karjalas
ei
ole
enämbiä
2,5 tuhattu
pohjastu
pedrua
. Pohjastu
pedrua
on
enimyölleh
Karjalan
tazavallan
pohjazes
: Louhen
, Kalevalan da
Kemin piirilöis
. Talvel
pohjazet
pedrat
eletäh
parvittain
. Jälgivuozinnu on
nähty
parviloi, kudamis
on
20-50 pedrua
. Kezäl
parvet
ollah
jo
pienembät.
Pohjaine
pedru
on
suuri
elätti
, se
voi
painua
150 kiluo
. Elätin
nahku
on
maksankarvaine
. Pohjaine
pedru
on
ainavo
pedrois
, kudamal
sarvet
ollah
kui
ižäčyl
, mugai emäčyl
. Joga
vuottu
syvystalvel
libo
talven
allus
ižäpedrat lykätäh
sarvet
iäre
. Emäpedrat ruatah
se
keviäl
, poigien kannandan
jälles
.
Talvel
pohjazen
pedran
nahku
on
turbei
da
lämmin
, ga
rungan
bokis
karvu
on
katkieju
.
Talvel
pohjaine
pedru
eläy
pedäjikkölöis
da
suuril
suoloil
. Elätti
syöy
jägälii
, lehtipuuloin
vezoi
da
vihandoi
kazviloi
, kudamii
löydäy
lumen
al
. Kezäl
pohjaine
pedru
eläy
järvilöin
da
jogiloin
lähäl
. Puaksuh
pohjazii
pedroi
suau
nähtä
suurien
järvilöin
suariloil
, kudamile
net
peitytäh
syöjis
. Kezäl
elätti
syöy
heinykazviloi, griboi
, tuhjoloin
lehtilöi
da
vezoi
.
Kiimuaigu
pohjazel
pedral
on
sygyzyl
, enimyölleh
ligakuul
. Emäpedru kaheksan
kuun
peräs
kandau
yhten
vazazen.
Luonnos
pohjazen
pedran
vihaniekoinnu
ollah
ahmoi
, hukku
da
kondii
. Kuolou
pohjastu
pedrua
zakonattoman
mečästyksen
periägi.